Dr. ALI SHERIATI
FATIMEJA
ėshtė
FATIME
Titulli nė anglishte:
FATIMA IS FATIMA
Pėrkthyes:
Fatmire AJDINI - HOXHA
Muhamed MUSTAFA
Kryeredaktor dhe redaktor pėrgjegjės:
Dr. Hysni ISMAILI
Redaktor gjuhėsor:
Liljana MESHIQ - JAJAGA
Korrektor:
Fatmire AJDINI - HOXHA
Me emrin e All-llahut, Mėshiruesit, Mėshirėbėrėsit!
Pėr kujtim tė nėnės sime, Zehrės, qė ishte pasqyrė e pėrulėsisė, e ndjenjave dhe e virtyteve, dhe pėr tė cilėn jeta ishte vetėm pikėllim, ndėrsa ekzistimi i saj pėr mua paraqiste tė gjitha tė mirat.
Ali Sheriati
Fjalėt qė do ti lexoni janė nga njė ligjėratė qė e mbajta nė Husejnije Irshad. Sa pėr fillim, do tė dėshiroja ti rikthehem hulumtimit tė profesorit Luis Masinjon, e qė ka tė bėjė me personalitetin dhe jetėn e ndėrlikuar tė Fatimesė (r.a.). Dėshiroj tė thirrem nė ndikimin e thellė dhe revolucionar tė cilin nė shoqėrinė muslimane e shkaktojnė kujtimet pėr Te si dhe tė rikujtoj rolin qė Ajo e luajti nė fushėn e transformimit islam. Kėto fjalė u ishin drejtuar studentėve tė fakultetit qė morėn pjesė nė ligjėratat e mia tė ndryshme, siē janė: "Historia dhe njohja e religjioneve", "Sociologjia e religjionit" dhe "Islamologjia".
Kur iu bashkangjita kėtij tubimi, vėrejta se pėrveē studentėve erdhėn edhe shumė tė tjerė. Kjo flet pėr nevojėn e zgjidhjes sė ngutshme tė problemeve. U pajtova qė tė jap pėrgjigje nė pyetjen lidhur me pozitėn e femrės, pyetje qė ka rėndėsi tė madhe pėr shoqėrinė tonė.
Femrat tė cilat mbetėn nė "modelin tradicional" nuk ballafaqohen me problemin e mungesės sė identitetit, ndėrkaq femrat, tė cilat e pėrkrahėn "modelin e ri tė importuar", vetė i zgjidhėn problemet e veta. Mirėpo, ndėrmjet kėtyre dy llojeve tė "modeleve tė femrės", ekzistojnė edhe ato, tė cilat nuk mund ta pėrkrahin mėnyrėn tradicionale dhe trashėgiminė e tyre, e as qė mund ta pėrkrahin mėnyrėn e re tė imponuar. Atėherė pra, ēduhet tė bėjnė ato?
Ato duhet tė vendosin pėr fatin e tyre. Ato duhet tė zhvillohen. Atyre u nevojitet njė model, njė shembull ideal apo njė heroinė. Pyetjet "Cila jam unė", "Si u krijova", pėr kėto femra janė probleme qė kėrkojnė zgjidhje urgjente. Fatimeja nė pyetjet e kėtilla pėrgjigjet me tėrė qenien e saj.
Do tė mbetesha i kėnaqur me pėrshkrimin analitik tė personalitetit tė Fatimesė. Kam zbuluar se libraritė nuk kanė asnjė libėr rreth saj, kėshtu qė intelektualėt tanė asgjė nuk dinė pėr tė. Ndihesha i obliguar qė deri diku ta zbus kėtė mungesė. Shi pėr kėtė, kjo ligjėratė paraqet njė biografi tė zgjeruar dhe tė mbėshtetur nė burimet e dokumentuara dhe tradicionale mbi kėtė figurė tė dashur, e cila gjer mė tani ka mbetur e panjohur apo nuk ėshtė prezentuar siē duhet. Nė kėtė bibliografi, veēanėrisht jam mbėshtetur nė dokumentet historike. Kurdoherė qė jam ballafaquar me problemin e fesė dhe me qėndrimet eksplicite shiite, gjithmonė jam pėrcaktuar pėr burimet sunite, ngase shiizmi u themelua mbi bazat e sunizmit dhe nga pikėpamja shkencore kėto fakte janė tė pakontestueshme.
Autori
FATIMEJA ĖSHTĖ FATIME
Kėtė mbrėmje tė shėnuar nuk ishte paraparė qė tė flasė njė person siē jam unė. Duke u njohur me punėn e profesorit Luis Masinjon, unė fitova shumė. Ai ishte njė njeri i madh dhe dijetar islamik i cili ka shkruar pėr Fatimenė.
Shumė mė ka tėrhequr jeta e bekuar e saj dhe ndikimi qė ajo e pati nė historinė e Islamit. Madje, edhe pas vdekjes sė saj, ajo i mbante nė jetė shpirtrat e atyre qė gjurmonin drejtėsinė dhe tė cilėt iu kundėrvunė shtypjes dhe diskriminimit nė shoqėrinė islame. Ajo paraqet shprehje dhe simbol tė rrugės dhe ėshtė udhėrrėfyese pėr "mendimin islam". Derisa isha student, mora pjesė nė pėrgatitjen e kėsaj vepre tė madhe, e posaēėrisht nė fazėn e hulumtimit dhe tė mbledhjes sė tė dhėnave. Dokumentet dhe informatat qė ekzistonin ishin tė periudhės njėmijekatėrqindvjeēare. Ato ishin tė shkruara nė tė gjitha gjuhėt dhe dialektet lokale islamike. U studiuan implikacione historike nga dokumente tė ndryshme, madje edhe kėngėt popullore. Nga unė u kėrkua qė kėto punime ti pėrmbledh dhe ti prezentoj kėtu para jush. Pėr njė ēast i thashė vetes: "Kėtė punim do ta prezentoj kėtu, sepse kjo duhet edhe mė tutje tė publikohet, ndėrsa njeriu i madh qė e filloi, e lėshoi kėtė botė pa e pėrfunduar punėn e tij". Pėr fat tė keq, njerėzit shumė pak dinė pėr kėtė punim. Madje edhe evropianėt, tė cilėt kanė njohuri pėr Islamin, nuk dinė pėr kėtė studim. Kjo gjithashtu ndikoi edhe te shkencėtarėt tanė, tė cilėt Islamin e njohin nėpėrmjet shkrimeve tė evropianėve, dhe tė cilėt mu pėr kėtė shkak mbetėn tė painformuar rreth kėtij punimi.
Unė e pėrkraha kėtė thirrje dhe i thashė vetes: "Do tua pėrshkruaj dorėshkrimet studentėve tė mi, e sidomos atyre qė nuk marrin pjesė nė ligjėratat nė Husejnije Irshad. Do tua prezentoj rezultatet e studimit tė thellė shkencor dhe historik tė kėtij njeriu tė madh".
Por, tani shoh dhe ndiej se para meje gjenden tė tjerė. Ky nuk ėshtė njė grup i mbledhur pėr bisedime apo predikime. Burrat dhe gratė qė gjenden kėtu, tė gjithė ata janė intelektualė dhe pėrfaqėsues tė gjeneratės sė sotme tė varfėr tė shoqėrisė. Ata nuk kanė ardhur tė mė dėgjojnė se si flas pėr Fatimenė, e me kėtė tė nxjerrin ndonjė pėrftim shpirtėror nga tubimi i sontėm. Ata nuk kanė ardhur tė dėgjojnė njė ligjėratė tė thatė shkencore apo historike, sepse kanė njė nevojė tjetėr dhe tė gjallė, e ajo ėshtė qė ti pėrgjigjen pyetjes mė tė ndieshme e cila ka tė bėjė me fatin tonė: Kush jam unė?
?
Nė shoqėrinė tonė gruaja ndryshon me hapa tė shpejtuar. Kushtėzimet e kohės sonė dhe ndikimi i institucioneve e largojnė gruan nga "ajo qė ėshtė". Asaj i janė marrė tė gjitha tiparet dhe vlerat tradicionale, vetėm e vetėm qė tė shndėrrohet nė qenie tė atillė siē "e duan ato", "e ndėrtojnė ato" dhe siē po shohim qė "e kanė ndėrtuar"! Andaj pyetja mė kryesore dhe mė e rėndėsishme pėr gratė e vetėdijėsuara tė kohės sonė ėshtė "Kush jam unė?", duke i shtuar kėsaj atė se gruaja nuk mund tė mbesė ajo qė ėshtė. Nė tė vėrtetė, ajo nuk dėshiron qė ti pranojė maskat bashkėkohore dhe me kėtė ti zėvendėsojė ato tradicionale. Bashkėkohanikėt e saj zgjedhin pėr vete. Ata me vetėdije tė plotė e stolisin personalitetin e vet me ndėrgjegje dhe pavarėsi. Ata e dekorojnė veten gjer nė themel. Ata shfaqin synime. Ata pasqyrojnė hije, por nuk e dinė nė ēmėnyrė. Ata nuk e njohin disenjin e aspektit tė vėrtetė njerėzor tė personalitetit tė vet, i cili nuk ėshtė as shprehje e trashėgimisė sė tyre, e as shprehje e maskės imituese tė vėnė nė mėnyrė artificiale. Me cilėn prej kėtyre identifikohen ato?
Gjatė kėsaj parashtrohet edhe njė pyetje tjetėr qė del nga tė menduarit e kėtillė. Ne jemi muslimane, gra tė njė shoqėrie qė dėshiron tė vendosė me arsyen dhe zgjedhjen e saj, e me kėtė na lidhė pėr historinė, kulturėn, fenė dhe shoqėrinė e cila rrėnjėt dhe frymėn e vet i ka marrė nga Islami. Gruaja e kėsaj shoqėrie do tė jetė ajo qė ėshtė. Ajo do qė vetė ta ndėrtojė "veten" e saj. Gjatė lindjes sė re tė saj, ajo dėshiron qė vetė tė jetė mamia e vetes. Ajo nuk dėshiron tė jetė prodhim i trashėgimisė sė saj, e as qė tė ketė maskė tė jashtme. Ajo nuk mund tė mbetet indiferente ndaj Islamit dhe nuk mund tė jetė e pakujdesshme ndaj tij.
Andaj, ėshtė gjė e natyrshme qė pėr muslimanen tė shtrohet njė pyetje e kėtillė. Populli ynė vazhdon tė qajė pėr Fatimenė. Ēdo vit, qindra mijėra muslimanė qajnė pėr tė. Mbahen me qindra mijėra tubime, lutje, festivale dhe ceremoni tė vajtimit pėr kujtimin ndaj saj. Mbahen ceremoni tė pikėllimit nėpėr tė cilat pėrsėritet vajtimi i saj dhe mallkohen ata qė e poshtėruan atė. Pėrkundėr tėrė kėsaj, personaliteti i saj i vėrtetė ka mbetur i panjohur. Pėr fat tė keq, gjėrat e vetme qė njerėzit tanė i dinė pėr kėtė personalitet tė shenjtė, janė vetėm disa fakte, siē janė:
"Fatimeja ka qenė bija e dashur e tė Dėrguarit. Pas vdekjes sė tė Dėrguarit, asaj ia grabisin kullosat nė Fedek dhe ia sulmojnė shtėpinė. Atė e lėnduan dhe nė muajin e gjashtė tė shtatzėnisė, ajo humbi njė djalė, Muhsinin. Prej atėherė, ajo i kalonte ditėt vetėm me fėmijėt, tė cilėt i merrte pėr dore dhe dilnin jashtė qytetit nė vendin e quajtur "Shtėpia e vajtimit". Atje kishte zakon tė ulej dhe tė vajtonte. Fliste keq pėr uzurpatorėt e tė drejtės sė Aliut. Qante dhe vajtonte me orė tė tėra. Jetėn e saj tė shkurtėr e kaloi duke e vajtuar dhe mallkuar fatin e vet. Dėshirėn e fundit e kishte qė ta varrosnin natėn, ashtu qė ata tė cilėt ia mendonin tė keqen, tė mos mund tia gjenin as vendin se ku ėshtė varrosur".
Kjo ėshtė pėrmbledhja e tėrė asaj qė pėr kėtė grua tė madhe ka mbetur nėpėr kujtimet e njerėzve tanė. Mirėpo, pėrkundėr njohurive tė pakta qė i kanė pėr tė, njerėzit tanė me gjithė zemėr e pranojnė madhėshtinė dhe fuqinė e saj. Ata ia falin zemrėn asaj me tėrė fuqinė shpirtėrore, dhe me tėrė besimin dhe vullnetin tė cilin mund ta ketė apo mund ta krijojė bashkėsia njerėzore.
Jini autentikė dhe gjurmoni tė vėrtetėn
Sipas mendimit tim, nderi mė i madh qė iu bė shoqėrisė sonė iraniane, ėshtė zgjedhja e Imam Aliut, pėrkundėr pikėllimit dhe pengesave qė i pėrjetoi gjatė rrugės sė zgjedhjes sė tij. Populli ynė na e tėrhoqi vėrejtjen se me mendjemprehtėsi mund ti ballafaqohet shtypjes dhe gėnjeshtrave. Ata i ngritėn grushtat kundėr njerėzve tė fuqishėm, kundėr tradhtarėve dhe sunduesve, tė cilėt qenieve njerėzore ua merrnin tė drejtat e tyre. Ai lufton kundėr dhunės dhe korrupsionit. Ai i demaskon kurthet, gėnjeshtrat dhe tradhtarėt. Ai u kundėrvihet regjimeve shtypėse. Ai nuk e lejon veten tė jetė i lidhur apo tė bie nėn ndikimin e reklamave dhe tė liderėve fetarė tė cilėt janė ithtarė tė institucioneve tė halifatit. Ai zbulon tė vėrteta tė panjohura. Ai i gjen tė dobėtit dhe i zbulon ata pas perdeve tė panevojshme. Ai zbulon rryma tė forta. Ai ėshtė bamirės i kėsaj shoqėrie dhe nga ajo i duron tė gjitha. Ajo e zgjodhi Aliun (r.a.).
E vėrtetė ėshtė se njerėzit tanė e pranuan Islamin nėpėrmjet halifateve tė ndryshme, por duhet ta theksojmė edhe rebelimin kundėr halifėve dhe institucioneve tė tyre, duke pėrfshirė kėtu Emevitėt, Abasidėt, Kanėt, Haganėt turq, Tazisėt dhe Mongolėt. Duhet ta bėjmė dallimin midis popujve dhe iracionėve tė cilėt u mbetėn besnikė institucioneve tė tyre nė emėr tė "Islamit", tė "Lundrimit Kuranor", tė "Traditave tė tė Dėrguarit", "Frontit pėr tė vėrtetėn" dhe tė "Vėrtetės sė fesė".
E tėrė shprehja e fesė dhe urtėsia e re islame vjen nga institucionet e halifatit: fjalėt e tyre nga foltoret dhe minaret, librat e tyre dhe komentimet e traditave, fjalimet e tyre, reklamat, filozofitė, shkencėtarėt, poetėt, historianėt, luftėtarėt, madje edhe nga pėrcjellėsit dhe farefisi i pėrcjellėsve tė tė Dėrguarit. Tė gjithė nga kėto grupe ishin dorė e zgjatur e institucioneve tė halifit apo tė sulltanit.
Mikrofonėt, radiomarrėsit tranzistorikė, filmat, televizioni, revistat, shtypi, propaganduesit dhe teoricienėt janė vetėm dorė e zgjatur e klasės sunduese. Ata tė fuqishmit qė janė nė krye dhe janė nė farefisni me liderėt zyrtarė, farefisi i tė Dėrguarit dhe i Imamit tė cilėt nė mėnyrė jolegjitime janė zgjedhur nė emėr tė Sundimit Hyjnor dhe tė traditave, tė gjithė paraqesin dorėn e zgjatur tė halifit apo tė sulltanit.
Kėta njerėz tanė tė mrekullueshėm, qė dita ditės bombardohen nga ana e opinionit pa kurrfarė lloji tė sigurisė, shumė mirė e dinė se pas reve tė errėta dhe tė dendura tė shkencave tė ndryshme, tė arkitekturės, teologjisė, administrimit, religjionit, kulturės, historisė, interpretimit, tė jurisprudencės dhe tė traditės, (e cila rastėsisht pėrputhet me halifatin qė gjendet nė pushtet, dhe madje duke i vėrtetuar institucionet e pushtetit qoftė edhe pa njohjen e gjuhės zyrtare tė Islamit), qėndrojnė vetėm tė pavėrteta. Ata e dinė se e Vėrteta nuk ėshtė e lidhur me kėto forma tėrheqėse qė i cekėm mė lart.
E vėrteta, para sė gjithash, i pėrket njeriut qė ėshtė vetė, qė ka shtėpinė nė vendin pranė xhamisė sė tė Dėrguarit dhe qė ėshtė i rrethuar nė injorancėn e fisit tė vet. Ai jeton nė mesin e viktimave tė mėdha politike tė shokėve tė tė Dėrguarit dhe tė mendimtarėve tė mėdhenj tė Islamit.
Jasht mureve tė Pallatit tė gjelbėr tė Damaskut dhe kurthit tė rrėfimit pėr halifin e "Njė mijė e njė netėve", nga Bagdadi, iranianėt e zbulojnė shtėpinė e Aliut dhe Fatimesė tė ndėrtuar nga balta, dhe kuptojnė se nė kėtė strehimore tė mjerė e tė qetė ėshtė i vendosur vetė Islami.
Iranianėt, tė cilėt Islamin pėr herė tė parė e njohėn nėpėrmjet shpatės sė halifit, e shohin kėtė tė vėrtetė dhe e dinė se e vėrteta e kėtillė vjen nga thirrja e liderėve fetarė qė i pėrkasin halifatit zyrtar islam, ndėrkaq njerėzit nga Medina dhe bashkėkohanikėt e arabėve dhe tė pėrcjellėsve tė tė Dėrguarit, kėtė nuk e shohin apo as qė duan ta shohin. Edhe shkencėtarėt e mėdhenj dhe fakultetet nė Damask gjithashtu janė tė verbėr ndaj kėsaj tė vėrtete.
Kjo ėshtė sprova mė e vėshtirė dhe mė e mrekullueshme e njerėzve tanė. Populli ynė e manifeston bindjen e njė mendimi dhe tė njė vetėdijeje qė ėshtė nė kundėrshtim me ēdo zakon tė mėparshėm tė cilin e ka pasur. Kjo e shpreh madhėshtinė dhe fortėsinė e shpirtit tė tij. Kjo flet pėr adhurimin e sė Vėrtetės nga ana e tyre. Kjo e zbulon guximin shpirtėror tė kėtyre, tė cilėt rebelohen kundėr historisė dhe sundimit botėror tė halifateve.
Halifati - mė shumė se cilido sistem i mėparshėm historik e politik, qeverisė me institucionet e veta. Halifati gjithmonė ka qenė ai i cili ka poseduar fuqi tė mėdha politike dhe ushtarake. Ai i mban penjtė e njė kapitali tė madh religjioz tė mendimeve dhe tė begatisė sė pakufizuar kulturore, tė letėrsisė dhe tė diturisė sė talentuar.
Nėpėr tė gjitha kėto konfuzione tė luftės dhe tė xhihadit (luftėrat e brendshme dhe tė jashtme shpirtėrore), njerėzit tanė e mohojnė halifatin. Pėrkundėr mospajtimeve qė dalin nga pushtimet, disfatat dhe shkatėrrimet qė i pėsojnė, pėrkundėr mendimit dhe diturisė, kulturės dhe qytetėrimit, si dhe pėrkundėr klithmave tė revolucionit dhe tė distraksionit tė religjioneve tė botės, ata nuk e topitin tehun e sulmeve tė tyre. Ata e shurdhojnė veshin e historisė dhe bėjnė qė toka tė dridhet nėn kėmbėt e tyre. Kėta tė huaj, tė dėbuar e tė panjohur, e dėgjojnė dhe e kuptojnė vajin e njeriut tė vetmuar, njeriut i cili ėshtė "i huaj nė qytetin e tij", tė Aliut!
Aliu flet me veten larg syve dhe veshėve tė njerėzve nga qyteti, dhe ketė e bėn nė thellėsinė e natės nė kopshtet e palmave tė Beni Nexharit, jasht Medines. Ai i rrėfen vetes pėr dhimbjen qė e ndien duke e vėshtruar shkatėrrimin e gjithė asaj, pėr tė cilėn ai ndihmoi qė tė ndėrtohet. Ai ndihet i frikėsuar kur mendon pėr gėnjeshtrat, plangprishjen dhe pėr grabitjen. Ai e njeh fuqinė dhe dyfytyrėsinė qė janė vulosur nėpėr fytyrat e njohura tė halifėve dhe mbretėrve tė turpėruar e tė korruptuar. Ata ngrihen duke ndėrtuar shoqėrinė e re, dhe ketė e bėjnė nėpėrmjet religjionit.
Me shekuj tė tėrė, qeniet e Zotit do tė mbeten tė zhgėnjyera. Ēfarė papastėrtie e madhe duhet tė gėlltitet. Ēfarė pėrpjekjesh tė mėdha duhet bėrė qė e Vėrteta tė shihet edhe njė herė. E Vėrteta ka qenė e fshehur pas rrobave tė reja pseudosakrale dhe pas bukurive tė krijuara mė pastaj. Ju shihni se viktimat e para tė kėsaj vuajtjeje dhe dobėsimit tė tė dobtėve nga ana e tė fortėve nė Islam janė "njerėzit" dhe "fati i njerėzve". Simboli i njėrės dhe tjetrės ėshtė flijimi i "vetvetes", e para sė gjithash i "gruas sė tij", ndėrkaq nė gjeneratėn e nesėrme tė Islamit do tė flijohet "familja e tij" dhe mė pastaj edhe "fėmijėt e tij". Pa dyshim, ky vendim dhe kjo njohje nga ana e njerėzve tanė ėshtė ēasti mė i rėndė, mė i tmerrshėm dhe mė lemėritėsi nė histori. Pėr ne nuk ka qenė lehtė qė ta kuptojmė kėtė. Tė gjitha kėto gjenerata trimash kanė shfaqur inteligjencė, kujdes, vazhdimėsi tė karakterit, shkathtėsi personale dhe dashuri ndaj virtytit. Ata na bėjnė tė jemi tė afėrt dhe ta kuptojmė njerėzimin, si dhe madhėshtinė dhe fuqinė e shpirtit tonė. Ata i kuptojnė vlerat mė kryesore; ata mėsohen tė zhyten nėpėr thellėsi dhe tė ngrihen mbi valėt. Ata vazhdojnė ta gjurmojnė tė vėrtetėn nėpėr stuhitė e shtypjes e tė terrorit. Tė gjithė kėta trima jetojnė dhe lėvizin kundėr gjyqit tė historisė. Ata vetė krijojnė ligje tjera. Ata u pėrgjigjen thirrjeve nga tė gjitha minaret, foltoret dhe mihrabėt. Ata ballafaqohen me tė gjithė pėrcjellėsit e mėdhenj, meteorologėt, gjykatėsit dhe figurat e shenjta tradicionale tė fesė dhe akoma vazhdojnė tė luftojnė. Kundėr klithjes sė shpatave pėr tė marrė gjakun dhe pėr tė zhdukur fuqinė e tyre, si nė Lindje ashtu edhe nė Perėndim, si gjatė ditės ashtu edhe natėn, tė gjithė ata thonė: "Po. Thuaj jo!"
Kur besimit tė tyre u bashkohen ideja dhe inteligjenca, ata atėherė shenjtėrohen me gjak. Ata gjurmojnė pėr viktimat dhe fitoren e sė Vėrtetės. Ata fitojnė ndjenjėn e zemėrgjerėsisė dhe tė trimėrisė sė madhe. Ata duhet tė vuajnė nga pikėllimi dhe tė kenė aftėsinė qė t'i mbijetojnė ndėshkimin, kamxhikun, poshtėrimet, dhembjen, terrorin e robėrisė, mjerimin dhe vetminė. Atyre u nevojitet ndjenja e fortė e largpamėsisė me qėllim qė ta durojnė tradhtinė, fanatizmin, fuqinė e fortė dhe madje tė mund tė mbeten edhe gjakftohtė. Ata e flijojnė vetėrespektin dhe fanatizmin si dhe lojėrat qė njerėzit i luajnė me halifin dhe dėshirėn qė njėsoj ta gėzojnė Zotin dhe Frytin e Tij. Ata i lėnė mėnjanė frikėn, shenjtėritė e trilluara dhe gjerėsinė e horizonteve... dhe shumė gjėra tė tjera.
Kėto janė disa nga elementet themelore tė pėrvojės shiite - tė shiizmit Alevit e jo tė shiizmit Safavid, pra tė shiizmit tė Safavid Shah Abasit, jo tė atij qė pėrkrah forcėn dhe shtypjen, por tė religjionit tė drejtėsisė dhe tė qeverisjes sė pagabueshme. Ne nuk thirremi nė shiizmin i cili e ka pėrkrahur koleksionin historik tė ideve tė mbytura, urrejtjen fisnore apo dashurinė verbale dhe urrejtjen pėrplot me rekomandime (jo tė arsyeshme dhe praktike); shiizmi Safavid thirret vetėm nė halifin e jo nė halifatin, ai merret me tė kaluarėn e jo tė tashmen, ai merret me atė qė ėshtė e dobishme pas vdekjes e jo para saj. Ky ėshtė qėllimi i pėrkushtimit tė Alevitėve, qė ti lirojnė shiitėt nga padrejtėsia, nga sundimi i forcės dhe i liderėve injorantė. Alevia ofron liri e jo pėrkushtim tė sufistėve qė ėshtė pėrzier me dyshimin dhe nuk i shėrben as Zotit e as njerėzve tė Zotit.
Shiizmi nuk ėshtė asgjė tjetėr pėrpos vetė Islami - jo ai pėr tė cilin na thanė: "Islami pranė gjėrave tjera". Jo! Shiizmi do tė thotė Islam i pastėr, Islami pa halifatin, pa pseudo-arabizmin dhe pa ata qė jetojnė nė luks. Shiizmi nuk i heq dy parimet e drejtėsisė e tė Imamatit (liderizmit fetar) dhe tia shtojė - Islamit, Islami pa drejtėsi dhe Imamat ėshtė njėsoj sikurse feja islame pa Islamin. E njėjta vlen edhe pėr Krishterimin, Hebreizmin, Zoroastrianizmin, Vedantizmin, Budizmin dhe Isaizmin.
Kjo ėshtė ajo "mosdije e re" e cila Islamit ia pėrshkruan "qeverisjen", "racėn" dhe "klasėn". Luftėrat midis shiitėve dhe sunitėve qė ndodhnin nė tė kaluarėn (e jo tani kur ėshtė shndėrruar nė luftė fjalėsh, luftė historike dhe fisnore), janė luftėra pėr idetė e Imamatit dhe tė drejtėsisė pėrballė despotizmit dhe shtypjes. Tė gjitha dallimet nė fe dhe interpretimet historike, filozofike dhe religjioze, dalin nga vija e njėjtė.
Aliun nuk ia shtuam Muhammedit (a.s). Ne e pranuam Aliun qė tė mos e humbim Muhammedin. Pasardhėsit e perandorėve, tė mbretėrve dhe tė faraonėve, tė gjithė ata e pėrkrahėn Muhammedin, ndonėse dallohen nė gjėrat pėr tė cilat janė angazhuar.
Ne nuk i zėvendėsojmė Traditat (Sunnetin) e tė Dėrguarit me familjen e Aliut, e as qė ia shtojmė atij. Thjeshtė kjo ėshtė familja e tij. Ne gjurmojmė qė nėpėrmjet Traditave tė kuptojmė se ēka ka thėnė, ēka ka bėrė dhe ēka ka dashur, por me ndihmėn dhe pėlqimin e familjes sė tij.
Pėrkundėr asaj se ēka mendojnė sot armiqtė dhe ithtarėt, shiizmi mbetet sekti mė tradicional i Islamit.Dallimi kryesor del kryesisht nga ajo se a thua, apo jo, Aliu dhe shiitėt e vėrtetė u pėrpoqėn, me vetėdije ose pa tė, qė prej nė fillim, pėrkundėr risive dhe heretizmit, tė mbeten tradicionalė dhe ta ruajnė traditėn e tyre.
Vėrejmė se ēdo gjė ka qenė e pėrzier me gjithēka. Vėrejmė se gjatė shekujve tė errėt e tė larė me gjak, kur botėn e ka kapluar frika nga fuqia e Islamit shtypės dhe e halifatit, Islami i drejtėsisė dhe i Imamatit mbytet nė gjakun e martirėsisė. Shiitėt e pėrqafojnė martirėsinė dhe kėshtu e mohojnė fuqinė e halifit. Zgjidhja mė e vėshtirė nuk arrihet gjithaq lehtė!
Dėnimet e rrepta qė u ndėrmorėn nga familjet e Emevitėve, tė Abasidėve tė turkut Salahuddin dhe tė mongolėve janė dėshmi pėr faktin se rrugės pėr liri iu pėrkushtuan teologė tė mėdhenj, kampionė tė lirisė, kėrkues tė vdekjes, adhurues tė sė vėrtetės, si dhe gjurmues tė drejtėsisė dhe tė ndershmėrisė. Rruga shpie prej halifatit tė Damaskut e tė Bagdadit, e deri te toka e zjarrit, e gjakut, e burgosjes dhe e ndėshkimit. Kjo rrugė kalon nėpėr shtėpinė e vogėl tė Aliut e cila ėshtė e madhe sa i tėrė njerėzimi.
Cilat gjėra nuk i bėjnė ata? Cilėt prej tyre ata nuk i vrasin?
Nė historinė e Islamit nuk ka qenė lehtė tė flasėsh pėr Aliun dhe Fatimenė. Poetėt qė e kanė mbrojtur kėtė familje thonė: "Nė kurrizin tim pesėdhjetė vjet e kam mbajtur litarin me tė cilin duhej tė mė varnin". Ky ėshtė fati i tė gjithė njerėzve dhe grave, tė cilėt e kanė shkruar historinė e shiizmit, historinė ku ēdo rresht dhe ēdo fjalė ėshtė shkruar me gjakun e martirėve.
Kėta luftėtarė trima nga radhėt e shiizmit nuk janė tė afėrt me filozofinė e cila u krijua pėr ne: "Prit. Rri dhe prit, prite Imamin e fshehur. Ai vetė do tė vijė dhe do ti rregullojė tė gjitha. Ai patjetėr duhet tė vijė vetė dhe ta ripėrtėrijė fenė e tė parėve tė tij. Neve na mbetet qė vetėm ta zbatojmė mashtrimin e devotshėm dhe tė kemi durim". (Autori thirret nė mėnyrėn e posaēme tė tė menduarit qė ėshtė shfrytėzuar nga ana e institucioneve tė halifatit dhe qė ka pėr qėllim shuarjen e kryengritjes sė njerėzve. Ideja qėndron nė pritjen e Ditės sė Kijametit dhe nė kthimin e Imamit tė Dymbėdhjetė, gjė qė do tė duhej tė shėnonte ditėn kur bota do tė vėrshohet nga drejtėsia).
Ibėn Sakiti ka qenė dijetar i madh; ai nuk gjendej nė radhėt e luftėtarėve apo tė prijėsve tė drejtėsisė, por ishte njeri i arsimuar dhe njohės i mirė i gjuhėve. Ai ka pasur simpati tė fshehura pėr shiizmin. Halifi Mutevekil Abazi e zgjodhi qė ti edukojė fėmijėt e tij. Dalėngadalė, fėmijėt e Mutevekilit filluan ta favorizojnė Aliun dhe familjen e tij. "Ndoshta" - mendonte ai nė vete, "kjo ėshtė pasojė e ndikimit tė mėsuesit tė tyre". Njė ditė prej ditėsh, halifi e vizitoi klasėn. Pasi qė u ul, filloi tė japė komplimente dhe ta lėvdojė Ibėn Sakitin. I tha se ėshtė shumė i kėnaqur me pėrparimin e fėmijėve tė vet. Pastaj, po me tė njėjtin zė e pyeti: "Si i vlerėsoni fėmijėt e mi"? Ibėn Sakiti u pėrgjigj duke i vlerėsuar shumė lart. Pas kėsaj, Mutevekili papritmas pyeti: "Ibėn Sakit, sipas mendimit Tuaj, cilėt janė mė tė mirė, fėmijėt e mi, apo Hasani dhe Husejni, fėmijėt e Aliut?"
Ibėn Sakiti ishte i detyruar tė zgjedhė. Shfrytėzimi i "mashtrimin e devotshėm" nė kėtė rast do tė ishte dobėsi dhe tradhti. Nė shiizmin Alevi, mashtrimi i devotshėm paraqet taktikė pėr ruajtjen e besimit, e jo siē ėshtė shfrytėzuar sot, pėr ruajtjen e besimtarėve.
Ai nuk u hamend. Me zėrin e tij tė rėndomtė, po me atė zė me tė cilin pyeti Mutevekili, ai u pėrgjigj: "Kamberi, shėrbėtori i Aliut ėshtė mė i vlefshėm se ti dhe fėmijėt e tu." Mutevekili urdhėroi qė Ibėn Sakitit tia presin gjuhėn. Kėto janė ato gjuhė qė si kamxhik u bien tiranėve tė historisė.
Nė qoftė se shiitėt nuk pėsuan disfatė, ata megjithatė u vunė nė sprovė. Dėshira e tyre pėr tė drejtėn dhe lirinė asnjėherė nuk vdes nė zemrat e tyre, njėsoj sikurse nevoja pėr barabarėsi, pėr vetėdije dhe pėr udhėheqje revolucionare kundėr armiqve tė cilėt janė tė lidhur me institucionet e shtypjes, tė pasurisė dhe tė hipokrizisė. Ata kurrė nuk harrojnė. Ata nuk lejojnė tė shuhet ky zjarr. Kjo nuk ėshtė harruar nė vetėdijen e njerėzve.
Ekzistojnė dy grupe tė cilat mbajnė njė barrė tė madhe mbi supet e tyre. Kėto dy grupe me shekuj tė tėrė i mbajnė nė duart e veta frerėt e vdekjes. Njėri ėshtė grupi i madh i shiitėve tė vetėdijshėm tė cilėt Imamatin e njohin si vazhdimėsi tė pejgamberisė e tė urtėsisė, pra si vazhdimėsi tė Imamatit. Nė grupin tjetėr bėjnė pjesė besimtarėt tanė tė pastėr e tė vėrtetė. Ata e paraqesin heshtjen e gjithanshme. Ata i adhurojnė ndėshkimet nga duart e familjeve tė halifėve arabė dhe tė sulltanėve turq. Pas fytyrave tė tyre tė qėndrueshme e tė pėrgjakura qėndron forca dhe fuqia e cila ekzekutorėt e tyre i bėn tė turpėrohen. Kėta njerėz qėndrojnė si shkėmbi i fortė i durimit pėrballė goditjeve me kamxhik qė vijnė nga sunduesit, dhe thonė se nuk ndiejnė kurrfarė vuajtjeje.
Ēdo religjion, shkollė e tė menduarit, ēdo lėvizje apo revolucion janė tė pėrbėrė nga dy elemente: nga urtėsia dhe dashuria. Njėri paraqet dritėn, kurse i dyti lėvizjen. Njėri ofron arsye tė shėndoshė dhe mirėkuptim, kurse tjetri entuziazėm dhe lėvizje. Aleksis Kareli thotė: "Urtėsia ėshtė si dritat e automobilit, pra e tregon rrugėn. Dashuria ėshtė si motori i cili i vė nė lėvizje". Pa njėra-tjetrėn ato nuk paraqesin asgjė. Motori pa dritat ėshtė dashuri e verbėt, e rrezikshme, tragjike dhe paraqet vdekjen.
Nėpėrmjet gjallėrisė sė lėvizjeve apo tė shkollės sė mendimeve revolucionare, shkencėtarėt mendjemprehtė, tė vetėdijshėm dhe me pėrgjegjėsi tė shoqėrisė sonė, me punėn e tyre tregojnė se ekziston mėnyra pėr tė kuptuar shkollėn e tė menduarit apo tė religjionit. Ata tregojnė se ekziston mundėsia qė njerėzve tu mbillet vetėdija. Nga ana tjetėr, pėrgjegjėsia e njerėzve qėndron nė atė qė forcėn dhe shpirtin e tyre tia dhurojnė lėvizjes. Ata mbajnė pėrgjegjėsi pėr hapin e parė qė ndėrmerret. Lėvizja ėshtė si njė qenie e gjallė. Ajo mendon me trutė e shkencėtarėve, ndėrsa dashurinė e dhuron nėpėrmjet zemrave tė njerėzve tė saj. Nė fe, pėrkushtimi, dashuria dhe vetėflijimi reduktohen nė minimum, sepse njerėzit komunikojnė me marrėveshje. Por, aty ku mbetet kuptimi i drejtė i mėnyrės sė tė menduarit dhe ku ėshtė minimumi i tij, ku mungon vizioni, vetėdija, gjykimi logjik, afėrsia e thellė me qėllimet e shkollės sė tė menduarit, aty ku mungojnė domethėnia, qėllimi dhe tė vėrtetat e shkollės sė tė menduarit, aty atėherė shkencėtarėt e mbajnė pėrgjegjėsinė. Religjionit i nevojiten si njėra palė ashtu edhe tjetra, sepse religjioni paraqet njė lloj vetėdijeje pėr dashurinė apo dashuri pėr vetėdijen.
Nė fe, dituria dhe ndjenjat nuk trajtohen si tėrėsi tė ndara sepse janė tė transformuara nė mirėkuptim dhe besim me ndihmėn e arsyes sė shėndoshė, qė kanė pėr qėllim kuptimin dhe njohjen e gjėsendit.
Ky ėshtė Islami. Mė tepėr se ēdo religjion tjetėr, ai ėshtė religjion i recitimit tė librit, religjion i xhihadit, religjion i mendimit dhe i dashurisė. Nė Kuran nuk mund tė gjendet kufiri ndėrmjet besimit dhe dashurisė. Kurani e konsideron martirėsinė si jetė tė amshueshme. Ai e pėrbėn njeriun nė penė dhe nė shkrim.
Kjo ėshtė veēanėrisht e saktė pėr shiizmin dhe historinė e tij, gjė tė cilėn e ka dėshmuar edhe kultura. Shiizmi e paraqet vendin qė nxjerr flakė. Ndjenjat vlejnė. Nė tė njėjtėn kohė, ai e pėrfshin meditimin dhe urtėsinė. Ai i pėrfshin disiplinat kulturore dhe intelektuale. Ai e paraqet lėvizjen e veēuar tė mendimeve revolucionare. Ai ėshtė njė gjė e rastit nė fatin e njeriut. Ai paraqet njohurinė, dashurinė dhe tė vėrtetėn nė emėr dhe nė natyrėn e Aliut. Adhurimi i sė vėrtetės ėshtė i atillė qė, pa adhurim, ajo ėshtė njohje dhe filozofi, ndėrsa adhurimi pa tė vėrtetėn paraqet adhurim tė idhujve dhe kurvėri.
Kėshtu lindi shiizmi nė histori dhe akoma vazhdon tė ekzistojė. Mendimtarėt dhe shkencėtarėt e tij, tė cilėt paraqesin manifestime tė kėtyre luftėtarėve tė fesė, e kėrkojnė dhe e gjurmojnė logjikėn dhe mendimin e thellė. Ata e ruajnė frymėn e sė Vėrtetės. Ata janė njerėzit tė cilėt i orientojnė fillet e Islamit tė vėrtetė dhe u japin kahe tė drejtė. Ata, patjetėr duhet ta zbulojnė domethėnien e drejtė tė gjėrave. Ata e kuptojnė qėndrueshmėrinė. Ata e pėrmbushin kuptimin e besnikėrisė. Ata i mbrojnė tė vėrtetat e Islamit.
Pastaj, nė arenėn e tronditur tė jetės, ata e humbin rrugėn e tyre atėherė kur fillojnė tė shkruajnė nė emėr tė filozofisė sė sofizmit, tė shkencės, letėrsisė dhe tė asketizmit tė rrejshėm. Opinioni publik ėshtė i pėrshkruar me inklinocione dhe devijime greke dhe pseudolindore.
Ata e ndjekin besnikėrinė, dashurinė, arsyen e shėndoshė dhe vetėflijimin. Kėta janė ata njerėz, tė cilėt pėr rrugėn e Aliut e japin edhe jetėn e tyre. Ata e ndjekin rrugėn e Aliut nė kohėn kur tėrė pushtetin e pėrbėjnė fuqia, ndėshkimi dhe ekzekutimet publike. Ata vazhdojnė edhe atėherė kur mbyllen buzėt qė janė hapur nė emėr tė tij, dhe kur derdhet gjaku qė ka vluar me flakėn e tij. Fjalimit pėr familjen e tė Dėrguarit nė njė "halifat tė supozuar tė tė Dėrguarit", iu pėrgjigjėn me rrjepjen e lėkurės nga tė gjallėt dhe tė vdekurit.
Por, sot masa e njerėzve akoma rrezaton me njė dashuri aq tė madhe. Ata ende i qėndrojnė besnikė vatrės sė tyre. Pas kalimit tė shumė shekujve pėrplot me ndryshime, me lindje dhe vdekje tė besimit, tė dashurisė e tė mendimit, njerėzit nuk largohen nga dyert e Bagdadit. Ata nuk orientohen nė ndonjė kahe tjetėr. Shohim se ata akoma e gjejnė rrugėn e tyre drejt mureve tė shtėpisė sė Fatimesė, dhe aty vajtojnė me dhembje tė madhe. Ēdo pikė e kėtyre lotėve paraqet fjalė, tė cilėn njerėzit tanė tė pėrzemėrt e besnikė, e shfrytėzojnė qė ta shfaqin dashurinė e tyre tė pakufishme ndaj anėtarėve tė kėsaj familjeje. Kjo ėshtė gjuha e njeriut tė zakonshėm. A mund tė gjendet ndonjė gjuhė mė e thjeshtė, mė e pastėr, gjuhė e liruar nga hipokrizia mė shumė sesa janė tė liruara lotėt, gjuhė pa fjalė dhe pa vija? Ēdo pjesė e saj paraqet klithmė tė dhembjes, klithmė tė dashnorit tė pangopur.
A nuk ėshtė e vėrtetė se sytė e tregojnė tė vėrtetėn mė shumė se fjalėt? A nuk janė lotėt mė tė bukurat ndėr poezitė dhe mė pak tė deformuara nga dashuria? A nuk e shfaqin ato besimin mė tė flaktė, dėshirėn mė tė ngrohtė dhe ndjenjat mė tė thella? A nuk e paraqet kjo formėn mė tė stėrholluar tė dashurisė? Tė gjitha janė tė pėrziera nė njė zemėr tė dashurisė. Ato ngėrthehen ndėrmjet tyre, shkrihen nė njė dhe krijojnė njė pikė tė ngrohtė. Atė e quajmė lot.
Shohim se njerėzit tanė akoma "flasin" dhe mjaft mirė i shprehin mendimet e tyre. Mos u habitni pse ndonjėherė e mbroj vajin kurse herėn tjetėr i kritikoj programet e vajtimit nėpėr tubimet e lutjeve.
Po, kėto fjalė tė mia nuk janė nė kundėrshtim me njėra-tjetrėn. Vajtimin qė e lėvdoj paraqet diē mė tepėr se "programi i vajtimit", apo "diēka qė duhet bėrė", apo "detyra", "mjeti pėr arritjen e qėllimit", "parimi" apo "rregullat". Ajo ėshtė diēka mė tepėr. Vaji ėshtė shfaqje e natyrshme e ndjenjave. Ai ėshtė i domosdoshėm dhe paraqet pėrgjigje instinktive ndaj dashurisė, zemėrimit, dėshirės apo ndaj pikėllimit.
Revolucionari i madh frėng Rezhi De Bre ka thėnė: "Personit qė kurrė nuk qan dhe qė nuk di tė qajė, i mungojnė ndjenjat njerėzore. Ai ėshtė gur, shpirt i egėr dhe i thatė".
Lotėt qė rrjedhin, psherėtimet e vajit, lotėt qė dalėngadalė rriten nė zemėr qė menjėherė pas kėsaj tė lajmėrohen nė grykė e tė ndalin frymėn dhe qė rrjedhin nga nevoja, janė lotė tė sinqertė tė dhembjes dhe dėshirės, tė pikėllimit dhe tė dashurisė, dhe tė tėra kėto gjenden nė njė qenie njerėzore.
Por pa dyshim, ne mund tė ndiejmė se na gėnjejnė ata qė i krijojnė programet nė trenin e lotėve, dhe qė proklamojnė se ky ėshtė "qėllim", "ritual", "traditė", "obligim fetar" apo "punė themelore", "mjet pėr arritjen e profitit" apo "mjet kundėr humbjeve".
Njerėzit e dashuruar tė cilėt gjenden larg tė dashurve tė tyre apo ata qė mbajnė zi pėr vdekjen e tė dashurit, e cila ua ka thyer zemrat, vajtojnė dhe janė tė pikėlluar. Kurdoherė qė zemrat e tyre i pėrkujtojnė tė dashurit e vet dhe kur ata flasin pėr ta, zemra u ndizet flakė ndėrsa sytė u shkėlqejnė; nė sytė e tyre shfaqet dhembja e njėjtė. Lotėt fillojnė tė rrjedhin dhe tė gjitha kėto janė shenja tė pastėrtisė sė stėrholluar tė besimit tė tyre tė thellė dhe tė dashurisė sė vėrtetė.
Nga ana tjetėr, ekziston edhe personi i cili mund tė pėrshkruhet me shprehjet si vijon. Ai rri ulur nė bazar kurse sytė e tij tė pangopura e kėrkojnė profitin, apo rri ulur nė zyrėn e tij dhe flet marrina. Ai kėrkon ta gjejė hipokrizinė, ndėrsa me fajdexhillėk, me punė apo me vardisje ndaj pronarit pėrpiqet ta ngrejė veten pėrmbi tė nėnshtruarve tė tjerė, pra tė pėrvetėsojė karakteristika faraoniste ndaj tė tjerėve. Nė mesditė, ai kthehet nė shtėpi, fle i qetė dhe pa brenga, ha, pi dhe qesh. Pasdite ai i kėrkon "klubet e tij tė shėndosha" dhe njė mijė tė tjera tė sėmura. Kur e shohim mė vonė, nė pajtim me kalendarin e tij dhe marrėveshjet e kontraktuara qė mė parė, ai ēdo tė martė tė parė tė muajit shkon nė takimin prej orės gjashtė e gjysmė e deri mė ora nėntė. Aty ata ulen dhe fillojnė tė ndihen tė pikėlluar. Pas shumė pėrpjekjesh dhe detyrimeve, ai arrin tė mallėngjehet dhe sipas mundėsisė tė derdhė edhe ndonjė pikė loti. Pas "programit", "vajit", "pikėllimit" dhe gjėrave tė tjera qė kanė tė bėjnė me to, ai e pi kafenė, ēajin dhe e thith nargilen. Pastaj, me shpirtin e lehtėsuar dhe me vetėdijen ngadhėnjyese, si dhe me ndjenjėn se ka kryer ndonjė detyrė me rėndėsi dhe ka ndėrmarrė edhe njė hap nė bindjet e tij pėr besimin dhe dashurinė, ai ngrihet dhe vazhdon punėn e vet duke e ndjekur orarin e ditės. Ai kėtė e bėn derisa pėrsėri ti vijė "koha e vajit" dhe "koha e pikėllimit", tė cilat ai i cakton nė bazė tė planit dhe projektit tė tij. A thua kėtė njeri, i cili duket aq i pikėlluar, do tė mund ta quanim pjesė e atyre qė e kanė ndier dhembjen dhe kanė pėrjetuar vėshtirėsi tė mėdha?
Vaji qė nė vete nuk pėrmban pėrgjegjėsi, vetėdije, dashuri, mirėkuptim dhe ndjenjė tė besimit, ėshtė i dobishėm vetėm pėr shpėrlarjen e syve dhe pastrimin e tyre nga papastėrtitė qė vijnė nga ajri. Mos harroni se njėri nga tė parė qė qau pėr Imam Husejnin ishte Umar Saadi (i cili e urdhėroi ekzekutimin e tij), ndėrsa personi i parė qė e ndaloi dhe e gjykoi kėtė lloj tė vajtimit ishte Zejnebja e ndershme (motra e Imam Husejnit).
Por, njerėzit tanė qajnė nga dashuria. Qajnė me qėllim qė zemrat e tyre tė mund ti lidhin thellė me kėtė familje tė dashur. Ky ėshtė Panteoni i vėrtetė, Olimpi i vėrtetė nė tė cilin jetojnė disa zota qė nuk njohin gjuhė tjetėr pėrveē asaj tė lotėve. Njerėzit nuk janė as shkencėtarė, as filozofė, por para sė gjithash ata janė tė mbushur pėrplot me emocione. Ata janė tė gatshėm tė flijohen.
Asnjė fe, asnjė histori dhe asnjė popull nuk ka familje siē ėshtė ajo ku babai ėshtė Aliu, nėna Fatimeja, djemtė Hasani dhe Husejni ndėrsa bija Zejnebja. Tė gjithė ata njėkohėsisht jetojnė nėn njė kulm dhe janė njė familje. Nė tė njėjtėn kohė, asnjė familjeje nuk i ėshtė dhėnė nga populli i saj aq dashuri, besnikėri, besim, gjak dhe poezi.
Njerėzit tanė e grumbullojnė kulturėn rreth e pėrqark dyerve dhe kulmit tė Fatimesė. Nėpėr kėtė shtėpi vjen historia plot me shqetėsime, me lėvizje, me guxim dhe pastėrti, e cila zgjat deri nė ditėt tona. Historia ėshtė si njė lumė i pastėr qė u ka dhėnė jetė tė gjitha gjeneratave tė kaluara tė popullit tonė, ndėrsa tani vetėdija jonė vazhdon tė rrjedhė nė thellėsitė e shpirtrave tė tyre. Kėta janė njerėzit e vetėm tė njerėzimit qė i mbetėn besnikė pikėllimit tė familjes sė tyre tė dashur. Ata janė tė vetmit qė vajtojnė pėr lirinė e prijėsve tė tyre tė drejtėsisė. Besimi i tyre pėrshkohet gjatė tėrė historisė sė tyre. Ata nuk e kanė harruar nderin e tyre tė shkelur me thundrat e pikėllimit. Ata vazhdojnė tė mbajnė zi. Vlerat u shkatėrruan. Tė vėrtetat u provuan. Pushtetet krijojnė tragjedi. Ato provokojnė vrasje. Por, gjatė tėrė historisė sė tyre, njerėzit vazhdojnė ta kėrkojnė kėtė lėvizje. Fati i trimave tė tyre nuk ėshtė harruar.
Mirėpo e tėrė kjo dashuri mbetet shterpe, mu si shiu qė bie nė moēalin e njelmėt. Nė kėtė shkretėtirė nuk rritet bari. Tė gjitha viktimat, gatishmėria, tubimet, fuqitė e njerėzve, forcat dhe mundėsitė e vlefshme janė vetėm pėrpjekje tė kota.
Islami qė nga fillimi bėnte tė ditur se ky ėshtė mesazhi i fundit, dhe muslimanėt e kanė pranuar kėtė tė vėrtetė me urtėsi dhe dashuri, dhe kanė kuptuar se Islami ėshtė manifestimi i fundit i vetėdijėsimit, Pejgamberisė dhe kulmi i religjioneve tė pastra tė mėparshme. Po ashtu, tė gjithė muslimanėt nė bazė tė ajeteve tė Kuranit dhe Hadithit besojnė se I dėrguari i Islamit (a.s.) ėshtė I dėrguari i fundit i All-llahut (xh.sh.), i cili ėshtė recipienti i fundit i udhėheqjes sė njerėzve.
Kurani i ndershėm shpjegoi universalitetin e Fesė sė pastėr islame nė shumė ajete dhe tregoi se Muhammedi (a.s.) ėshtė pėrfaqėsuesi i fundit tė cilin Zoti (xh.sh.) e dėrgoi.
"Muhammedi sėshtė baba i burrave tuaj, por ėshtė I dėrguar i All-llahut dhe lajmėtari i fundit i fesė, ndėrsa All-llahu gjithė kėtė e ka tė njohur".(el-Ahzāb, 40)
Nė hadith I dėrguari i ka thėnė Aliut:
"Nė ēdo aspekt, qėndrimi yt ndaj meje ėshtė si qėndrimi i Harunit ndaj Musait, qė do tė thotė se Haruni ka qenė vėlla i Musait, e unė po ashtu tė pranoj pėr vėlla nė pajtim me rregullat e vėllazėrisė: nėse ai ka qenė trashėgimtar i Musait, edhe ti, po ashtu do tė jeshė trashėgimtari im. Pas kėsaj, Musai ska qenė Pejgamberi i fundit, ndėrsa unė jam i fundit".
Ai, po ashtu, All-llahu e lavdėroftė, ka thėnė:
"Unė jam tulla e fundit nė godinėn e Pejgamberisė. Me ardhjen time, Pejgamberitė kanė arritur deri nė fund".
Imam Aliu (a.s.) nė Nehxh-ul Belaga, librin e madh tė kėshillave dhe diturisė, ka thėnė:
"Me Tė dėrguarin e Islamit, Muhammedin (a.s.), shpallja u realizua deri nė fund".
Udhėheqėsi i tetė, Imami i vėrtetė, Hazreti Rida - paqja e All-llahut qoftė gjithmonė me tė, - ka thėnė:
"Feja e pastėr e Muhammedit (a.s.) nuk do tė ndėrpritet deri nė Ditėn e gjykimit, e po ashtu asnjė i dėrguar atė nuk do ta trashėgojė".
Ky ėshtė hadith autentik i pranuar edhe nga shiitėt edhe nga sunnitėt, shih el-Gādir, vėll. 3. fq. 196-202. (Biharul Envār, vėll. II, fq. 34).
Kjo qė u prezentua kėtu ėshtė vetėm njė shembull i njė varg haditheve tė cilėt nė mėnyrė tė qartė dhe thelbėsore shpjegojnė statusin pėrfundimtar Tė tė Dėrguarit (a.s.), dhe pėrhershmėrinė e fesė sė tij tė pastėr: ata nuk lėnė hapėsirė pėr dyshim.
?
Shkencėtarėt! Ata janė qė nuk i realizojnė obligimet e tyre. Sa u pėrket njerėzve, ata duhet tė ofrojnė dituri, vetėdije dhe orientim, mirėpo ata kėtė nuk e bėjnė.
Tė gjithė filozofėt dhe tė talentuarit tanė tė mėdhenj janė tė preokupuar me filozofinė, teologjinė, sufizmin, jurisprudencėn, parimet, literaturėn, me domethėniet, shprehjet, risitė, zgjedhimin dhe sintaksėn.
Pėrgjatė tė gjitha viteve tė hulumtimeve, mendimeve dhe vėshtirėsive tė tyre shkollore personale, ata nuk shkruajnė gjė tjetėr pos "shqyrtimeve praktike" qė kanė tė bėjnė me atė se si tė arrihet pastėrtia pėr lutjet fetare, cilat janė llojet e papastėrtisė, rregullat e larjes mujore dhe dyshimet qė paraqiten lidhur me lutjet fetare.
Ata e shmangin anash shkrimin e trajtesave pėr atė se si tu flitet njerėzve, trajtesave pėr vėnien e kontaktit me tė vėrtetat fetare dhe pėr filozofinė e shtyllave tė fesė, trajtesave pėr drejtimin e dijenisė dhe vetėdijes njerėzore, trajtesave pėr kuptimin e traditės sė Pejgamberit dhe personalitetit tė Imamit, trajtesave pėr qėllimet revolucionare tė Qerbelasė, trajtesave hyrėse pėr familjen e Pejgamberit dhe lėvizjen shiite, trajtesave pėr shpjegimin e mendimeve si dhe trajtesave pėr besimin e njerėzve. Tė gjitha kėto trajtesa janė shkruar, por tė gjitha ato janė shkruar pa pėrgjegjėsi, pa rolin e personaliteteve supreme.
Ata e bartin pėrgjegjėsinė e vet nė oratorėt e thjeshtė nė xhamia, e jo nė muxhtehidėt (udhėheqės fetarė udhėzimet e tė cilėve ndiqen lidhur me ēėshtjet praktike tė fesė).
Pėr kėtė arsye detyra e prezentimit tė familjes sė Pejgamberit, detyra e propagimit tė fesė dhe hulumtimi i tė vėrtetave tė Islamit, anon nga "mosukseset e shkollave tė vjetra fetare".
Pikėrisht pėr kėtė, njė grup tė rinjsh, me qėllim qė ti studiojnė shkencat islame (si dhe ta pėrparojnė jurisprudencėn) u qasen shkollave. Nėse janė tė talentuar, krahas shumė pėrpjekjeve bėhen juristė, ose muxhtehidė apo fakihė (teologė). Ky grup ėshtė syrgjynosur si arsimtarėt dhe ėshtė larguar nga shoqėria. Ata tė cilėt nuk arrijnė sukses nė mėsimin me ngulm, sepse u mungojnė aftėsitė, talenti dhe aftėsitė shpirtėrore, por tė cilėt, si kompensim, posedojnė zėra tė ngrohtė e shpeshherė edhe artistikė, janė tė obliguar qė ti propagojnė dhe publikojnė tė vėrtetat e fesė. Grupi i tretė, i cili nuk disponon me asnjėrėn, as me diturinė e as me zėrin, niset rrugės sė tretė. Ata bėhen tė qetė dhe tė padėgjueshėm. Ata u ofrohen "dyerve tė shenjta", dhe, ashtu siē ndodh zakonisht, shpėrngulen nga muxhtehidėt e deri te oratorėt nė xhami.
Nė mesin e gjithė kėsaj, bėhuni tė drejtė! Ēfarė do tė ishte fati i njerėzve? Ēfarė ėshtė fati i fesė sė tyre. Ska nevojė tė mendohet me tė madhe. Ju vetėm vėshtroni.
Pikėrisht kjo ėshtė kjo. Toka e cila ėshtė plot dashuri e besim, populli i cili ka Kuranin dhe Nehxhul Belagėn, populli qė ka Aliun, Fatimenė, Hasanin, Husejnin dhe Zejneben ka historinė e kuqe dhe fatin e zi. Ata kanė kulturėn dhe fenė e martirizimit, por qė ėshtė e vdekur. E dimė se pėr Zhan d'Ark, vajzėn e ndjeshme dhe ėndėrrimtare, u bė ėndėrr qė tė luftojė pėr kthimin e mbretit shekuj tė tėrė. Ėndrra e saj ishte inspirim pėr lirinė, flijimin dhe ndjenjėn pėr revolucionin dhe pėrkrahjen e francezėve tė arsimuar, tė vetėdijshėm dhe pėrparimtarė.
Deri atėherė Zejnebja, motra e Imam Husejnit, e cila e zbaton urdhrin edhe mė tė vėshtirė, urdhrin e Husejnit, me duart e veta tė Aliut, vazhdon lėvizjen e Qerbelasė e cila u kundėrvihej vrasjeve, gėnjeshtrave, dhunės dhe histerisė. Ajo vazhdon lėvizjen nė kohėn kur tė gjithė heronjtė e revolucionit ishin tė vdekur, dhe kur fryma e Islamit kėrcėnues ishte robėruar nė njerėzit tanė, kur udhėheqėsit e Islamit tė Muhammedit dhe udhėheqėsit e Aliut tė shiizmit u zhdukėn. Por ajo ėshtė transformuar nė "motrėn e cila vajton".
Dėgjoj thirrjet qortuese pas shkencėtarėve qė janė pėrgjegjės pėr idetė e tilla, dhe besimet e mendimet e njerėzve.
Sdi a thua kėto thirrje qortuese vijnė nga fyti i Aliut, apo ndoshta nga thellėsitė e ndėrdijes sė njerėzve.
Me ēka jeni tė preokupuar? Prej nga flisni? Pse nuk flisni? Ku ėshtė gjatė gjithė kėtyre viteve njė libėr pėr njerėzit pėr atė qė ėshtė nė Kuran? Nė vend tė lavdėrimeve, madhėrimeve, lutjeve, poezive, kėngėve, pikėllimeve dhe rrjetit tė merimangės pėr dashurinė e Rumiut, pse ndėrmjet njerėzve ia keni mbyllur gojėn Aliut? Njeriu i cili e flet persishten, nuk mund tė kuptojė lehtė se ēfarė ka thėnė Aliu, por nga ana tjetėr, tė gjitha veprat e La Martinit, shkrimtar francez, mund tė lexohen nė persishte.
Ēka thoni nė kėtė? Tė gjitha kėngėt e grekes sė vjetėr, Bilitis, me moral tė dyshimtė, mund tė lexohen nė persishte, ndėrsa fjalėt e Aliut, njė thėnie e vetme e Aliut nuk mund tė lexohet.
Ku ėshtė sė paku njė deklaratė e vogėl, e shkurtėr korrekte qė flet pėr jetėn e vėrtetė, besimet dhe sjelljet e imamėve. Ju flitni tepėr pėr karakteret e tyre, pėr zemėrgjerėsinė dhe mrekullitė e tyre, por ku janė librat pėr ta? Ju absorboni mrekullitė e tyre edhe nė ditėt e lindjes sė tyre ose nė ditėt e vdekjes sė tyre organizoni kremte dhe rituale tė pikėllimit. Ku janė fjalimet pėr shiitėt e magjepsur me Aliun, tė cilat do tė thonin se kush ka qenė Aliu e kush ka qenė Fatimeja, si kanė jetuar fėmijėt e tyre dhe si kanė menduar, ēfarė kanė bėrė dhe ēka kanė thėnė?
Njerėzit tanė tė cilėt e kalojnė jetėn besnikė ndaj evlijave (dijetarėve) shiitė dhe tė cilėt qajnė pėr vėshtirėsitė me tė cilat janė ballafaquar, tė cilėt u shėrbejnė me muaj dhe me vite tė tėra, tė cilėt lavdėrojnė emrin e tyre, shpenzojnė paratė, shprehin lojalitetin dhe durimin ndaj tyre, meritojnė qė tė dinė jetėn e vėrtetė dhe do tė duhej tė shėrbenin si shembuj pėr ēdo individ. Jeta e tyre, mendimet, fjalėt, heshtjet, liritė, internimet, dėnimet, dhunimet, do tė duhej tė zgjonin vetėdijen, tu japin jetė, dėlirėsi dhe humanitet njerėzve. Mirėpo njerėzit i njohin vetėm sipas numrit tė tyre (qė d.t.th. Imami i gjashtė, i shtati, etj...).
Nėse njeriut tė thjeshtė i kėputet shpirti pas Imam Husejnit dhe nė pėrvjetorin e vdekjes sė tij (Ashura), i mėshon kokės sė vet me shpatė e aq mė tepėr nėse me kėnaqėsi duron dhembjen, ndėrsa ende Imam Husejnin e njeh nė njė mėnyrė tė shtrembėruar dhe gabimisht e kupton Qerbelanė, kush ėshtė fajtor? As ky njeri e as kjo grua nuk dinė asnjė rresht tė fjalėve tė tyre. Askush prej tyre nuk ka lexuar asnjė rresht pėr jetėn e tyre. Ata mund ta kujtojnė Fatimenė vetėm nė momentin kur ajo ėshtė sulmuar para shtėpisė sė vet, ndėrsa Zejneben nga momenti kur ajo braktisė tendėn, me qėllim qė tu bashkohet trupave tė tė persekutuarve dhe tė munduarve. Ata e njohin vetėm nga mėngjesi deri nė mesditėn e Ditės sė Ashures, e pastaj e humbin.
Kuptimi i tyre pėr Zejneben shuhet me ditėn kur puna e saj dhe autorizimi i madh, amaneti i Husejnit pikėrisht fillojnė.
Njohuria pėr Zejneben ndėrpritet kėtu. Atėherė, kush ėshtė pėrgjegjės?
Dhe kėshtu, vajzat dhe djemtė e arsimuar dhe objektivė, e vlerėsojnė situatėn dhe thonė: "Ēfarė ėshtė dobia nga kjo fe e qarjes dhe vajtimit? Ēfarė mund tė bėjė feja e tillė?
Ēfarė filli nga gjithė ky shqetėsim, dashuri, vajtim dhe kėputje shpirtėrore pėr Husejnin, Fatimenė dhe Zejneben, krijohet pėr popullin e prapambetur e tė robėruar tė cilit i nevojiten vetėdija dhe pajtimi qė ta eliminojnė persekutimin dhe tė gjurmojnė pas lirisė.
"Ēfarė dhembje" kjo "fe e pendimit", kėto "plagė tė vjetra" "vajtim historik dhe mallkim" u shėrojnė kėtyre grave tė kufizuara dhe tė paarsimuara, tė cilat dėshirojnė lirinė dhe pėrcaktimet e tyre tė qarta. A thua sė paku njė arrin deri nė thelbin e problemit me eliminimin e dashurisė dhe tė urrejtjes. Njerėzit janė tė preokupuar me ndjenjat tė cilat nė vendet e huaja kanė kaluar para shumė shekujve? Ato kanė tė bėjnė me jetėn e kaluar nė mesin e tė huajve. Ata nuk dinė pėr pėrndjekjet.
Ata nuk i kanė ndier zinxhirėt e dhunės rreth qafės, e as dhunėn e cila, kur tė vėrsulet nė hijen e tyre njerėzore u shkakton dhembje! Ata asnjėherė nuk janė tėrbuar, e as qė janė skuqur kur u kanė rėnė ndėr mend zinxhirėt qė Hilafeti ditėve tė shkuara i varte nė qafėn e njeriut tė sėmurė.
Ata nuk i kanė ngritur duart e tyre dhe nuk kanė qėlluar me thika nė kokat e tyre derisa tė humbnin vetėdijen.
Ata nuk i kanė parė kur u kthehej vetėdija, kur zemrat e tyre vdesin, kur mėkatet e tyre bėhen tė pastra, kur ēdo pėrgjegjėsi bie nga shpina e tyre, kur ata mashtrojnė edhe peshojat e Drejtėsisė Hyjnore dhe kur merren me idealin vetjak pėr jetėn pas vdekjes.
"Rezultati po, kur kanė bėrė mjaft vepra tė fėlliqura qė tė mund tė barazohen me yjet nė qiell, me shkumėn e valėve tė detit dhe me rėrėn e shkretėtirės, me pak kirurgji, duke qėlluar me thikat e veta mbi kokat e tyre, ata tėrėsisht e ndryshojnė gjendjen e tyre dhe bėhen tė pagabueshėm dhe jomėkatarė, ashtu siē kanė qenė nė momentin kur janė lindur nga mitrat e nėnave tė veta, aq sa edhe vetė Zoti u ka borxh diēka".
Nėse njerėzit besojnė se dobishmėria e miqėsisė sė tyre ndaj Aliut dhe besimi i tyre nė shenjtėrinė e Aliut do tė rezultojnė nė njė reaksion kimik dhe acidor i cili ėshtė nė pajtim me Kuranin:
"All-llahu veprat e tyre tė shėmtuara do ti shndėrrojė nė tė mira". (Furkān, 70)
Me fjalė tė tjera, shpirti tregon se cilat vepra tė kėsaj bote do ta ndryshojnė thelbin e tyre nė botėn tjetėr dhe do tė marrin formėn e veprave tė mira, atėherė kush ėshtė pėrgjegjės?
Nėse Imamati dhe shenjtėria e Aliut, e cila shekuj me radhė pati forcėn e lėvizjes e cila digjet nga dashuria pėr drejtėsinė, duke kėrkuar lirinė dhe shpirtin luftarak, u janė kundėrvėnė persekutimeve dhe institucioneve despotike, dhe nėse kjo lėvizje mund ti lirojė njerėzit e zgjuar dhe tė vetėdijshėm, tu japė lirinė, drejtėsinė, dėlirėsinė, pavarėsinė dhe nxitjen, dhe nėse e gjithė kjo mund ti ndryshojė nė mėnyrė tė njėjtė, kolektivisht apo individualisht, nėse lėvizja mund tė sublimojė njė udhėheqje intelektuale-revolucionare e cila lufton kundėr klasave dhe i jep jetė dhe vetėdije shoqėrisė, ndėrsa ata nė kėtė nuk kanė sinjalizuar, atėherė kush ėshtė pėrgjegjės?
Nėse premtimet dhe obligimet e etėrve tanė ndaj kėsaj familjeje nuk kanė patur kurrfarė ndikimi nė tė menduarit e tyre, nė kohėn e tyre, nė jetėn dhe shoqėrinė e tyre, dhe nėse djemtė e tyre, duke e vėrejtur kėtė mosefikasitet mbeten tė shkėputur nga premtimet dhe lidhjet e tyre me kėtė fe dhe me kėtė familje, atėherė kush ėshtė pėrgjegjės?!
?
Familja e Aliut: Intelektualėt ballė pėr ballė popullit
A thua kjo familje ska ndikim, apo ndoshta esenca qėndron nė atė qė intelektualėt dhe gjeneratat tona tė reja janė nė njimtim? Apo ndoshta etėrit dhe nėnat tona kanė dėshtuar nė pėrgjegjėsinė e tyre? Aliu paraqet manifestimin mė tė lartė tė tė vėrtetės dhe tė shkollės mė pėrparimtare tė mendimit, e cila kurdo qoftė ka fituar formėn e njeriut. Kjo nuk ėshtė legjendė.
Kjo ėshtė realitet njerėzor, apo do tė duhej tė jetė nga ajo qė mund tė jetė, por nuk ėshtė.
Edhe gruaja e tij Fatimeja ėshtė shembull i pėrkryer i njė gruaje ideale, ēfarė do tė duhej tė jetė, por asnjėra nuk u bė e tillė. Husejni dhe Zejnebja, motėr e vėlla, tė cilėt kanė bėrė njė revolucion rrėnjėsor nė historinė e njerėzimit, lirisė, japin ndjenjėn e nderit kurse pėrbuzin despotizmin dhe persekutimin.
Shtėpia e Aliut ėshtė si Qabeja nė tė cilėn jetojnė fėmijėt e Ibrahimit dhe pasardhėsit. Qabeja ėshtė shenjė, simbol dhe realitet. Ėshtė e ndėrtuar prej gurėve tė cilėt duken sikur tė ishin qenie njerėzore. Qabeja ėshtė vendrrotullim vetėm pėr muslimanėt, ndėrsa shtėpia e Aliut ėshtė vendtubim i tė gjitha zemrave tė cilat e kuptojnė bukurinė, e njohin dinjitetin njerėzor, tė lirisė, tė tė vėrtetės, dashurisė, besnikėrisė, forcės, trimėron xhihadin dhe flijohet qė tė mbrojė jetėn dhe lirinė e njerėzve.
Nga pikėpamja tjetėr, nė njė vazhdimėsi tė mprehtė dhe konfuze tė historisė, mes pallateve, me mbretėrit, duke patur parasysh se historia vazhdimisht frymon me frymėn e tyre: kultura, civilizimi, religjioni, mendimi, shkenca dhe arti janė kthyer mbrapsht. Mendjemprehtėt tanė lojalė, ata qė janė pasues tė tė pastėrtės dhe tė cilėt e kishin njohur kėtė familje, tė palumtur dhe tė qetė, vazhdimisht kanė qenė viktima tė persekutimit dhe mashtrimit. Populli ynė me lidhje tė pėrhershme u lidh me ta. I gjithė besimi i tyre, gjakimi, mendimi dhe tė gjitha ndjenjat u ishin pėrkushtuar atyre. Tash i adhurojnė nėpėrmjet gjuhės sė tyre dhe mjetet e dėshmisė sė tyre e vėrtetojnė atė. Zemrat e tyre rrahin pėr ta. Sytė lotojnė nga pikėllimi i tyre. E flijojnė veten dhe ēdo gjė qė kanė pėrpara. Ata nuk kursejnė asgjė.
Vėreni kėta tė varfėruar, njerėz tė uritur, tė cilėt i shprehin ndjenjat dhe besimin e tyre qė kanė pėr ēdo anėtar tė kėsaj familjeje tė dashur. Ēfarė nuk kanė bėrė, dhe ēfarė nuk do tė bėnin pėr to? Shpenzimi i parave shpeshherė me njė qartėsi tė madhe shpreh fuqinė e besimit dhe besnikėrinė. Le tė bėjmė njė llogari tė pėrgjithshme pėr tė gjitha kohėt, dhuratat dhe paratė qė njerėzit i kanė shpenzuar pėr kėtė familje. Edhe sot e kėsaj dite, atje ku ėshtė fuqizuar materialiteti, besimi ėshtė dobėsuar, kurse tė mirat materiale kanė tėrhequr zemrat, ndėrsa shohim se varfėria ėshtė aq shumė e pėrhapur ndėrmjet njerėzve, ashtu qė problemi i ujit dhe i ushqimit tė tyre, qumėshtit pėr fėmijė dhe ilaēet pėr spitale janė gjėrat thelbėsore pėr jetėn e tyre, prapėseprapė, nė ēfarėdo kohe qoftė dhe nėn ēfarėdo kushtesh qė kanė tė bėjnė me kėtė familje, shohim se pėr nder tė tyre mbahen mbi njė milion kremte.
Ekzistojnė mbi 150000 mulla tė cilėt bėjnė shpjegimin e ceremonive fetare tė kongregacionit krahas konferencierėve tė atyre lutjeve. Ekzistojnė mbi 700000 sejjidė (pasardhės tė familjes sė Tė Dėrguarit) tė cilėt kuvendojnė nėpėr ceremonitė e tė vajtuarit me ata tė cilėt kremtojnė dhe tė pėrmalluarit, obligim i tė cilėve ėshtė qė ti ripėrtėrijnė kujtimet ndaj kėsaj familjeje. Sa shumė ėshtė shpenzuar nė ndėrtimin e Husejnijave (godina pėr ritualet kushtuar Imam Husejnit), teqeve (godina ku ekspozohen pjesė tė lakmisė), hajateve (klube tė fqinjve ku mblidhen tė rinj pėr shkak tė formimit tė grupeve pėr pjesėmarrje nė ritualet fetare), dasteve (emėr i pėrgjithshėm pėr grupet, ajo qė dhurohet pėr ritualet, vajtimet dhe ushqimin), ajo qė jepet nė emėr tė tatimit (humsit), pjesėmarrja e udhėheqėsve fetarė, ajo e shpenzuar nė vepra tė mira dhe ndihmė njerėzve tė varfėr, janė jasht llogaritjes. Kjo ėshtė veēanėrisht me rėndėsi kur dimė se ky ėshtė njė prej vendeve ekonomikisht tė prapambetura. Prodhimtaria pėr kokė tė banorit ėshtė minimale.
Nėse i kushtojmė kujdes tė veēantė dallimit tė madh klasor qė ekziston nė shoqėritė islame, do tė shohim se mė se gjysma e kapitalit tė vendit gjendet nė duart e disa mijė njerėzve. Do tė shohim se dy tė tretat e gjithė asaj qė ekziston gjenden nė disponim tė 10 pėrqindėshit tė popullatės. Do tė shohim se ndryshe nga e kaluara, kapitali i marrė nga pronarėt e mėparshėm e ish-tregtarėt ka kaluar nė duart e kapitalistėve tė rinj, industrialistėve tė rinj, kompanive bashkėkohore borgjeze, dhe ndėrmjetėsve tė cilėt shesin mall tė huaj ose vetė prodhojnė prodhime tė reja.
Do tė shohim se paratė janė shmangur nga duart e tyre dhe se e kanė ndėrruar vendin e vet prej depove fshatare, prej shitoreve tė tregtarėve tė vjetėr, prej duarve tė zanatēinjve lokalė, prej prodhimtarisė profesionale dhe profesioneve klasike, nė bankat, bursat, nė kompanitė e huaja, agjencitė, distribuesve, kontratė - lidhėsve dhe fabrikave. Kjo klasė e re, grup i posaformuar, karakterizohet me modernizimin. Ajo frymėzohet nga Perėndimi. Pjesėtarėt e saj nuk janė religjiozė. Nėse ndonjė eventualisht ka shfaqur ndjenjė apo simpati ndaj religjionit, ai qė moti ėshtė fshirė. Luksi, solemnitetet, ngjarjet sezonale, pretencioziteti dhe ajo qė ėshtė e huaj, dominojnė nė veprimtarinė e tyre. E gjithė kjo duke ia shtuar edhe Islamin e tyre, sipas fjalėve tė Sejjid Kutubit, ėshtė Islami Amerikan.
Njerėzit tė cilėt e pasojnė fenė pa pėrgjegjėsi, pa dhėnie, pa mund, mė sė shpeshti japin mendimet dhe i shprehin sugjerimet e tyre pa ndikimin apo investimin e ēfarėdo gjėje qoftė. Intelektualėt bėhen qenie tė cilat nuk shpenzojnė paratė. Vajzat e reja dhe djemtė e rinj qėmoti organizojnė "Place" - ahengjet, vallėzimet nė Zvicėr, Paris, Angli, Amerikė e Austri. Ata janė jashtėzakonisht zemėrgjerė nė punėt e kėtilla.
Ata dhe bashkėshortet e tyre njė apo dy herė nė vit udhėtojnė nė botėn e jashtme me portofolet tė mbushur plot bankėnota.
Nė shtėpitė e mallrave nė "Mulen Ruzh" ata i fusin tė hollat e tyre nė xhepat e kapitalisteve, njerėz tė menēur dhe "mjelės" tė parave.
Ata sjanė asgjė tjetėr pos lopė tė zbutura qė dilerėt batakēinj i shohin si "gomarė" me para tė cilėt vijnė nga vendet e prapambetura.
Ata e plasojnė pasurinė e vet nė dekoltetė e valltareve tė shtrenjta. Tė pasurit shkapėrderdhen e mė vonė kthehen nė vendin e vet, derisa pėrsėri nuk mbledhin paratė e mjaftueshme qė pėrsėri tė shkojnė atje ku sėrisht do tė milen.
Ata kėtė e bėjnė nė mėnyrė shumė tė natyrshme, pa kurrfarė gabimi apo lajthitjeje, e aq mė tepėr duke e mbajtur drejt dhe lart kokėn e tyre. Me rrena i sjellin njerėzit nė rreth. Ata gjithashtu i obligojnė njerėzit. Ata gjithė kėtė e emėrtojnė me termet progres, jetesė bashkėkohore dhe shenjė e civilizimit.
Gjatė kėsaj kohe tregtari i vogėl ose fshatari pėrgatiten pėr haxhxhin e tyre nė Mekke, pas jetės sė mbushur me punė, vėshtirėsi dhe krijim. Ai shkon sipas parimit se kjo ėshtė gjėja e vetme nė jetėn e tij e cila njėkohėsisht ėshtė kohė e pushimit si dhe e kėnaqėsisė, udhėtimit "tour", shkuarjes nė vendet e jashtme dhe e njohjes me shtetet e huaja. Ai do tė shohė botėn dhe do ta ripėrtėrijė fenė e vet, botėkuptimet e veta dhe unitetin me historinė vetjake. Ai bashkohet me kulturėn e vet. Ai ia bėn haxhxhin popullit tė vet tė dashur. Ai fillon ti njohė mbeturinat e civilizimit tė vet. Sheh artin qė ėshtė i lidhur me te.
Krahas vėrtetėsisė sė dashurisė sė tij, dėshirave dhe lakmisė sė shpirtit tė tij, ndjenjave dhe nevojave tė tij dhe tekefundit obligimit tė pėrcaktimit tė tij fetar, ai mendon ta realizojė haxhxhin. Merr 700 dollarė. Pėr avio-biletin duhet tė paguajė 400 dollarė, kurse pjesėn e mbetur tė parave e shfrytėzon pėr nevojat e tij personale atje si dhe pėr dhuratat qė i dėrgon nė shtėpi.
Paratė qė i harxhon atje janė ato pėr marrjen e tendės apo pėr autobus dhe tė blejė ushqim pėr disa ditė.
Shuma e gjithė kėsaj nuk arrin deri te shpenzimet e zonjės apo zotėriut pėr... njė natė, shampanjėn nė "Lido-nė", kavijarin apo kafjallin nė hotelin e "Xhorxhit tė pestė".
Aq mė tepėr, shpenzimet e tregtarit tė vogėl apo tė fshatarit janė edhe mė tė vogla.
Kur mendimet e kėtij pseudo-intelektuali, i cili kinse kupton kuptimin thelbėsor tė gjėrave, e kėtij njeriu gati se tė rilindur (nė aspektin financiar) i cili ka vizion tė gjerė dhe portofol krejtėsisht tė ri, kthehen nga tregtari i vogėl apo fshatari, tė cilit i mungojnė shkėlqimi dhe dinakėria, tė gjitha ndjenjat njerėzore tė kėtij "zotėriu", dituria e tij e vlefshme, pėrcepcion klasor, ndjenja qė ka pėr vendin e vet, mirėkuptimi qė e ndien pėr shoqėrinė, krenaria e tij kombėtare, informacionet e tij ekonomike, idetė e tij pėrparimtare dhe mbeturinat e tij si tė intelektualit, pėrnjėherė shpėrthejnė me zemėrkeqėsi tė atillė, ashtu qė nuk do tė mund ta ndalte as Ēe Gevara.
Shohim se me ndryshimet nė kėtė klasė specifike, krahas varfėrisė sė pėrgjithshme ekonomike, banorėt e qyteteve dhe fshatrave varfėrohen, tė ngujuar nga pesimizmi dhe uria, dhe se pronarėt e vegjėl tė tokave dhe tregtarėt bėhen tė dobėt dhe tė zėnė ngusht para rritjes sė klasave tė reja. Shumica e tyre mbeten nė klasėn e njėjtė. Pakica e ndėrrojnė klasėn dhe kalojnė nė tė renė. Ne vėrejmė vetėm dy grupe. Tipat bashkėkohorė dhe tradicionalė, ata qė u janė besnikė besimeve tė tyre dhe ceremonive fetare. Ata nė pėrgjithėsi janė pjesė tė kėtyre dy grupeve. Edhe pėrskaj kėtyre ndryshimeve identike dhe ndryshimeve tė dukshme shoqėrore-ekonomike, besnikėt nė mėnyrė tė qetė mbeten nė klasėn e njėjtė krahas disa ndryshimeve ekonomike ngaqė, nė tė kundėrtėn, janė tė detyruar nė dėrrmim e rraskapitje.
Fuqia e fesė nė tė cilėn ata marrin pjesė, dhe tė dalat e mėdha qė grumbullohen gjatė ceremonive apo inaugurimeve tė vendtakimeve apo objekteve pėr nevojat fetare, tė gjitha kėto janė shenja dhe fakte se lidhshmėria e shpirtit tė popullit tonė me Pejgamberin dhe familjen e Aliut ėshtė jashtėzakonisht e fortė dhe e thellė. Kjo dėshmon se deri nė ēfarė mase janė tė fortė besimi dhe lojaliteti i tyre.
Pas shqyrtimit tė kėtyre gjėrave pyetja se: "Kush ėshtė pėrgjegjės", ėshtė ajo qė papritmas bie nė kokėn tuaj si ēekiē i farkėtarit.
Personi i cili deri mė tani pėrcolli problemin dhe me anė tė hulumtimit tė hollėsishėm logjik ndriēoi nė mėnyrė tė qartė tė gjitha aspektet e problemit, i cili analizoi hap pas hapi dhe u bind se ēdo gjė ėshtė e drejtė, merr qėndrim tė lakmueshėm ndaj Islamit dhe shiizmit.
Islami, shkolla e fundit historiko-fetare e mendimit dhe mė e pėrsosura, Muhammedi, Kurani, Pasuesit dhe historitė e tyre janė modele tė jetės, tė pastėrtisė dhe civilizimit.
Ata miratojnė rregullat, progresin, fuqinė dhe kulturėn nė shoqėri.
Shiizmi, religjioni i Imamatit dhe i tė vėrtetės, i pasuesve tė Aliut dhe fėmijėve tė tij, ka patur histori tė mbushur me xhihad. Besimtarėt e tij shprehin qėndresėn. Janė tė frymėzuar prej lirisė dhe drejtėsisė.
Pėr despotėt dhe ata qė kanė paragjykime, ata janė flakė e papranuar. Ata i janė pėrshtatur rrugės.
Janė tė lidhur pėr thelbin e tė vėrtetės, pasuesit e tij janė armiq tė tė gjithė asaj qė fsheh tė vėrtetėn.
Ata janė armiq tė politikės qė e degradon njeriun nė shkallė tė skllavit. Ata janė armiq tė shfrytėzimit ekonomik dhe despotizmit shpirtėror. Qė ta shqyrtojė problemin nga aspekti tjetėr, populli ynė, me besim tė zjarrtė, duke u shkrirė nga dashuria, mė shumė nga vetė besimi fetar, me tė vėrtetėn nė mendime, ia afron dashurinė e vet kėsaj familjeje.
Emrat e tyre ia lartėsojnė shpirtin. Vetė parafytyrimi i tyre bėn qė gjaku tė vlojė nė damarėt e tij. Nė dėshirėn e zjarrtė tė tij pėr vetėflijim, gjaku i pastėr rrjedh nga ata.
Janė tė gatshėm tė martirizohen pėr hir tė dashurisė ndaj tyre. Qajnė me dhembje nga vuajtjet e tyre. Janė plot pikėllim qė s'kanė qenė tė pranishėm atė ditė tė pėrgjakshme tė Ashures. Lotėt e pėrgjakur rrjedhin. Disa herė, si tė ēmendur, nxjerrin shpatat e tyre dhe vringėllojnė me to mbi kokat e veta. Vajtojnė gjatė tėrė vitit. Pikėllimi i tyre ėshtė i vėrtetė. Gjatė tėrė vitit mendojnė pėr ata qė kanė shkuar para tyre - tė pėrmbushur. Plot mburrje pėr pozitėn e tyre dhe pėshkrimin e emrave tė tyre, tė bashkuar si dashnorė, tė veshur nė zi prej koke gjer mė thembėr, prej njėrit skaj deri nė skajin tjetėr, tė pėrmbytur nė lot e dhembje. Ata vuajnė me tėrė qenien e tyre qė tė luajnė me jetėn e vet. Dashuria e tyre shkakton etjen, lodhjen, vuajtjen dhe mė nė fund i shkatėrron.
Ndėrkaq, nga pikėpamja tjetėr, mendimtarėt tanė tė arsimuar janė njerėz tė ndieshėm, tė zgjuar, tė vetėdijshėm pėr fatin e botės dhe pėr fatin e shoqėrisė sė vet. Janė tė afėrt me shpirtin dhe lėvizjen e kohės. Kėrkesave tė tyre qė janė nė kohė tė duhur, u mungon besimi i zjarrtė.
Gjurmojnė mendimet revolucionare. Mendojnė pėr lirinė, barabarėsinė dhe vetėdijen e njerėzve. Tentojnė qė tė inicojnė ndjenjat, lėvizjen, pėrgjegjėsinė dhe vetėdijen midis njerėzve tė tyre. Ata shohin popullin e vet dhe fenė e Husejnit, Zejnebes, drejtėsinė, Imamatin, fuqinė, teologjinė, xhihadin, keqtrajtimin, persekutimin, Qerbelanė.... dhe habiten...!
Pse nuk ekzistojnė gjurmėt kur ēdo gjė nga kjo mund tu japė jetė, vetėdije, entuziazėm dhe trimėrim atyre qė u janė besnikė kėtyre ideve tė cilat janė tė vėrshuara me jetė dhe liri. Pse kėto trajta besnike, rrėnjėt e tė cilave shtrihen nė madhėshtinė e njerėzimit, nuk japin fryt.
Atėherė, kush ėshtė pėrgjegjės? Me njė fjalė - dijetarėt.
Ata janė qė Aliun doemos duhej ta bėnin tė kuptueshėm. Ata janė tė cilėt doemos u desht ti studiojnė mendimet e Aliut.
Nė Islam, dijetarėt janė njerėz tė menēur qė nuk garantojnė asgjė. Ata nuk kanė karrocė tė mbushur me dituri. Shkenca nuk pėrbėhet prej qindra copave tė tė dhėnave dhe diturive.
Nė zemrat e tyre ekziston shenja e dritės, Dritės Hyjnore.
Kjo sėshtė ēėshtje e shkencės Hyjnore, e arsimimit apo e gnosticizmit. Kjo gjithashtu nuk ėshtė kimi, fizikė, histori, gjeografi, jurisprudencė, sjanė parimet, filozofia apo logjika.
Ato janė njohuri shkencore tė tė gjitha llojeve.
Shkenca ndriēohet nga drita kur njohuria pėr tė sjell pėrgjegjėsinė, dituritė drejtuese, shkencėn e ideve. Nė Kuran kjo ėshtė emėrtuar me termin jurisprudencė, pos sot njihet si "Shkencė e rregullave tė Ligjit Hyjnor dhe e gjėrave qė u takojnė". Kjo shkencė nuk guxon tė mbetet nė errėsirė apo me tė. Aq mė parė, ndriēon hapėsirėn dhe shkatėrron errėsirėn. Rrėfen rrugėn.
Ky sėshtė arsimtari i rėndomtė i studentėve, dijetari i zgjedhur. Ky ėshtė mėsues i popullit. Dituria e tij sėshtė platonike, akademike, kjo ėshtė dituri nga urdhri i Tė dėrguarit. Ata janė ata njerėz tė ditur tė cilėt do tė jenė trashėgimtarė tė Pejgamberisė.
"Dituria e tė diturve" ėshtė lloj i forcės, "Dituri e dritės" ėshtė udhėheqėsi. Dijetari i arsimuar ėshtė intelektual me vizion tė qartė. Intelektualėt duhet tė jenė mendimtarė tė cilėt ndjejnė pėrgjegjėsi kur i shprehin mendimet e veta lidhur me besimet e tyre personale apo besimet e popujve tė tyre. Aq mė tepėr, pėrgjegjėsia e dijetarėve shiitė ėshtė edhe mė e rėndėsishme dhe mė e qartė. Ai ėshtė i besuari i Imamit.
Me diturinė e tij, ai pranon pėrgjegjėsinė e Imamatit, ndėrsa Imamati sjell me vete pėrgjegjėsinė e tė dėrguarve.
Shiiti i arsimuar ėshtė i autorizuari i Imamit. Ai mbledh tatimet fetare nė emėr tė Imamit tė Dymbėdhjetė. Njė nga pėrgjegjėsitė e tij kryesore ėshtė qė tua shpjegojė njerėzve se kush ėshtė Imam. Kush kanė qenė imamėt dhe ēfarė kanė menduar ata? Ēka kanė thėnė? Ēka kanė bėrė? Si kanė jetuar?
Ēfarė roli kanė patur nė histori? Ēfarė ka qenė shkolla e tyre e mendimit? Kundėr cilit mendim, cilit veprim qėllimkeq, cilit urdhėr dhe pushtet kanė jetuar dhe i kanė bėrė rezistencė?
Dhe nėse shohim se kėto mendime nuk i janė ofruar popullit, nuk janė tė shkruara nė gjuhėn e tij, nėse shohim numrin e librave dedikuar artistėve tė filmit evropian, e nga ana tjetėr nuk ka libra pėr tė gjithė tė shenjtit shiitė, atėherė pėrgjegjėsia ėshtė e dijetarėve.
?
Aliu zgjeron lirinė. Njerėzit e duan Aliun, mirėpo intelektualėt e rinj janė tė vetėdijshėm pėr dobėsitė dhe dėshtimet e pasuesve tė Aliut. Shkaku kryesor i kėsaj kundėrtie ėshtė "mospėrfshirja e njohurive". Njihet ajo qė ka vlerė. Dashuria dhe besimi skanė vlerė nėse u paraprijnė njohurive, zgjedhjes apo pranimit. Nė Kuran ėshtė shkruar por sėshtė kuptuar, nuk dallon nga libri i pashkruar apo fletorja e zbrazėt.
Mirėpo pasuesve tė vet u ofron vetėdije, madhėshti, dėlirėsi dhe liri atėherė kur ta kuptojnė kush ėshtė ai. Kur libri lexohet nė gjuhėn tonė e cila nuk thekson qartė karakterin e tij, kur libri me bisedat e tij nuk i ėshtė dhėnė popullit tė tij tė etshėm, ēfarė kėnaqėsie mund tė ketė nga dashuria ndaj tij, nga lavdėrimi dhe glorifikimi i tij?
Dashuria dhe feja ndjekin njohjen e diēkaje. Kjo ėshtė ajo qė shqetėson shpirtin dhe e lartėson popullin. Pėr kėtė arsye fytyra e Fatimesė ka mbetur e panjohur pas lavdėrimit, glorifikimit, vajtimit dhe pikėllimit tė pėrhershėm tė pasuesve tė saj.
Nė shoqėrinė iraniane dhe nė shoqėritė tjera muslimane, ekzistojnė tri lloje tė grave. Njėri ėshtė lloji i gruas tradicionale. Tjetri ėshtė lloji i gruas sė re me dukje evropiane, e cila pikėrisht tani ka filluar tė paraqitet dhe tė prezentohet.
Lloji i tretė ėshtė lloji i Fatimesė i cili nė kurrfarė rasti nuk ka ngjashmėri me llojin e gruas tradicionale. Lloji i gruas tradicionale i cili ėshtė formėsuar nė mendimet e atyre qė i janė besnikė fesė nė shoqėrinė tonė, ėshtė larg nga lloji i Fatimesė aq sa ėshtė larg lloji i Fatimesė nga gruaja moderne. Realiteti me tė cilin sot ballafaqohemi nė botė, nė Lindje, e veēan nė shoqėrinė islame dhe iraniane, kundėrthėniet tė cilat janė paraqitur, gjendjet e krizave, ndryshimet, burojnė nga shkatėrrimi i vlerave njerėzore. Kjo buron nga krijimi i shqetėsimit jashtėzakonisht tė fuqishėm i cili ndikon nė mėnyrėn e sjelljes sė shoqėrisė dhe nė mėnyrėn e mendimit tė saj. Parimisht, forma e ndryshueshme njerėzore rezultoi me krijimin e tipit tė veēantė tė intelektualėve, mashkullit dhe femrės sė arsimuar, modernistėve, tė cilėt janė nė kontradiktė me mashkullin apo gruan tradicionale. Kjo kontradiktė domosdo duhej tė paraqitet. Nuk pati individ mjaft tė fuqishėm qė do ta ndalonte kėtė. Ishte ky kompulsion tė cilin nuk arriti ta ndalė asnjė fuqi.
Kėtė nuk e themi me qėllim qė ta pohojmė apo mohojmė kėtė ndryshim. Kjo nuk ėshtė nė suazat e kėtij diskutimi.
Ne, pikė sė pari thirremi nė ndryshimet nė shoqėri, nė ndryshimet nė mėnyrėn e tė veshurit tė njeriut, nė ndryshimet nė mendimet e tij, nė mėnyrėn e tij tė jetesės dhe orientimin e tij jetėsor. Gratė, gjithashtu i pėrcjellin kėto ndryshime. Ėshtė e pamundur qė ato tė mbeten nė modelin e tyre tradicional.
Nė gjeneratat e mėparshme, djali ka qenė i paracaktuar qė saktėsisht ti pėrshtatet modelit tė babait tė tij. Babai i tij ska patur frikė apo ide se djali i tij do tė mund tė ishte mė ndryshe se ai. Ndėrmjet tyre nuk ka ekzistuar dallimi.
Ka patur ndjenja dhe lidhje aq tė forta ndėrmjet tyre, kėshtu qė kurrfarė dyshimi apo hamendjeje ska pasur mundėsi tė hetohet nė bisedat e tyre.
Por sot nuk ėshtė ashtu. Njėra nga veēoritė e gjeneratės, qoftė nė Lindje apo Perėndim, ėshtė distanca mes dy gjeneratave. Nga aspekti i "matjes kalendarike" largėsia e tyre ėshtė tridhjetė vjet mirėpo nga aspekti i kohės shoqėrore, ajo largėsi ėshtė tridhjet shekuj.
Dje shoqėria ka qenė e pėrhershme.
Virtytet dhe vlerat shoqėrore kanė qenė tė papėrshtatshme pėr ndryshime. Nė periudhėn e 100, 200, 300 vjetėve asgjė ska ndryshuar. Bazat e shoqėrisė, format e prodhimtarisė dhe tė ndarjes, lloji i harxhimeve, marrėdhėniet shoqėrore, qeverisja, lloji i zgjerimit fetar, ceremonitė fetare, krijimtaria, vlerat negative dhe pozitive, arti, letėrsia, gjuha dhe tė gjitha gjėrat tjera kanė qenė tė njėjta si nė kohėn e babait ashtu edhe nė kohėn e gjyshit e po ashtu edhe nė kohėn e fėmijėve dhe nipėrve e mbesave tė tyre.
Nė botėt e tilla tė pėrziera dhe nė shoqėritė e mbyllura, ku koha shoqėrore mbetet e pandryshuar, burrat dhe gratė janė tipa tė pandryshueshėm. Ėshtė mė se e natyrshme qė bija tė jetė kopje besnike e nėnės sė vet. Edhe nėse ekziston ēfarėdo qoftė dallimi ndėrmjet mėnyrės sė tė menduarit tė nėnės dhe bijės, ai ka tė bėjė me gjėra tė thjeshta tė jetės sė pėrditshme, apo paraqitet si rezultat i moskuptimeve tė pėrditshme. Por nėse rrėnjėt e tij janė nė dallimin ndėrmjet tė ndaluarės dhe etikės sė devijuar personale, kjo do tė mund tė ishte diē me tė cilėn pajtohen tė gjitha grupet dhe tipet shoqėrore.
Ata po ashtu tė gjithė pajtohen dhe i pranojnė ēėshtjet tė cilat kanė tė bėjnė me korrupsionin. Nuk ndodh qė njėri grup ta mendojė kėtė apo atė punė si tė drejtė, pėrderisa grupi tjetėr mendon se edhe vetė pėrshkrimi i saj ėshtė njė devijim, siē ėshtė rasti tani. Por sot, nė botėn bashkėkohore, njė femėr e padevijuar, e padegjeneruar, bėn distancimin mes vete dhe nėnės sė saj. Ato pėr njėra-tjetrėn janė krejtėsisht tė huaja. Dallimi nė moshė prej 19, 20 apo 30 vjetėve i ndan nė dy qenie tė largėta, dy qenie njerėzore besnike dy cikleve tė ndryshme shoqėrore, tė lidhura pėr dy histori, dy kultura, dy gjuhė, dy vizione dhe dy jetė. Qėndrimi i tyre ėshtė i tillė qė vetėm adresa e vendbanimit tė tyre ėshtė e njėjtė.
Nė format e jashtme shoqėrore shohim po tė njėjtėn kontradiktė dhe largėsinė historike mes dy gjeneratave, dy tipe tė pėrceptimit. Ashtu siē shohim njė kope tė deleve duke kullotur nėpėr rrugėt e asfaltuara tė Teheranit, me bariun i cili mjel delen para blerėsit, banorit tė qytetit kryesor, derisa njėkohėsisht qumėshti i pasterizuar mund tė blihet nė shitore. Apo shohim devenė pranė sport-tipit tė "Jaguarit" me ndėrrues automatik tė shpejtėsive. Distanca ėshtė e njėjtė si ajo qė bėri ndarjen e Kabilit dhe Abilit (Kainit dhe Avelit) nga era elektronike dhe automobilat.
Shohim kėshtu nėnėn dhe bijėn, tė ndara, si shėtisin dorė pėr dore rrugėve, njėra duke ngrėnė akulloren tradicionale iraniane, ndėrsa tjera duke pėrtypur ēamēakėzin.
Kur ti mbledhim kėto tė dyja, nuk fitohet shuma e pėrhershme natyrore. Bėhet mė se e qartė se nėna fillon vjetėt e fundit tė jetės sė saj. Ajo ėshtė e pushtuar dhe e ruajtur nga tradita. Nga ana tjetėr, bija e saj sapo i fillon ditėt e para tė rrugės sė vet jetėsore. Ėshtė mė se evidente se ditėt e akullores tradicionale do tė mbeten nė nėnėn e ardhshme, mirėpo ajo kurrė nuk do ti kthehet tipit qė han akulloren tradicionale.
Nėna dhe bija eventualisht do tė bėhen identike. Distanca nė trajtėn e kohės shoqėrore do tė bėhet njė. Ky do tė jetė raport krejtėsisht i njėjtė ēfarė nėna e saj e ka patur me gjyshen e saj.
Bija e saj do tė bėhet fėmija "i ēmueshėm", kopja e ngjashme me origjinalin. Ndryshimi nga tipi tradicional "i nėnės" nė tipin e ri "tė bijės" ėshtė i pashmangshėm. Ballė pėr ballė realitetit tė kėtillė (qoftė i vėrtetė apo realitet lajthitės, ai ėshtė i dukshėm), nismėtarėt tė cilėt mendojnė dhe fillojnė tė shkruajnė pėr kėtė dukuri, prekin vetėm kulmin e problemit. Ata nuk kanė ndier fjalimin pėrbuzės, paditės, shpifjet, hidhėrimin, konfliktet, presionin, dėnimin, moslejimin. Nuk i kanė ndier zinxhirėt dhe prangat rreth qafės sė tyre, kurrė nuk kanė klithur nga dhembjet, kurrė skanė humbur vetėdijen nga paaftėsia.
Pėrderisa kėta vrojtues tė ndryshimeve shoqėrore pikėrisht fillojnė tė merren me kėto probleme dhe ti parashikojnė, ato paraqiten. Puna mori fund. Ata bėjnė pėrpjekje tė kota.
Meqė ndryshimet janė tė parėndėsishme, rezultatet vlejnė mė pak se zeroja. Fronti i opozitės ėshtė pėrforcuar.
Ata tė cilėt veprojnė si udhėheqės, tė cilėt japin shpjegime dhe supozime nė emėr tė fesė, botėkuptimeve, religjionit dhe bamirėsisė, po ashtu gabojnė nė orvatjet pėr ruajtjen e ēdo forme tė trashėguar nga e kaluara.
Ata bėjnė pėrpjekje ta ruajnė traditėn e vjetėr dhe zakonet, pėr tė cilat nė Kuran flitet si pėr "rrėfime nga e kaluara", "relikte", "mite nga e kaluara", "thėnie tė vjetra", "rrėfime nga kohėt e vjetra".
Tė gjitha kėto kanė tė bėjnė me traditat, mitet dhe paraardhėsit e parė.
Por ata tė vjetrėn e shohin si sinonim tė traditės. Si rezultat i gjithė kėsaj, ēdo ndryshim duke pėrfshirė edhe ndryshimin e frizurės dhe tė veshmbathjes, e emėrtojnė si mosbesim (kufėr). Ata gabimisht besojnė se burimet shpirtėrore dhe besimi nė Islam mund tė ruhen vetėm nėpėrmjet adhurimit tė traditės dhe tė ēdo gjėje qė ėshtė e vjetėr. Ata largohen nga ēdo gjė e re, nga ēdo ndryshim dhe ēdo rilindje.
Femra, sipas mendimit tė tyre, duhet tė mbetet e pandryshuar, sepse, thjesht, kjo formė e saj ka ekzistuar nė tė kaluarėn dhe u bė pjesė e traditės shoqėrore. Ky mund tė jetė shek. XIX, XVII, ose edhe periudha paraislame, por kėrkohet qė tė jetė religjioze dhe islame, prandaj doemos duhet tė jetė e ruajtur. Ata e pranojnė kėtė qėndrim meqė ai u bė pjesė e mėnyrės sė tyre tė jetesės apo qė u pėrgjigjet interesave tė tyre. Ata bėjnė pėrpjekje qė tė mbeten tė njėjtė dhe i ndalin gjėrat nga e kaluara pėrgjithmonė. Ata thonė se Islami dėshiroi qė kjo tė bėhet nė kėtė mėnyrė. Religjioni dha formėn. Kėshtu duhet tė mbetet deri nė Ditėn e gjykimit.
Por vetėdija ndryshon. Ēdo gjė ndryshon. Zotėriu X dhe biri i tij ndryshojnė. Mirėpo gruaja duhet ta ruajė formėn e saj tė pandryshuar. Thėnė pėrgjithėsisht, qėndrimi i tyre ėshtė se I dėrguari e ēimentoi gruan nė kėtė formė dhe se ajo duhet tė ruajė sjelljet tė cilat Haxhi Agėn (bashkėshortin e vet) e bėjnė tė lumtur. Ai e trajtėsoi (formėsoi).
Mėnyra e tillė e tė menduarit pėrpiqet qė tė na nxjerr jasht rrugės. Nėse dėshirojmė qė ti ruajmė mėnyrat pėr hir tė pėrvojės sonė personale, shpejtėsia marramendėse e vetė kohės do tė na kapėrcejė. Doemos duhet kuptuar se shkatėrrimi, gjithashtu ėshtė realitet. Insistimi nė ruajtjen e mėnyrave tė tilla nuk do tė japė fryt, sepse shoqėria asnjėherė nuk do tė jetė e dėgjueshme. Ajo nuk mund tė bėhet e dėgjueshme meqė bėhet fjalė pėr traditat tė cilat nuk janė tė pėrhershme.
Ata pėrpiqen ta shpjegojnė traditėn shoqėrore e cila mbijetoi me ndihmėn e traditės, nė suazat religjioze.
Traditat e vjetra nuk mund tė ruhen me dhunė religjioze, ngaqė, po tė ishte kjo e mundshme, nėnkuptohet se religjioni ėshtė vdekatar. Kur i barazojmė religjionin dhe traditėn e bėjmė Islamin rojtar tė formave shmangėse tė jetės dhe shoqėrisė. Ne i ngatėrrojmė dukuritė kulturore dhe historike me besimet e trashėguara tė zbrazėta. Koha kalon dhe lėvizė me nxitim, i ndryshon traditat, format e jetės, marrėdhėniet shoqėrore, fenomenet natyrore, historike dhe fenomenet e vjetra si dhe simbolet kulturore.
Gabimisht besojmė se Feja islame ėshtė pikėrisht ajo traditė sociale.
A thua kėto mashtrime tė mėdha sot nuk janė tė dėnuara?
Vallė, a nuk i vėrejmė ne me vetė sytė tanė?
Tri metoda tė qarta pėr zgjidhjen e problemeve
Ekzistojnė tri metoda mirė tė njohura tė zgjidhjes sė problemeve.
Konservatorizmi - ėshtė qasje tė cilėn e kanė shfrytėzuar tradicionalistėt dhe ruajtėsit e traditės. Ai ėshtė shfrytėzuar nga ana e udhėheqėsit i cili ruante shoqėrinė, duke e ruajtur dukurinė me tėrė qenien e tij. Duke e njohur gjithė besimkotėsinė e shoqėrisė, ajo ose ai ende i ruajnė krahas rolit mė tė rėndėsishėm tė rojtarit.
Logjika e konservatorit ėshtė e kėtillė. Nė qoftė se i ndryshojmė traditat nga e kaluara, kjo ėshtė sikur ti ndanim rrėnjėt nga trungu i drurit. Marrėdhėniet shoqėrore qė janė ruajtur nė kėtė traditė janė tė lidhura pėr shoqėrinė si gėrshetė damarėsh. Shoqėria papritmas do tė zhytej nė vėshtirėsi tė dhembshme, qė paraqet rrezik tė vėrtetė.
Pikėrisht pėr kėtė, pas revolucionit tė madh, mjerimi dhe rrėmuja apo diktatorėt rigjallėrojnė. Ata janė lidhja dhe kufiri i njėri-tjetrit.
Duke i rrėnuar me nxitim rrėnjėt e dukurive shoqėrore, kulturore e tradicionale nė mėnyrė tė shpejtė revolucionare, shkaktojnė qė shoqėria tė ballafaqohet me zbrazėtirė tė pėrnjėhershme. Rezultatet e kėsaj zbrazėtie do tė bėhen tė dukshme pasi qė tė shuhet revolucioni.
Metodėn revolucionare - e aplikon udhėheqėsi i cili pa vetėdije dhe fuqishėm ērrėnjos dukuritė, sepse janė tė themeluara nė besėtytnitė e vjetra tė cilat i bėjnė reaksionare dhe tė mykura.
Revolucionari konkludon kėshtu:
Duke i ruajtur traditat e vjetėruara e bėjmė shoqėrinė tė vjetėruar, duke jetuar nė tė kaluarėn, mbajmė stagnimin. Kėshtu lideri revolucionar thotė se duhet eliminuar tė gjitha llojet e trashėguara nga e kaluara, tė cilat si zinxhirė janė lidhur rreth duarve, kėmbėve, shpirtrave, mendimeve, vullnetit dhe vizioneve tona. Doemos duhet tė shmangemi dhe tė ballafaqohemi me tė gjitha. Tė gjitha lidhjet tona nga e kaluara, tė cilat sadopak tė ishin despotike, apo tė cilat kanė qenė vetėm tradita, duhet tė eliminohen. Rregullat e reja do tė duhej ti zėvendėsonin.
Nė tė kundėrtėn, shoqėria stagnon, mbetet fanatike dhe stagnuese, e lidhur me tė kaluarėn.
Reformizmi - ėshtė metodė tė cilėn e zbaton individi qė beson nė ndryshimin gradual tė traditės. Individi i tillė vė themelin pėr ndryshimin gradual tė kushteve shoqėrore.
Kjo metodė ėshtė nė mesin e dy metodave tjera.
Mėnyra e tė menduarit tė reformatorit ėshtė po aq e dobėt si edhe te dy metodat tjera. Ai i qaset mėnyrės sė tretė, duke besuar se ndryshimet duhet tė jenė tė qeta dhe graduale.
Kjo metodė e mbron shoqėrinė nga traditat stagnuese.
Ndryshimet duhet tė jenė veēanėrisht graduale me qėllim qė funksionet e ndryshme tė mos bien ndesh me njėri-tjetrin.
Nė qoftė se ndryshimet janė graduale, themelet e asaj shoqėrie, mendimet e saj, nuk do tė marrin formėn revolucionare, por qė mė parė do tė ndryshojnė gjatė periudhės sė gjatė kohore.
Programet do tė duhej tė kenė kuptim me qėllim qė tė mund tė arrinin fundin e tillė. Por, metoda reformiste dhe evolucioni gradual zakonisht ballafaqohen me dukuri tė forta negative reaksionare nga ana e armiqve tė brendshėm dhe tė jashtėm, tė cilėt paraqiten brenda periudhės sė gjatė qė e kėrkon kjo metodė. Caku dhe qėllimet gradualisht ndryshojnė. Kėto forca ose e ndalojnė ose e shkatėrrojnė.
Nėse p.sh. dėshirojmė ta ndryshojmė etikėn e rinisė sonė, ose nėse dėshirojmė ti ndriēojmė mendimet e tė gjithė njerėzve, do tė duhej tė shkatėrroheshim para arritjes sė qėllimit tonė.
Apo ndoshta, rrethanat e mbrapshta provokuese do tė dominon dhe do ta mashtronin shoqėrinė duke na paralizuar ne.
Udhėheqėsi i cili pėrpiqet qė gradualisht tė zbatojė ndryshimet nė shoqėri gjatė periudhės relativisht tė gjatė, beson se e ka ndryshuar logjikėn gjatė hartimit tė programeve, por ajo qė ai e shpėrfill ėshtė programi i forcės neutralizuese e cila i kundėrshton kėto ndryshime.
Kjo forcė nuk lejon pėrherė kohėn pėr zbatimin e lehtė tė ndryshimeve graduale. Faktorėt tė cilėt janė konsideruar si tė dorės sė dytė, gjurmojnė rastin qė tė dalin nė sipėrfaqe.
Atėherė marrėveshja ngadalė fillon ti kėpusė rrėnjėt dhe rrota e fatit kthehet nga ana tjetėr.
Metoda e veēantė e Tė Dėrguarit e cila buron nga Tradita e Tij
Tradita e Tė Dėrguarit, aq e rėndėsishme nė Islam, pėrbėhet prej fjalėve qė i ka thėnė, ligjeve qė i ka miratuar, sjelljes sė tij personale lidhur me veprat e tij, prej gjėrave pėr tė cilat ai nuk ėshtė lajmėruar, apo gjėrave tė cilat nuk kanė qenė nė kundėrshtim me veprimet tė cilat ai me tė vėrtetė i ka bėrė gjatė jetės sė tij, pa u thėnė tė tjerėve se edhe ata duhet ti bėjnė.
Prandaj Tradita e Tė Dėrguarit janė fjalėt dhe sjelljet e tij. Ajo ėshtė shndėrruar nė Ligj tė Islamit, i ndarė nė dy grupe.
Grupi i parė ka tė bėjė me atė qė ka ekzistuar para paraqitjes sė Islamit, e verifikuar nga ana e tė dėrguarve (rregulla tė verifikuara). Grupi i dytė ka tė bėjė me ate qė nuk ka ekzistuar para paraqitjes sė Islamit, por tė cilėn Islami e ka konstatuar (rregullat e krijuara).
Ndryshe nga kėto dy grupe, tė rregullave tė verifikuara dhe tė krijuara, apo nga fjalėt dhe veprat e Tė Dėrguarit, parimi i grupit tė tretė po ashtu mund tė vėrehet. Sipas bindjes sime, bėhet fjalė pėr grupin mė tė ndieshėm. Ajo ėshtė metoda tė cilin e aplikonte I Dėrguari.
I Dėrguari ruan formėn, thesarin e traditave qė ka rrėnjėt e veta tė thella nė shoqėri, thesarin nė tė cilin njerėzit janė mėsuar nga gjenerata nė gjeneratė, ai i cili nė formė krejt tė natyrshme ėshtė aplikuar, mirėpo ai ndryshon pėrbėrjen, shpirtin, qėllimin dhe pėrdorimin praktik tė kėsaj tradite nė mėnyrė revolucionare, kategorike dhe imediate.
Ai ėshtė i frymėzuar me mėnyrėn e veēantė e cila nė luftėn shoqėrore shėrben si udhėheqės i shoqėrisė. Pa krijimin e rezultateve negative, por posedimin e sė paku njė pike tė dobėt tė metodave tjera, metoda e tij pėrmban karakteristikat pozitive tė tri metodave tė tjera.
Nėpėrmjet zakoneve shoqėrore, qė i zbatojnė frerėt, ai shumė shpejt i arrin qėllimet e veta shoqėrore. Metoda e tij ėshtė kėsisoj: Ai e ruan thesarin e traditės shoqėrore, mirėpo ndryshon pėrbėrjen e tij tė brendshme, atė e cila ėshtė ruajtur nė mėnyrė revolucionare. Ai e shfrytėzon kėtė metodė nė harmonizimin e dukurive shoqėrore.
Ai miraton veprimin dhe metodėn qė janė model pėr zgjidhjen e tė gjitha problemeve. Kjo metodė mund tė aplikohet nė rastin e dy problemeve apo dy dukurive tė cilat assesi nuk asocojnė nė njėra - tjetrėn. Duke e kuptuar rėndėsinė e gjithė kėsaj, nuk jemi nė mundėsi qė atė tėrėsisht ta prezentojmė kėtu. Vetėm do tė kishim mundur qė ta konkretizojmė me disa shembuj.
Para Islamit, ekzistonte zakoni i larjes sė tėrėsishme i cili njėkohėsisht ishte edhe besim edhe besėtytni. Arabėt paraislamikė kanė besuar se kur njeriu ka marrėdhėnie seksuale, atėherė ai apo ajo mishėrohen nė xhinn (shpirtrat qė popullzojnė tokėn) dhe se nė kėtė mėnyrė trupat e tyre do tė bėhen tė papastėr. Derisa nuk do tė mund tė gjenin ujė qė ta lanin tėrė trupin, nuk do tė mund tė liroheshin nga xhinni.
Ta marrim shembullin tjetėr, siē ėshtė haxhxhi nė Mekke. Para Islamit ai ka qenė zakon i arabėve qė me plot adhurim tė zbret ndaj paraardhėsve. Kjo ka qenė mėnyra e lavdėruar e idhujtarisė e cila i sillte dobi ekonomike fisit Kurejsh. Gradualisht fitoi fizionominė e tillė nga koha e Ibrahimit. Islami ruan zakonin paraislamik nė suazat e kontekstit tė traditės sė Ibrahimit, meqė edhe haxhilerėt paraislamikė e shfrytėzonin si idhull tė tyre, duke besuar njėkohėsisht se e ndėrtoi Ibrahimi, miku i Zotit (ka tė bėjė me Qabenė nė tė cilėn gjendeshin idhujt e tyre).
I Dėrguari, me vrojtimin e tij revolucionar e mori zakonin e haxhilerėve nga fiset idhujtare dhe e shndėrroi nė njė zakon krejt tjetėr, i kundėrt me qėllimin e tij burimor.
E gjithė kjo ėshtė njė mendim apo kėrcim revolucionar. Si rezultat, populli arab nuk pėrjetoi as dhembjen as ndarjen, duke iu kthyer kohės sė Ibrahimit, si dhe nuk pėrjetoi humbjen nga refuzimi i pėrbashkėt i vlerave tė tyre, as humbjen nga besimet e tyre, por, aq mė parė, ata kanė ndier zgjimin dhe pastrimin nga zakonet e tyre tė vjetra. Ata lėvizin lehtė nga idhujtaria deri nė unitet, pėrderisa shekujt e historisė ekzistojnė mes tyre. Pėrnjėherė, nė mėnyrė mė tė papritur nga ēfarėdo qoftė revolucioni kulturor apo intelektual, shoqėria nuk kupton se e ka braktisur tė kaluarėn dhe sėshtė e vetėdijshme pėr faktin se ndėrtimet dhe themelet e adhurimit tė idhujve tė tyre janė rrėnuar. Ky kėrcim, kjo metodė shoqėrore e gjetur nė Traditėn e Tė Dėrguarit, ėshtė revolucionare nė suazat e zakoneve qė ruajnė jo vetėm formėn e jashtme, por qė ndryshojnė edhe pėrbėrjen. (Kjo d.t.th. se ruan thesarin si element i pėrhershėm pėrderisa ndryshon dhe e transformon ate qė ėshtė e ndėrlidhur nė pėrbėrjen e tij).
Kėshtu konservatori, me ēfarėdo ēmimi dhe ēfarėdo qoftė mėnyre, pėrpiqet, deri nė kufijtė skajorė tė fuqisė sė vet, ti ruajė zakonet e veta, qoftė edhe me kusht tė flijimit tė vetvetes dhe tė tė tjerėve. Revolucionari, nga ana tjetėr, dėshiron qė njėkohėsisht gjithė kėsaj ti japė fizionomi tė re. Ai dėshiron tė rrėnojė ēdo gjė dhe tė kėrcejė befas, pa marrė parasysh se a ėshtė shoqėria e gatshme apo jo tė kėrcejė nė drejtim tė tij dhe tė lėvizė prej etape nė etapė.
Megjithėkėtė edhe nėse janė nė gjendje ti pėrballojnė gjithė kėsaj, dhe nėse e vetmja alternativė ėshtė ajo qė e ofron revolucionari, ata doemos duhet tė rebelohen, tė kthehen drejt diktatoriatit, drejt gjykimeve dhe ekzekutimeve masive publike, tė cilat nuk janė tė drejtuara vetėm nga individi i cili i kundėrshton forcės sė popullit, por edhe nga vetė njerėzit.
Reformatori pėrherė korruptuesit ia jep mundėsinė e shkatėrrimit. I Dėrguari, nėpėrmjet metodės sė frymėzuar tė punės sė vet, na e bėn me dije se nėse e kemi kuptuar dhe nėse e kemi aplikuar metodėn e tij, e kemi pranuar rrugėn mė tė ndritur dhe mė tė drejtė.
Intelektuali me vizione tė qarta, tė cilit i pengojnė zakonet nė tė cilat nuk ėshtė mėsuar, tradita e vjetėr, kultura e vjetėr dhe metamorfozat e pabesueshme nė religjion dhe nė rregullimin shoqėror, mė me dėshirė e pranon urdhrin e Tė Dėrguarit sesa tu nėnshtrohet paragjykimeve dhe besimeve tė cilat datojnė nga e kaluara dhe e vėnė nė gjumė njeriun. Kjo ėshtė metoda nėpėrmjet sė cilės individi mund tė arrijė qėllimet revolucionare pa i bartur nė mėnyrė tė dhunshme tė gjitha konkluzionet dhe zakonet e revolucionit, dhe pa u kundėrshtuar bazave tė fesė dhe vlerave tė vjetra shoqėrore. Duke vepruar kėsisoj, njeriu nuk tjetėrsohet nga njerėzit, e as qė pėr ta bėhet i huaj kėshtu qė njerėzit tė kthejnė kokėn nga ai duke e paditur, sepse I Dėrguari e mori dijeninė nga Zoti dhe kėrkoi ndihmė nga ērrėnjosja dhe e aplikoi.
Realizmi: Mjet pėr shėrbim tė idealizmit
Njė nga specifikat nė Islam mbėshtetet nė pranimin e dy besimeve qė janė identike me te si dhe nė pranimin e besimeve tė dhunshme nė shoqėri.
Ai lejon ekzistimin edhe tė besimeve tė para edhe tė besimeve tė tjera. Kėtu observimi i Islamit ėshtė i veēantė.
Shkollat e mendimit idealist mbėshteten nė vlerat mė tė larta nė ideologjitė absolute dhe mė tė dėshirueshme. Refuzohet ēdo realitet individual po qe se nuk u pėrshtatet. Ata skanė durim. Ata pėrgėnjeshtrojnė realitetin dhe i gėrmojnė rrėnjėt e hidhėrimit. Pezmi, terrori, gjurmimi pas kėnaqėsive dhe lakmuesit e pasurisė, janė realitetet qė ekzistojnė. Idealizmi moral ose religjioz (siē do tė thotė Krishterimi), e injoron ose mohon ekzistencėn e tyre.
Janė tė paditur nė ēfarėdo qoftė mėnyre.
Nga ana tjetėr, shkollat e mendimit tė cilat mbėshteten nė realizėm pranojnė ēdo gjė si bazė tė realizmit. Pėr shembull sodomia ėshtė e pranuar nė Angli apo nė Krishterim, duke i falėnderuar idealizmit religjioz e jo realitetit, shkurorėzimi ėshtė ndaluar nga dėshira qė tė mos shkatėrrohet familja dhe nga besimi se bashkėshortėsia ėshtė lidhje ideale, hyjnore.
Megjithėkėtė, realiteti dallon prej kėsaj. Disa qenie individuale njerėzore nuk mund ta ruajnė bashkėshortėsinė e parė, hyjnore, dhe ti mbeten besnikė njėri-tjetrit. Kėshtu shpeshherė ndodh qė qeniet njerėzore tė largohen mes vete gjatė jetės. Bėhen tė huaj pėr njėri-tjetrin. Jetojnė sė bashku si dy qenie qė meritojnė pėrbuzjen. Ajo qė i bashkon sėshtė dashuria, por litari i ligjit. Ata janė dy individė tė dėnuar. Ata ndoshta edhe do tė ishin tė lumtur me ndonjė individ tjetėr. Ky ėshtė realiteti qė ka ekzistuar nė tė kaluarėn, qė ekziston sot dhe do tė ekzistojė edhe nė tė ardhmen. Popujt e civilizuar dhe tė pacivilizuar, fetarė dhe afetarė e kanė ndier kėtė dhe vazhdojnė ta ndiejnė.
Statistika e dėshmon kėtė, mirėpo Krishterimi e pėrgėnjeshtron realitetin. Ata e vėnė nė pranga bashkėshortėsinė deri nė moscenim. Ata e detyrojnė familjen qė tė mbetet e bashkuar edhe atėherė kur pas dere mbretėron ferri i vėrtetė dhe kur familja ėshtė bėrė vend i vrasjeve, kurorėshkeljeve dhe pėrdhosjeve. Dyert e shkurorėzimit janė tė mbyllura, por megjithėkėtė janė hapur me mijėra dritare pėr hyrjen e mashtrimit dhe paudhėsive tė tjera.
Realitetet shoqėrore janė tė atilla, ashtu qė po tė mos ua hapim derėn ato do tė dalin nėpėrmjet dritareve.
Ndalimi i shkurorėzimit shkakton paraqitjen e njė lloj konkubinati. Kjo nėnkupton rastin kur burri, i cili nuk mund tė jetojė me gruan e tij tė ligjshme, ndahet prej saj, duke mos patur mundėsinė qė tė shkurorėzohet nga ajo.
I njėjtė ėshtė rasti edhe me gruan. Ajo nuk mund tė fitojė shkurorėzimin por jeton e ndarė nga burri i vet.
Ata jetojnė tė ndarė nga njėri-tjetri, me grua apo burrė tjetėr. Fėmijėt qė linden nė situatat e tilla janė natyrorė, por joligjorė. Ata kanė qėndrime dhe komplekse tė shtrembėruara. Kėta fėmijė mė vonė bėhen vrasės tė tmerrshėm, ndėrsa shpirti i tyre ėshtė asocial (joshoqėror).
Gruaja dhe bashkėshorti i saj ligjor bėhen tė huaj pėr njėri-tjetrin. Ata i kundėrvihen njėri-tjetrit. Vijnė deri nė njė pėrfundim tė njėjtė. Lidhja e tyre bashkėshortore nuk ėshtė vetėm nė shtratin bashkėshortor. Ajo nuk mund tė vazhdojė. Ata nuk mund tė jetojnė as si fqinj. Ėshtė mė se e natyrshme qė tė ndahen. Burri e braktisė shtėpinė duke u nisur nė kėrkimin e gruas pėr tė cilėn gjithmonė ka ėndėrruar. Dashuria, nevoja pėr jetė familjare dhe nxitja seksuale, kėshtu ose ashtu, i ndihmojnė qė tė realizojė lidhje natyrore. Ata gjejnė banesė dhe jetojnė sė bashku.
Jeta e gruas shkon sipas rrjedhės sė njėjtė dhe ka fatin e njėjtė. Si rezultat i gjithė kėsaj shohim se natyra dhe realiteti ndėrtojnė dy familje tė reja, dy lloje tė pabashkueshme tė zėvendėsuara me dy lloje tė tjera.
Mirėpo ideologjia e krishterė nuk pranon njė realitet tė tillė. Andaj askush, duke pėrfshirė kėtu atė burrė dhe atė grua, sėshtė pėrgjegjės. Ata i mbyllin sytė e tyre me qėllim qė tė mos shohin. Pasojė e gjithė kėsaj ėshtė pranimi, thėnė me fjalorin juridik, i vatrės sė shkatėrruar familjare tė cilės i mungon ekzistimi i jashtėm. I tėrė materiali i saj ėshtė shpenzuar nė ndėrtimin e vatrės tjetėr. Ajo ėshtė ish-vatra familjare tė cilėn e dinė si zyrtare dhe i mohojnė kėto dy familje tė reja natyrore.
Kėtu shohim dallimin ndėrmjet tė drejtės sė zakonshme, qytetare dhe religjioze dhe si paraqiten forcat natyrore, realitetet dhe mosmarrėveshjet. Si rezultat i kėsaj, familjet tė cilat janė tė krishtera apo religjioze, realisht nuk ekzistojnė, ndėrsa familjet tė cilat janė reale dhe tė natyrshme konsiderohen si familje tė devijuara apo mėkatare.
Krishterimi, duke e pėrgėnjeshtruar kėtė realitet, e bėn familjen ekzistuese ilegale. Fėmijėt tė cilėt linden nga kjo bashkėsi e konkubinateve, bėhen gjithashtu jashtėligjorė.
Nga aspekti i shoqėrisė religjioze, ata janė kriminelė dhe vrasės.
Ata nuk kanė pjesėmarrjen e tyre nė tė mirat e familjes, e as dėlirėsinė e shoqėrisė. Shoqėria i konsideron ata mėkatarė. Ndėrmjet tyre paraqiten komplekset. Ata vuajnė nga pezmi dhe dhembja qė janė tejmase. Ata i hakmerren shoqėrisė.
Tė gjitha kėto krime qė paraqiten nė Evropė e veēanėrisht nė Amerikė, nuk ekzistojnė nė vendet e prapambetura dhe tė pazhvilluara.
Shkaku qėndron nė atė se nė ato shoqėri perėndimore, edhe pse civilizimi i tyre ėshtė i tillė qė kanė kulturėn, etikėn, "mendjet e ushqyera", lirinė e tė menduarit, individualitetin, "shoqėrinė dhe religjionin", ekziston po ashtu diē e bastarduar nė kėtė gjeneratė qė pėrmbush besimet e tyre dhe i bėn qė ti hakmerren shoqėrisė nė mėnyrėn mė tė vrazhdė.
Njė anglez ka pėrpunuar diē qė i ka ngjarė harkut dhe shigjetės jashtėzakonisht tė vogėl. Ai ato i ka pėrforcuar nė kutinė nė tė cilėn kishte radhitur kutizat e cigareve duke i shitur pranė rrugės dhe kinemasė. Ai me shigjetėn e hollė e tė futur nė helm merrte nė nishan turmėn e njerėzve me ē'rast ajo i verbonte apo i vritte.
Policia assesi nuk mund ta zbulonte vrasėsin. Gjurmonte motivin lidhur me tė vrarėt dhe vrasėsin, mirėpo vrasėsi skishte kurrfarė arsye tė veēantė ti vriste kėta njerėz. Ai thjesht i vriste ata sepse ata ishin tė pranuar, kurse ai jo.
Vrasja e tillė mund tė shpjegohet nė pajtim me parimet e shoqėrisė. Kjo ėshtė pasojė e kompleksit tė cilin kisha refuzon ta pranojė duke i mbyllur sytė. Ajo mori vetė pjesė nė krijimin e tij. Fatmirėsisht, ne ende nuk i kemi parė komplekset e tilla meqė nė shoqėrinė tonė ekziston shkurorėzimi, bashkėsitė jashtėkurorės nuk ekzistojnė, dhe meqė ekziston shkurorėzimi, skemi familje qė janė "joekzistuese", familjet nuk janė tė obliguara tė jetojnė bashkėrisht nė bazė tė tė drejtės sė zakoneve. Ato nuk lidhen nė bazė tė detyrimit ligjor.
Fėmija dėshiroi tė dalė nga dhoma mirėpo samovari, gjymi i ēajit dhe enė tė tjera tė ndryshme kanė qenė tė lėna nė rrugė.
Ai i ka mbyllur sytė, duke tentuar qė tė kalojė. Mendonte se tė gjitha pengesat janė zhdukur. Idealizmi ėshtė si fėmija qė nuk sheh realitetin. Nuk dėshiron ta shohė realitetin. Mbyll sytė para asaj qė nuk dėshiron ta shohė. Nėse nuk sheh, mendon se edhe sekziston.
Ballė pėr ballė idealizmit qėndron realizmi. Dishepujt e tij shohin ēdo gjė, pa marrė parasysh se ėshtė e shėmtuar dhe e pakėndshme, vetėm pėr shkak tė asaj se ka manifestimin e vet tė jashtėm.
Ata i pranojnė gjėrat, ua falin zemrat e tyre dhe gjejnė besimin, bukurinė, tė vėrtetėn dhe realitetin, vetėm pėr shkak tė asaj qė nuk ėshtė nė harmoni me realitetin ekzistues. I refuzojnė si ideale dhe nėpėrmjet kėtij refuzimi bėhen jobesimtarė.
Njė nga studentėt e mi i cili u takonte pseudo tė arsimuarve tė kėtij vendi, nxirrte vetėm njė konkluzion nga bisedat tona.
Meqė ishte ithtar i materializmit dialektik, ndėrsa unė jam besimtar religjioz islam, ai refuzonte ēdo gjė qė kam thėnė me rastin e qėndrimeve tė mia tė pranuara mė herėt. Edhe po qe se thosha diē qė i shkonte pėr shtati marksizmit (diē me tė cilėn edhe ai doemos do tė pajtohej), meqė nuk ia shpjegoja se prej ku buron ideja e tillė, ai edhe kėtė e refuzonte.
Njė ditė diskutoja pėr vrasjet qė i bėnin Emevitėt dhe pėr dallimet qė kanė ekzistuar ndėrmjet klasave shoqėrore. Kishin diktaturėn politike e cila sundonte me religjionin qė ta arsyetonin situatėn e tyre. Dėshironin qė njerėzit tė besojnė se e gjithė ajo qė bėhet ėshtė vullnet i Zotit. Kjo ėshtė, thonin, veēanėrisht e saktė kur ka tė bėjė me administrimin e tyre. U flisja pėr njerėzit tė cilėt u kundėrviheshin dhe tė cilėt nuk e pranonin gjendjen e tillė. Kam vėrejtur se si studenti im pėrnjėherė, u pikėllua. Flisja kundėr Emevitėve dhe i lavdėroja Aliun, Fatimenė, Ebu Dherrin dhe Husejnin, si udhėheqės tė lėvizjes pėr tė vėrtetėn dhe lirinė njerėzore, e kundėr paragjykimeve, persekutimeve dhe injorancės.
Ēfarė mund tė bėnte ky mendimtar i arsimuar i klasės sė parė?
Ai ka klithur: "Historia ėshtė despot". Kjo do tė thotė, nė pajtim me filozofinė marksiste tė historisė, se shoqėria duhet tė kalojė nėpėr etapa historike dhe duhet ta arrijė kėtė shkallė qė tė mund tė bėhet fjalė pėr realitetin historik. Mirėpo Husejni dhe Ebu Dheri kanė qenė ideologė tė cilėt i kanė kundėrshtuar despotizmit historik. Kam thėnė: "Qoftė mėshira e Zotit me tė arsimuarit".
Mu bė e ditur se kam tė drejtė qė vazhdimisht e kam pėrsėritur faktin se kur niveli i tė menduarit dhe i tė vėshtruarit tė shoqėrisė ėshtė metamorfozuar, dijetarėt religjiozė, ateistė, tė qytetėruar e tė paarsimuar, janė tė gjithė plotėsisht tė njėjtė. Kur tė mbisundojė pikėpamja religjioze dhe kur tė ndeshet me ndonjė fakt tė panjohur e tė pakuptueshėm, e quan fat dhe kob, duke menduar nė Despotin hyjnor.
Beson se ēdo gjė qė ndodh ėshtė vullnet i Zotit.
Kur bėhet shoqėria marksist, beson nė despotizmin historik. Beson se ēdo gjė qė ndodh, ėshtė jasht vullnetit njerėzor.
Ēfarėdo qoftė qė tė ekzistojė, ėshtė e pranuar si realitet i cili rezulton nga despotizmi historik dhe shoqėror. Pata thėnė: "Jo, shih dashamir, kėtu ėshtė shpata despot, jo historia".
Shohim se realistėt besojnė se ēkado qė ekziston, duhet tė jetė e tillė ēfarė edhe ėshtė! Anėtarėt e parlamentit anglez i mbrojnė ligjet pėr homoseksualizmin, si njė realitet objektiv i cili ekziston nė shoqėri. Prandaj, doemos duhet tė bėhet i ligjshėm.
Qė ti kundėrvihemi kėtij realizmi do tė duhej tė adhurohen fotografitė e idealizuara tė cilat ua ndėrtojnė bazėn politikanėve dhe pseudointelektualėve. A thua nuk i dėgjoni se si diskutojnė se Izraeli ėshtė realitet. (Po, ėshtė). Por popullzimi i popullit palestinez nė tokėn e okupuar nga ana e Izraelit, shpreh manifestimin e dikujt qė e ka adhuruar idealin. Qoftė edhe i gabuar, ky ėshtė realitet i cili doemos duhet tė pranohet. Edhe pse lėvizė nėpėr vijėn e tė njerėzishmes, edhe pse kjo ėshtė vrasje, pėrsėri ekziston.
Politikanėt dhe intelektualėt e pranojnė dhe zyrtarisht e njohin.
Revista e quajtur "Javori" para pak kohe u botua pėr tė rinjtė. Tė gjitha artikujt, pėrkthimet, lajmet, titujt dhe fotografitė janė komplet tė dhėna nga ana e dy-tre shkrimtarėve tė njohur tė cilėt janė shėrbyer me pseudonime. Kėta shkrimtarė i vizitojnė shtėpitė publike e pastaj i mallkojnė. Ata shkruajnė pėr tė rinjtė tanė duke ua dhėnė hap pas hapi pėrshkrimin e asaj qė zhvillohet. Njėri nga shkrimtarėt mė tė njohur, plot dijeni, ėshtė politikan i cili zyrtarisht e prezenton kulturėn islame.
Ai i kėshillon gratė tė cilat janė tė rėnda tejmase dhe tė cilat janė tė dėshpėruara pėr kėtė, me qėllim tė arritjes sė formės mė tė mirė, tė dukjes mė tė bukur dhe ndalimit tė rritjes sė shtresave tė reja tė tulit, ti gjejnė vetes pėr njė kohė dashnor jolegjitim. E gjithė kjo ėshtė realitet. Me siguri klubi i shkrimtarėve kėtė sė pari vetė e provoi shkencėrisht dhe praktikisht e shfrytėzoi.
Shkurrimi i tė dobtėve nga ana e tė fortėve, ėshtė po ashtu realitet. Persekutimi dhe ngulfatja e njė klase tė caktuar ėshtė, po ashtu, realitet. Gjurmuesit e sė vėrtetės janė vėshtrues krejtėsisht objektivė. Ata shqyrtojnė formėn e jashtme, qė ėshtė shkencore, dhe realitetin e ndieshėm. Pas kėsaj gjykojnė. Ata nuk ballafaqohen me imagjinatėn, ideologjinė dhe idetė tė cilat nuk janė shkrirė nė trajta reale.
Shohim se idealistin, mendimtarin dhe reformatorin i joshin dėshirat shpirtėrore, idealet dhe vlerat e shenjta, mirėsia dhe instinktet mė tė lartėsuara, dhe ai i mohon apo refuzon realitetet qė bien ndesh me botėkuptimet e tij dhe qė paraqesin pengesa. Ai e kthen kokėn nga ato, ose bile edhe i flakė nga papėrvoja. Ai shmanget nga realiteti. Ai mendon nėpėrmjet fotografive. Merr vendin e shenjtė mirėpo nuk kupton se gjendet nė njė rreth idealist. Ai pėrmbytet nė dukuritė reale dhe tė ndieshme dhe nė gjendjen ekzistuese.
Pėrkundėr kėsaj, realisti mbyt fluturimet e mendimeve, ndjenjat e lartėsuara, vizionet, pėrpjekjet, dėshirat e zjarrta dhe gjurmimin pėr pėrkryerje. Realisti i mban tė gjitha punėt ashtu siē janė. Ai ndėrton mure rreth suazave tė vlerave ekzistuese dhe nė suazat e situatės ekzistuese.
Ai paralizon mendimin kreativ, rebelimin, apo ndryshimin e thellė jetėsor. Ndryshimet qė bėhen me forcėn e rrjedhės historike dhe kushteve sociale janė tė desensibilizuara sė bashku me rrugėt e ndryshueshme tė mendimit, llojin e nevojave, dėshirave dhe tė tashmes, qėllimeve tė jashtme tė shoqėrisė njerėzore. Ata i nėnshtrohen realitetit dhe e pasurojnė atė ekzistues.
As idealizmi as realizmi, por qė tė dy
Islami ėshtė dru i pastėr qė nuk i takon as Lindjes as Perėndimit, i cili ka rrėnjėt e veta nė qiej ndėrsa degėt e tij arrijnė deri nė tokė. Pėrkundėr idealizmit, Islami i njeh realitetet ekzistuese nė jetė, nė trupin dhe shpirtin e individit si dhe ato qė ekzistojnė nė marrėdhėniet shoqėrore, ato qė arrijnė deri nė fundin e shoqėrisė dhe tė cilat mund tė vėrehen nė rrjedhėn historike.
Nė aspektin real Islami pranon ekzistimin e tyre, por pėrkundėr realizmit, nuk e pranon status-quonė, por e ndryshon. Ai e ndėrron thelbin e tyre nė mėnyrė revolucionare. Ai hapėron me realizimin me anė tė idealizmit tė vet. Islami i shfrytėzon realitetet si mjet pėr arritjen e qėllimeve idealiste, pėr dėshirat e veta reale, tė cilat ndėrmjet tyre nuk ekzistojnė. Ndryshe nga realizmi, Islami su nėnshtrohet realiteteve por aq mė parė, bėn qė realitetet ti nėnshtrohen atij. Islami nuk ia kthen kokėn realitetit ashtu siē bėjnė idealistėt. Ai gjurmon pas tij dhe e zbutė atė. Nė kėtė mėnyrė Islami shfrytėzon atė qė u pengon idealistėve. Si pėrzierje pėr idealet vetjake.
Pėr shembull ta marrim konkubinatin e cili nė Evropė ėshtė barazuar me kurorėn e papastėr, pėrbuzėse dhe jolegjitime. Por, ai ekziston. Ekziston nė tėrė Evropėn dhe Amerikė dhe nė ēdo shoqėri dhe grup religjioz po ashtu.
Ndėrkaq, Islami pranon shkurorėzimin, kontratėn e re bashkėshortore dhe bashkėshortėsinė e pėrkohshme nė rastet e jashtėzakonshme dhe shumė specifike. Islami e pranon shkurorėzimin nė kushte tė caktuara shoqėrore.
Po qe se nuk do ta pranonte ai megjithėkėtė do tė ekzistonte, por do tė ishte jasht kontrollit. Duke pranuar njė realitet tė pashmangshėm natyror, ia jep formėn legale. Si rezultat i kėsaj, individi mund ta kapėrcejė ndjenjėn e fajit qė e ka para Zotit dhe shoqėrisė. Kėshtu kontrata e tyre ėshtė bazuar nė dispozitat etike, ndėrsa besimi ėshtė ruajtur. Kėta njerėz mund ta kėnaqin rrethin e vet. Shoqėria ata nuk i konsideron mėkatarė e as fėmijėt e tyre si fėmijė joligjorė e tė papastėr.
Islami korri sukses nė ēastin e pikėrishėm kur lejoi ekzistimin e kėtyre realiteteve shoqėrore e njerėzore. Andaj edhe mund ti kontrollojė rezultatet e veta. Realiteteve mund tu japė formė legale. Mund tė korrigjojė paraqitjen e tyre. Mund tu ofrojė formė tė pranueshme etike dhe fetare. Duke verifikuar dhe duke lejuar ekzistimin e realitetit, Islami pėrforcon. Nė atė rast mund tė kontrollojė, tė udhėheqė dhe tė dominojė me realitetin nė suaza tė caktuara.
Po qe se e pėrgėnjeshtrojmė realitetin, ai do tė mbisundojė me ne. Pa mos e kuptuar kėtė, realitetet do tė na tėrheqin atje ku dėshirojnė ato. Siē mund tė shihet, realizmi ėshtė zhytur nė realitetet ekzistuese, qofshin ato tė mira apo tė kėqija. Nė mėnyrė tjetėr, mund tė vėrehet se realizmi shmanget pikėrisht para realiteteve tė njėjta. Idealistėt flijohen edhe mė tepėr sepse janė tė robėruar me zinxhirėt e shprehive absurde.
Realistėt lėvizin me realitetet duke i pranuar ato, pėrderisa idealistėt, tė cilėt nuk i njohin, nuk i perceptojnė dhe i mohojnė nė padijeninė e vet dhe nė aderimin e vet ndaj ideve imagjinare.
Pas kėsaj idealistėt ballafaqohen me sulmin, bien nė gjunjė meqė janė tė pafuqishėm, tė papėrvojė dhe tė dobėt. Ata do tė shkatėrrohen.
Ne nuk vėrejmė fizionominė qė e pėrfitojnė vajzat e rritura nė familjet jashtėzakonisht tė rrepta religjioze.
Ne nuk i shohim kur i mbulojnė fytyrat e tyre, qė siē ndalon Zoti, as peshku nė pishinėn e oborrit tė mos i shohė fytyrat e tyre. Ēndodh kur ato hapėrojnė nė oqeanin shoqėror. Ato notojnė fuqishėm, por janė aq tė frikėsuara saqė humbin kontrollin mbi vete dhe pėrmbyten. Qė ta kompensojnė atė qė tash u mungon, ato fajshlyejnė dėnimin e tyre nga njė mijė herė qė nga fillimi.
E njėjtė ėshtė gjendja me njeriun e ri i cili rritet nė shoqėrinė fetare. Nauveau riche pikėrisht kanė lėvizur nga bota e mėparshme e rrethimit tė tyre idealist - pseudo-religjioz. Atyre u qe ndaluar qė tė mėsojnė fizikėn apo kiminė, ose tė vijojnė studimet nė universitet. Femrave u ėshtė ndaluar qė tė kenė arsimim tė mesėm, apo arsimimin tė cilin e jep kolegji. Meshkujt nuk i rruajnė mjekrat e tyre; ata voziten me karrocė e jo me autobus apo taksi-vetura.
Nuk mbajnė kravatė; nuk lejojnė qė tė kenė flokė tė gjatė; nuk e ndryshojnė mėnyrėn e tė veshurit e as tė mbajtjes sė flokėve.
Ata nuk blejnė radio, e as fjalėt e Kuranit nuk i lexojnė nėpėrmjet mikrofonit! Pėrnjėherė, kėta njerėz tė rinj ballafaqohen me botėn e realiteteve tė reja, plot kthesa e lakesa.
Shihni se ēfarė rrėmuje shkakton e gjithė kjo. Ai i vėren pėrnjėherė trillimet. Ka mėsuar pėr disa sjellje nėpėrmjet filmave tė pėrkthyer nė persishte. Ai kupton pėr shkapėrderdhjen e luksit dhe tė sjelljeve absurde. Sheh teprimin nė gjithė kėtė. Kjo ėshtė aq e tepruar saqė edhe tė huajt qeshen me kėtė. Pse? Sepse ato ekzistojnė krahas realitetit, pėrderisa ne i mohojmė edhe para se ti njohim nė pėrgjithėsi. Kjo ėshtė arsyeja qė jemi zėnė nė befasi.
Ky civilizimi i ri ka sulmuar tė gjithė kufijtė dhe kullat e gardianėve tė mbarė botės. Janė ndėrtuar qė tė shkatėrrohen.
Gjeneratat e reja janė pėrfshirė me shpejtėsinė e erėrave tė rilindjes, lėvizjeve intelektuale; Revolucionit tė madh francez dhe tė mėnyrave tė industrializuara tė jetesės, sepse ato fryjnė vazhdimisht. Ato kanė ndryshuar klimėn e botės. Ndryshimi i atmosferės sė planetit tonė ėshtė po ashtu realitet. Ky ėshtė realiteti mė i dukshėm. Ėshtė mė se e qartė se mė herėt apo mė vonė do tė pėrfshihen nga arsimimi. Kur tė ndodhė kjo, makinat, botuesit, universitetet, demokracia, radioja, televizioni, filmat, gazetat, librat, shkollat, arsimimi i grave, teknikat e reja, shkencat e reja dhe shumė gjėra tjera tė reja do tė vijnė dhe do ti ndryshojnė.
Liderėt popullorė, ata qė janė pėrgjegjės pėr etikėn e tyre, atyre qė u ėshtė besuar pėrgjegjėsia qė tė udhėheqin me jetėrat dhe mendimet e tyre, ata tė cilėt ballafaqohen me realitetin e pashmangshėm, i kanė mbyllur sytė. Ua kanė dhėnė shpirtrat e tyre ideologjive shpirtėrore dhe mendimeve tė tyre tė vjetra. Bėjnė pėrpjekje qė tė ruajnė karrocėn tė cilėn e ngrenė kuajt paralel me taksi-veturat. Ata edhe mė tej i ndezin llambat edhe pse kanė rrymė elektrike. Ata janė tė vetėdijshėm. Aq mė tepėr, ata nė mėnyrė korrekte profetizojnė kėtė tė vėrtetė. Ata mohojnė paraqitjen e nxitimit drejt botės inferiore. Ata janė tė vetėdijshėm se kjo do tė shkaktojė shkatėrrimin e shumė besimeve, feve, devocioneve, shėndeteve dhe pavarėsive. Ata e dinė se pėrdhosja dhe ēoroditja do tė gjejnė vendin e tyre thellė nė trutė e njerėzve.
Por duke u ballafaquar me kėtė detyrim dhe nxitimin drejt dukurive tė reja, duke e njohur rregullimin dhe qėndrimin i cili imponohet kur arrin deri te pikat mė tė skajshme dhe fiset mė primitive tė shoqėrisė, e aq mė tepėr edhe deri te fiset e vendosura nė thellėsitė e shkretėtirave, ata thonė vetėm njė fjalė tė vetme: "E ndaluar!" Radio-aparatet? Mos i bleni. Filmat? Mos i shikoni. Televizorin? Mos e shikoni. Altoparlantin? Mos e dėgjoni. Universitetin? Mos e vijoni. Shkencat e reja? Mos hulumtoni. Gazetat? Mos i lexoni. Votimet? Mos votoni. Puna nė zyrė? Mos e punoni... ndėrsa gratė? Ah... mos e artikulloni atė fjalė?
Sy mė sy me vėrshimin e industrisė qė kaploi botėn dhe me ndryshimet qė janė bėrė nė rregullimin botėror, duke parė civilizimin i cili u shet frigoriferė eskimezėve, ata ngrihen qė ta ndalojnė atė duke e mbrojtur tė kaluarėn nė pėrgjithėsi. E tėrė ushtria dhe mbrojtja e tyre pėrkufizohet vetėm nė dy gjėra, fjalėt sė bashku me urdhrin negativ: "E ndaluar!" dhe "Jo!".
Ēfarė ėshtė rezultati? Shohim atė qė po ndodh. Ndodhitė dhe realitetet rrėnojnė barrierat dhe shkatėrrojnė kullat e gardianėve. Realiteti i rrėnon tullat nga muri dhe shkatėrron mbrojtėsit e pafuqishėm tė tė kaluarės, tė fshehur pas murit, me sy tė mbyllur apo koka tė kthyera, si shenjė e moslejimit dhe mospėlqimit tė tyre.
Forca e kėtij realiteti shkatėrron ēdo gjė pėrnjėherė. Ata shkatėrrojnė pjesėt e banuara tė qyteteve, tregjet, xhamitė, bile edhe shtėpitė tona si dema e ujq tė tėrbuar dhe si qen tė lidhur. Ata plaēkisin ēdo gjė, por nuk shkojnė.
Ata vijnė, ata vrasin, ata djegin dhe marrin, mirėpo ata nuk shkojnė ashtu siē vepronte ushtria e Xhingis Kanit. Pse?
Sepse ata askush asnjėherė nuk i sheh. Kufitarėt tanė, rojtarėt tanė, ata nuk i duan. Ata janė aq shumė tė pezmatuar dhe tė mllefosur, saqė as qė bėjnė pėrpjekje qė ti shohin.
Ata dėshirojnė tė shkojnė dhe tė ndajnė tė mirėn nga e keqja, ti drejtojnė. Ata nuk dėshirojnė qė tua pėrshtasin klimės dhe popullit tė vendit tonė. Ata nuk dėshirojnė tė bėjnė zgjedhje mes tyre. Ata nuk dėshirojnė ti akuzojnė, ti kontrollojnė, e as tė qeverisnin me ta. Ata qėndrojnė nė mes tė rrugės duke u ndeshur me qerren pa vozitės.
Kėshtu shkelen dhe dėrrmohen.
Janė ata, pėr tė cilėt gratė e mbuluara qė duhet tė lindin, klithin: "Pse mashkulli mjek? Pse gruan nuk e kontrollon gruaja mjeke?" Ajo dėshiron qė fėmija i saj tė shkojė nė shkollė ose nė fakultet. Klithja e saj pėrforcohet se a ėshtė ky universitet i letėrsisė apo pistė e modės? A ėshtė ky universitet islam? A ėshtė kjo shoqėri islame? A thua kjo shkollė sė paku frymon me Islam? A thua ka sė paku njė pjesėz tė etikės dhe domethėnies? A ėshtė kjo radioja e njė vendi religjioz, apo kuti zhurmėbėrėse? Ēfarė ėshtė ky lloj i kalimit prej njė kulture nė kulturėn tjetėr - televizioni i tillė, publikimi i tillė, tubimi i tillė, ligjet e tilla tė cilat reflektohen si peshojė balancuese, bankat e tilla? Ēfarė ėshtė ky film? Ēfarė teatėr? Ēfarė arti?. Ēfarė shkathtėsie?
Nė tė vėrtetė, cili ėshtė ky lloj i civilizimit?"
E pastaj pėrsėri, ashtu siē ka thėnė Hafizi (poeti i madh iranian):
"Meqė fati ynė ėshtė shkruar nė mungesėn tonė,
dhe vetėm njė pjesė e vogėl e tij sėshtė sipas vullnetit tonė,
mos u brengosni!"
Ndėrsa nė rastin tonė, medoemos duhet tė themi:
"Nėse asgjė sėshtė sipas vullnetit tonė,
mos u brengosni!"
Kur kėto realitete arrijnė qė tė mbeten, kur fillojnė tė veprojnė, Ju sjeni tė pranishėm. Keni ikur. Kur Ju, njeri fetar, religjoz, musliman i moralshėm, i ndieshėm ndaj ndjenjave njerėzore, pėrgjegjės pėr shpirtin dhe tė menduarit e shoqėrisė, rojtar i kulturės islame, tė mllefosur tėrhiqeni mė njė anė, i lejoni shahut (Reza Pahlaviut) qė ta fusė dhe pėrforcojė civilizimin e ri dhe tė aplikojė industrinė dhe shkencėn e re nė shoqėrinė Tuaj.
Ju nevojiten pėrpjekje tė shumta qė nė mėnyrė tė suksesshme tė kyēeni nė zhvillimin e ngjarjeve. Megjithėkėtė, vetėm me pėrpjekje tė tilla mund tė drejtoni me lėvizjet e determinuara tė shoqėrisė. Njerėzit tė cilėt besojnė se duhet tė ruajnė atė qė ėshtė e pamundur tė ruhet, dhe atė qė shuhet e zhduket, tė cilėt janė nė gjendje ti kėshillojnė ata qė frymėzojnė, ata tė cilėt qetėsojnė dhe shprehin ngushėllimet, nuk e vėrejnė rrezikun. Ata krijojnė besimtarė ndėrmjet atyre tė cilėt pranojnė atė qė ėshtė e papranueshme. Ata mashtrojnė shumicėn nė shoqėri. Ata i mbajnė nė gjendje tė pėrkuljes sė qetė, tė dobėt dhe degraduese.
Ata qė kėrkojnė shoqėrinė e papenguar aktive dhe tė cilėt anojnė nga jeta mė e mirė e njerėzve, e pranojnė realitetin.
Ata i njohin dhembjet. Ata shterojnė fuqinė e tyre nga kėto realitete me qėllim qė ti shėrojnė plagėt e tyre. Kjo nuk i ndėrfut ata tė cilėt si gjysmėzota, mbrojnė atė qė smund tė mbrohet, e as ata tė cilėt marrin opinionin nė duart e veta, as ata tė cilėt i pėrcjellin stilet ditore, as ata qė e lavdėrojnė modėn si dhe as ata tė cilėt tentojnė tė lidhen pėr diē.
Ata qė e pranojnė realitetin janė njerėz tė cilėt e dinė se koha lėvizė dhe rrjedh. Ata e dinė se shoqėria ka lėkurėn e cila ndryshon. Ata janė tė vetėdijshėm se fuqi tė mėdha tė botės janė kthyer nga ne me qėllim qė tė na ndryshojnė. Atyre nuk u mungon zemėrimi qė tė qėndrojnė duarkryq dhe tė shikojnė, as qė janė pa turp qė tė jenė tė gatshėm ti qasen ēdo pune qė u ofrohet. Ata nuk janė aq mendjelehtė qė tė veprojnė asisoj, qė kur tė shohin se rrebeshi do tė mbulojė qytetin e tyre, tė tentojnė tė shpėtojnė vetėm bashkėshorten dhe fėmijėt e tyre. Ti mbajnė nė vend tė sigurt dhe tė tėrheqin qilimin e vet sa mė larg ujit, sepse e dinė se ky ėshtė njė veprim i gabueshėm dhe i pavlerė. Ata e dinė se sot nuk ėshtė si dikur, kur familjet kanė jetuar nė shoqėri tė mbyllur. Sot, nėse vajzėn tuaj e fshihni nė dhomat e skajshme tė shtėpisė suaj, televizioni kombėtar dhe ndėrkombėtar do ta gjurmojnė, do ta gjejnė dhe do tia prezentojnė asaj atraksionet e botės sė jashtme.
CILIT MODEL I PĖRSHTATEN: TRADICIONALES APO ABSURDES
?Nė realitetin ekzistues, nė shoqėrinė tonė, ata tė cilėt pyesin: "Kush jam unė?", "Kush do tė duhej tė isha?" ose "Ēfarė ėshtė identiteti im?" u takojnė dy tipeve tė njerėzve. Tipit tė parė i takon njeriu i cili ėshtė tėrhequr me traditėn ekzistuese tė tejshkuar, ku bėjnė pjesė religjioni dhe etika tė cilat dėshiron tua imponojė tė tjerėve. Por nuk ia del nė krye kėsaj. Madje, edhe po qe se ėshtė i vetėdijshėm se nuk mundet, ai megjithėkėtė ngul kėmbė nė kėtė, ai edhe mė tej i mbėshtet fuqishėm.
Bėn pėrpjekje qė tua imponojė njerėzve tė rinj.
Ekziston tipi tjetėr i cili frikohet tė veprojė madje edhe nėn emrin e intelektualit tė rrejshėm. Modernistėt apo gjurmuesit pas lirisė, mendojnė kėsisoj: "Nė qoftė se inkuadrohem, mohoj apo pajtohem dhe i kontrolloj mundėsitė, do tė mė padisin se jam i prapambetur, lindor, religjioz dhe me botėkuptime tė vjetra". Prandaj, ndonėse ekzistojnė ndryshimet shoqėrore, ndryshimet qė bėhen nė tipet e djelmoshave dhe vajzave, ai luan rolin e "njeriut kinse tė vdekur". Me fjalė tė tjera, fėmija i tij vepron pėrderisa nėna dhe babai ia sigurojnė kushtet. E quajnė vetveten prindėr - intelektualė.
Mirėpo, mosaktiviteti dhe dorėzimi i tyre nuk burojnė nga aftėsitė e tyre intelektuale. Ato nuk vijnė nga bindjet e tyre po aq mė parė paraqiten nga paaftėsia dhe dobėsia e tyre. Ai i thotė vetes: "Po qe se inkuadrohem, do tė heq dorė nga fuqia ime e jashtme, ndėrsa boshllėku im i brendshėm do tė dalė nė sipėrfaqe". Autoritetit, lamtumirė!
Kėto janė dy tipet, dy tipet e njerėzve qė mund tė shartohen nė njė model. Njėri tip i dhėnė pas traditės sė Ēahar Baghut nė Isfahan - tė madhit, tė shėmtuarit, tė rrėnuarit dhe tė drobiturit. Tipi i dytė ėshtė prodhim i kallėpit evropian - i drejtpėrdrejtė, i brishtė, pa qėndrueshmėri, i zbrazėt dhe absurd.
Kėta janė ata dy tipa dhe mėnyra, qė tė dy tė gabueshėm dhe tė paqėlluar. Pse? Njėri i kundėrvihet vėrshimit tė zėshėm tė realitetit, i cili gatise shkatėrron ēdo gjė para tij. Ai bėn pėrpjekje qė ta rikahėzojė ujin me duart e veta. Pėrpiqet qė ta ndalė rrebeshin.
Ai mallkon, bėrtet, vajton, ankohet nė rrebeshin qė vazhdimisht rritet, shpėrthen dhe shembė ēdo gjė nė rrugėn e vet.
Tjetri shtrihet pėrreth ujit tė fryrė si i pajetė, si vrojtues i padobishėm. Ky njeri i dashur pa personalitetin e tij vetjak ėshtė i qetė, punon qė nga mėngjesi e deri nė mbrėmje, shkakton vrasjen, i mashtron njerėzit, vjedh, bėn me mijėra veprime tė liga, i lavdėron dhe i mashtron njerėzit e pastaj i mbushė xhepat e vet qė tia zbrazin kompanitė e huaja apo ndoshta qė vetė tua mbushė xhepat.
Femrat tė cilat nuk mund ti njohim
Kemi tė drejtė qė ti njohim vetėm evropianet individuale. Ato janė tė cilat doemos duhet ti njohim. Ato janė gratė e paraqitura nė film, nė magazine tė ndryshme, nė televizion dhe nė filmat pornografikė, nga ana e autorėve tė cilėt kanė realizuar kontakt intim me to. Neve na janė prezentuar si tip universal i evropianes.
Ne nuk gėzojmė tė drejtėn qė tė njohim femrėn evropiane e cila qysh si gjashtėmbėdhjetėvjeēare ka shkuar nė shkretėtirėn Nubijane tė Afrikės, nė shkretėtirat e Algjerit dhe tė Australisė. Ajo tėrė jetėn e saj e kaloi nė viset e vrazhda e tė padepėrtueshme. Jetoi nė kushtet e rrezikut permanent nga epidemitė, vdekja dhe fiset e egra.
Gjatė rinisė dhe pleqėrisė sė saj hulumtonte valėt tė cilat i emetojnė dhe i pranojnė antenat e buburrecave. Kur ėshtė plakur, misionin e saj e vazhdoi e bija e saj. Gjenerata e dytė e kėsaj evropianeje ėshtė kthyer nė Francė nė moshėn pesėdhjetėvjeēare.
Nė universitet ka thėnė: "Kam zbuluar gjuhėn e buburrecave, dhe jam nė gjendje tė dalloj disa shenja specifike tė komunikimit tė tyre".
Ne skemi tė drejtė tė njohim zonjėn Goshan e cila tėrė jetėn e saj e kaloi duke hulumtuar dhe duke zbuluar rrėnjėt e ideve filozofike dhe tė urtėsisė sė Avicenės, Ibn Rushdit, Mulla Sadrit dhe tė Haxhi Mulla Hadi Sabzevariut nė filozofinė greke dhe nė shumė vepra tė Aristotelit, tė cilat mė vonė i ka krahasuar. Dėshmoi se filozofėt tanė kanė huazuar dhe kanė pėrvetėsuar shumė gjėra prej tyre. Rregulloi atė qė ata gabimisht e pėrkthyen dhe e kuptuan gjatė 1000 vjetėve tė civilizimit islam.
Ne skemi tė drejtė tė njohin zonjėn italiane Dela Vida. Njė nga veprat e saj duhej tė rregullonte dhe pėrmblidhte "Shkencėn pėr shpirtin" tė Avicenės nga dorėshkrimi i vjetėr grek i vetė Aristotelit.
Skemi tė drejtė tė njohim zonjėn Kiri e cila zbuloi kvantumin dhe radioaktivitetin ose zonjėn Resas Du La Ēapel e cila kishte dijeni shumė mė tė madhe pėr hyjninė e h. Aliut se tė gjithė shkencėtarėt islamė bile edhe tė gjithė shiitėt tė cilėt sot deklarojnė se kanė njohur Aliun dhe Alevizmin. Ajo ka qenė vajzė e bukur, e re dhe e lirė suedeze, e lindur larg kulturės islame. Ajo ka qenė larg jetės dhe besimit shiit. Qė nga ditėt e para tė rinisė sė saj, jetėn ia pėrkushtoi njohjes sė atij shpirti i cili mbeti i panjohur nė strukturėn e Islamit. Ndiqte njeriun e mbuluar nga urrejtja e armiqve tė tij, tė zėnė nė kurthin tė cilin ia vunė njerėzit e dyfytyrshėm, tė zbukuruar me lavdėrimet poetike dhe miqtė e parėndėsishėm. Ajo zbuloi dorėshkrimet mė tė sakta pėr Aliun. Njohu dridhjet mė tė buta tė shpirtit tė tij, thellėsinė e ndjenjave tė tij dhe fluturimet mė tė larta tė mendimeve tė tij. Pėr herė tė parė, ajo ndjeu zemėrimin e tij, dhembjen, vetminė, dėrrmimin, frikėn dhe nevojat e tij. Jo vetėm qė Aliun e zbuloi nė Betejėn e Uhudit, Bedrit dhe Hunejnit, por e gjeti edhe gjatė lutjes nė minberin e xhamisė sė Kufes. Ajo zbuloi netėt e tij dhe kėputjet shpirtėrore rreth mureve tė Medines.
Ajo mblodhi Nehxhul Belagėn, tė cilės arabėt muslimanė mund ti qasen nėpėrmjet botimit tė shkruar tė Muhammed Abduhut, muftiut tė madh sunnit, pėrderisa shiitėt disponojnė me gojėdhėnat e Xhevad Fazelit, bashkėpunėtor i Aliut ose ato mund ti qasen nėpėrmjet pėrkthimit tė Faizit (i cili ėshtė i saktė por duhet tė lexohet me ndihmėn e tekstit arab).
Kjo vajzė - jobesimtare e paracaktuar pėr xhehennemin, - pėrmblodhi gjithė atė qė ėshtė shkruar pėr Aliun nė kėtė e nė atė libėr, fletore apo dorėshkrim, tė fshehur aty - kėtu. Tė gjitha i lexoi, i pėrktheu dhe i prezentoi. Pėrshkrimi mė i bukur dhe mė thelbėsor, kurdo qoftė i bėrė pėr njeriun, doli nga pena e saj.
Ajo gjatė 42 vjetėve vazhdoi ta hulumtojė, tė mendojė dhe tė gjurmojė pas Aliut.
Ne skemi tė drejtė tė njohim Angjelėn, vajzėn e burgosur amerikane, e cila sėshtė vetėm shpresa e tė dy vendeve, por e mbarė njerėzve tė lirė tė botės, shpresė e tė gjithė tė lėnduarve, e tė gjithė tė akuzuarve me rastin e diskriminimit racor tė njerėzimit - tė tė persekutuarve.
Ne nuk guxojmė tė dimė se ato gra tė huaja sjanė vetėm lojėra tė Don Zhuanit tė cilat pranojnė tė hollat, gjėrat tėrheqėse dhe stolitė - robėresha tė cilat u shėrbejnė burrave derisa ata i duan, derisa janė tėrheqėse. Nuk guxojmė tė besojmė se ato meritojnė kujdesin, me gjithė kėnaqėsitė, dėshirat dhe lakmitė e tyre. Pas kėsaj periudhe ato janė sikur makinat tė cilat vjetėrohen. Para kėsaj, tė huajat kanė pėrparuar deri nė shkallėn kur janė bėrė mishėrim i ideologjisė sė tokės dhe vatrės familjare, i shpėtimit (ikjes), i krenarisė dhe nderit tė gjeneratave. Por ne nuk kemi tė drejtė ti njohim.
Ne guxojmė tė njohim vetėm zonjėn Tvigi! Dhe si nivel i prezentimit tė fundit ideal tė civilizimit perėndimor, mbretėreshėn e vitit 1971, e sė bashku me te, formėn mė tė lartėsuar tė evropianes, Zhaklinėn Onazis, e cila paratė e veta i shfrytėzoi si mjet pėr zėvendėsimin e ēdo gjėje, Brizhit Bardonė dhe Princeshėn nga Monakoja dhe tė shtatė gratė - rojtare rreth Xhems Bondit. Tė gjitha ato janė viktima tė pjesės sė produksionit evropian. Ato janė kukulla dhe lojėra tė pasanikėve dhe robėresha tė civilizimit tė ri nė shtėpitė e tregtarėve tė vegjėl.
Ne, iranianėt, vetėm ato guxojmė ti njohim si shembuj tė femrės sė civilizimit evropian. Kurrė si kam parė fotografitė nga Kembrixhi, nga Sorbona ose nga Universiteti i Harvardit nė tė cilėt janė studentet tė cilat nė biblioteka punojnė nė dorėshkrimet qė datojnė nga shek. XIV dhe XV dhe nė punėdoret kineze tė para 2500 - 3000 vjetėve, por ato janė pėrkulur mbi dorėshkrimet kuranore tė cilat janė tė bazuara nė tekstet latine, greke, kuneale dhe sanskrite, pa lėvizur dhe pa bredhur me sy. Ato nuk ngrenė kokat nga librat e tyre pėrderisa bibliotekarėt nuk i largojnė apo nuk i lusin qė tė dalin nga biblioteka.
Ju, burra dhe gra, gjurmues tė diturisė, njerėz tė arsimuar, studiues, a thua keni dėgjuar ndonjėherė pėr shkencėtaren bashkėkohore gjermane, zonjėn Huneke. A keni dėgjuar se jo moti ajo shkroi studimin mjaft vėllimor pėr Islamin dhe ndikimin e tij nė civilizimin evropian, i cili ėshtė pėrkthyer nė gjuhėn arabe dhe titullohet "Zgjerimi i diellit arab nė Perėndim"?
Ato nuk janė gratė e sė sotmes dhe pėr to nuk guxon tė dihet. Pse? Pėr atė se njė numėr i tyre janė nė mesin e tė moshuarave. Ato janė hulumtueset e traditės.
Besėtytnia e dytė ėshtė edhe e fshehur, edhe e njohur por edhe e tejdukshme njėkohėsisht. Po qe se unjėsohen, do tė na zgjojnė.
Do tė shkatėrrojnė ēdo gjė me tė cilėn disponojmė. Andaj njerėzit janė tė detyruar tė marrin formėn e konsumuesve tė butė dhe tė robėrve tė qetė.
Ata qė tė dy, ata me botėkuptime tė vjetra, tradicionalistėt dhe ronxhobonxhot, pėr tė gjitha destinimet praktike veprojnė njėzėri qė tė gjallėrohet lloji i ri, njėri nėn emrin e etikės dhe religjionit ndėrsa tjetri nėn emrin e lirisė dhe progresit.
Ithtarėt me botėkuptime tė vjetra tė traditės e marrin nė shėnjestėr gruan me paragjykime fanatike dhe e zbrapsin, duke e lėnė pa bukė dhe pa ujė. Shprehin zemėrimin. Skanė mėshirė. Sillen aq keq me te, saqė gruaja si e tėrbuar, me sy dhe veshė tė mbyllura u hidhet nė pėrqafim atyre me republika cilindrike dhe mjekra cjapore, tė cilėt me dashamirėsi e presin, heqin para saj republikėn (sheshirin) me nderim tė thellė dhe manire tė buta, pėrkulen ngadalė nė mėnyrė tė sjellshme, me buzėqeshje nė fytyrė dhe sillen butė me tė.
Kjo evropiane e njėjtė tė cilėn e njoftuam ėshtė gruaja e sė sotmes. Ajo ėshtė liruar mirėpo ajo prapėseprapė ėshtė fėmijė i Mesjetės. Ajo i kundėrvihet sjelljes jonjerėzore dhe fanatizmit tė klerikėve mesjetarė, tė cilėt nė emėr tė Krishterimit dhe besimit shpėrkėndyenin, mallkonin dhe i nėnshtronin gratė. Bile edhe i prezentonin si tė urrejtura para Zotit. Ato kanė qenė iniciatore tė bastardimit.
Gruaja ka qenė shkaku kryesor i rėnies sė Ademit nga qiejt nė tokė.
Nė Mesjetė i kanė pyetur priftėrinjtė: "Nėse gruaja ėshtė nė shtėpi, a guxon mashkulli qė nuk ėshtė fis i saj tė hyjė brenda?"
Ata janė pėrgjigjur: "Kurrė"! Sepse kur mashkulli hyn nė shtėpinė ku gjendet femra, farefis i tė cilės ai nuk ėshtė, edhe po qe se nuk e sheh, ai ka gabuar!"
Me fjalė tė tjera, nėse mashkulli i cili ėshtė i fisit tė huaj, hip nė katin e dytė tė shtėpisė, ndėrsa nė katin pėrdhesė gjendet gruaja, paraqitet mėkati. Siē duket, mėkati i gruas pėrcillet nėpėrmjet ajrit!
Shėn Tomas Dakini ka thėnė: "Nėse Zoti nė fytyrėn e mashkullit vėren dashurinė ndaj gruas, edhe nė rast se ajo ėshtė bashkėshorte e tij, Ai zemėrohet sepse nė zemrėn e mashkullit nuk guxon tė ekzistojė dashuri tjetėr pos dashurisė ndaj Zotit. Jezu Krishti ka jetuar pa grua, ndėrsa mashkulli mund tė jetė i krishterė edhe po qe se asnjėherė nuk prek gruan. Prandaj qeniet krishtere, etėrit shpirtėrorė, madje as motrat e nderit kurrė nuk hyjnė nė bashkėshortėsi, meqė bashkėshortėsia ėshtė lidhje qė zgjon zemėrimin dhe mllefin e Zotit. Ne doemos u desht qė tė bashkohemi me Zotin nėpėrmjet Jezu Krishtit, sepse dy dashuri nuk mund tė qėndrojnė nė njė zemėr tė njėjtė.
Vetėm ata qė mbeten jasht kurorės mund tė bartin shpirtin e shenjtė. Nė Krishterim, mėkati i parė ka qenė mėkati i gruas. Ēdo mashkull, si pasardhės i Ademit, i cili i pėrkushtohet gruas, madje qoftė ajo edhe bashkėshortja e tij, ashtu siē ka qenė edhe Hava bashkėshorte e Ademit, pėrsėrit mėkatin e parė tė stėrlargėt. Mėkati i Ademit dhe mosdėgjueshmėria e tij paraqiten sėrish nė kujtesėn e Zotit!
Njeriu duhet tė veprojė asisoj qė Zoti tė harrojė Ademin dhe mėkatin e tij! Pėr kėtė arsye gruaja ėshtė aq shumė e urrejtur nė mendimet e njerėzve mesjetarė, e dobėsuar dhe e privuar nga pronėsia e ēdo gjėje. Kjo shkonte aq larg saqė kur gruaja e cila kishte pronėn e vet shkonte nė shtėpinė e burrit tė saj, ajo humbte tė drejtėn mbi pronėn e vet personale. Prona e saj kalonte prej duarve tė saj nė duart e bashkėshortit. Gruaja nuk kishte pozitėn e saj ligjore. Pasojat e gjithė kėsaj edhe sot e kėsaj dite mund tė vėrehen nė civilizimin evropian, qė pėr ne ėshtė krejtėsisht e papranueshme. Aq mė tepėr, edhe sot nėse gruaja martohet, ajo e ndėrron emrin e saj. Kjo sbėhet vetėm pėr hir tė pėrdorimit nė shtėpinė e saj, apo jozyrtarisht. Dėftesa pėr shkollim tė kryer, letėrnjoftimi i saj, pasaporta e saj, tė gjitha duhet tė ndėrrohen me rastin e zėvendėsimit tė emrit tė babait tė saj me emrin e burrit.
Kjo do tė thotė se vetė gruaja nuk paraqet asgjė. Ajo nuk ka ekzistimin e saj tė mirėfilltė. Domethėnie ka vetėm emri. Qenia pa domethėnie ekziston nėpėrmjet tė tjerėve. Nė shtėpinė e prindėrve tė saj ajo shfrytėzon mbiemrin e babait. Jeton me pronarin e saj tė parė. Kur shkon nė shtėpinė e bashkėshortit, ka njeriun tjetėr, pronarin tjetėr tė saj i cili e karakterizon. Ajo nuk posedon vlera tė mjaftueshme e as besueshmėri qė tė ketė emėr.
Tradita e tillė ka patur ndikim edhe nė Iran, nga arsyeja se ajo ėshtė traditė evropiane. Zakonet e tyre janė mė tė mira se zakonet tona. Edhe po qe se bėhet fjalė pėr zakonet nga periudha e skllavėrisė, edhe po qe se janė marrėzira, veprime tė neveritshme dhe tė shėmtuara, fakti se kanė etiketė tė jashtme u ėshtė i mjaftueshėm modernistėve tanė, tė cilėt i karakterizon imitimi i kotė.
Nė pėrgjasimin, qoftė tė bėhet fjalė pėr modernistin apo tipin tradicional, zgjedhja ėshtė e paramenduar. Nuk shtrohen pyetje dhe nuk miratohen qėndrime pėr tė mirėn dhe tė keqen, e as pėr dallimin ndėrmjet tė dobishmes dhe tė padobishmes. Baza e pėrgjasimit tė tyre bazohet nė parimin se "Ēfarėdo qoftė gjymtimi tė miratojė Mbreti, ai ėshtė art".
Ata e pranojnė kėtė pėrherė pėrderisa kjo nuk arrin atė pikė kur nė qoftė se ai thotė se: "Dita ėshtė natė", ata shtojnė: "Po, shohim hėnėn dhe yjet".
Gjatė kurorėzimeve zyrtare evropiane, dy tė rinjtė qė martohen i pyesin: "Emri?" Pastaj pyesin pėr mbiemrin e nuses. Nė pėrgjigjen e pyetjes sė parė shėnohet mbiemri i dhėndrit, si mbiemėr i cili do tė merret pas kurorėzimit. Nė pėrgjigjen e pyetjes sė dytė, shėnohet mbiemri vashėror i nuses, mbiemri i babait tė saj.
Me fjalė tė tjera, gruaja i takon pronarit tė shtėpisė. Edhe nėse shtėpia mė parė i takonte asaj, ajo nuk mund tė vazhdojė tė jetė pronare e saj sepse ėshtė grua. Nė shtėpinė e babait tė saj ka qenė mbiemri i tij, ndėrkaq nė shtėpinė e burrit tė saj, ėshtė mbiemri i tij ai i cili shfrytėzohet. Ky ėshtė shkaku pėr tė cilin ajo zyrtarisht e ndėrron mbiemrin nė kurorė.
Modernistėt tanė kohėve tė fundit janė vetėdijėsuar pėr kėtė traditė tė huaj. Gruaja, po ashtu, e ndėrron edhe emrin e saj personal pas kurorėzimit - nuk e ndėrron mbiemrin por mė me dėshirė e ndėrron emrin e vet personal! Kjo gjė ėshtė qesharake.
Ky ėshtė vetėm njė shembull i asaj qė pseudo - tė huajt tanė e huazojnė nga ana e "racės mė tė mirė". Ēdo gjė qė bėn ajo racė imitohet, bile edhe pa njohjen e arsyes pėr njė gjė tė tillė, pa njohjen e qėllimit dhe vlerės sė kėsaj, sepse modernistėve tanė u mungon arsyeja e shėndoshė.
Kėta idiotė sillen nė mėnyrė qesharake, tė pavetėdijėsuar dhe mendojnė si tė huaj, sepse ata, ose ato, nuk mund tė dallohen.
Pėr kėtė arsye edhe themi se nė shoqėrinė tonė bashkėkohore janė lindur njerėz tė huaj tė rrejshėm, tė cilėt nuk u pėrngjajnė tė huajve, dhe janė paraqitur pseudo - evropianėt, shembujt e tė cilėve nuk ekzistojnė nė Evropė.
Sipas ligjit pozitiv qė ka tė bėjė me shkurorėzimin, nė Francė, kur gruaja ndahet nga burri i saj, ajo absolutisht nuk gėzon kurrfarė tė drejtė ndaj fėmijėve tė saj. Pėrkundrazi, nė Islam, qė nga fillimi, nė formėn mė tė pastėr tė Islamit, e jo nė formėn e tashme tė pėrzier, gruaja ėshtė plotėsisht e pavarur nė aspektin e tė drejtave tė saj. Aq mė tepėr, ajo mund tė kėrkojė para nga bashkėshorti pėr pėrkujdesin e fėmijės. Ajo mund tė vazhdojė me punėn e saj pa ndėrhyrjen e bashkėshortit. Mund tė punėsohet. Nė aspektin e prodhimtarisė, ajo mund nė mėnyrė tė pavarur dhe pa ndėrmjetės tė plasojė kapitalin e saj. Ajo gėzon pavarėsinė mė tė madhe ekonomike tė njė individi nė shoqėri.
Tė gjitha presionet jonjerėzore dhe pseudo-religjioze tė cilat janė bėrė kundėr gruas nė emėr tė religjionit, kanė shkaktuar rezistencėn nė mesin e evropianeve. Kjo rezistencė femėrore ėshtė drejtuar kundėr Mesjetės. Kujtimet dhe mendimet lidhur me te kanė mbetur nė gruan. Nė Itali dhe Spanjė, ku religjioni ėshtė ende i fuqishėm, grave u janė cunguar shumė nga tė drejtat njerėzore tė tyre, edhe pėrskaj shenjave tė lirisė dhe theksimit tė tė drejtave njerėzore dhe mahive tė tjera tė ngjashme tė mėdha.
Ne flasim pėr lirinė njerėzore dhe tė drejtat sociale, e jo pėr lirinė seksuale dhe tė drejtat e gjinive. Ne jemi nė gjendje tė vėrejmė se me ēfarė shpejtėsie kėto tė fundit mbisundojnė.
Si kompensim pėr naftėn, diamantet, kauēukun, bakrin, kafenė dhe uraniumin nga Bota e dytė (mė parė, Bota e tretė) tė cilėt me ēmim tė lirė importohen nė Evropė, Evropa, nga ana tjetėr, eksporton lirinė, etikėn, teknikėn, kulturėn, artin, letėrsinė e veēanėrisht seksin, nė kėtė botė tė uritur e tė plaēkitur, - lirshėm dhe me zemėrgjerėsi tė madhe. Tė gjitha mjetet e komunikimit dhe zėdhėnies sė njė vendi tė pazhvilluar, shkojnė nė shėrbim tė propagandės, promovimeve dhe shtrirjeve. Tė gjitha kėto gjėra dallojnė nga liria dhe tė drejtat njerėzore.
Liritė seksuale mashtrojnė. Ky ėshtė lloj i skllavėrisė sė re, lloj i mashtrimit tė pakufishėm tė cilin sistemi i degjeneruar i kapitalizmit perėndimor nė botėn e sotme ia bėn nė mėnyrė tė njėjtė si Lindjes ashtu edhe Perėndimit, nė mėnyrė naive dhe tė pavarur, qė tė shfaqet deri nė atė masė kur perėndimorėt dhe ato vende lindore tė cilat kanė rėnė nėn ndikim, nuk i gjejnė vetvetes rreth dhe pėrhershmėri tė sigurt dhe stabile.
Gjenerata e re, veēanėrisht ata tė cilėt posedojnė njėkohėsisht elemente tė rezistencės dhe guximit, dhe ata tė cilėve u mungon trimėria, si dhe ata tė cilėt nuk janė bėrė tė marrė nga shantazhet religjioze, janė liruar nga zinxhirėt e trashėguar tė traditės, tė cilėt do tė skaliteshin nė mendimet e tyre, sepse kanė kuptuar se ata nuk kanė tė bėjnė me sensibilitetin e tyre. Nė ēdo moment ėshtė e mundur qė ata, duke u rebeluar, tė marrin qėndrim tė kundėrt nga interesat vetjake, dhe qė, si pasojė e gjithė kėsaj, ti fusin kokat e tyre nė kapelėn e lirė tė ithtarėve tė tė huajve, dhe tė bėhen aq tė pėrmbytur dhe mendjelehtė nė lirinė artificiale, tė prezentuar nga ana e kapitalistit, saqė mė tė mos e dinė se ēfarė ėshtė bota. Ata aq tepėr dhe plotėsisht kėnaqen me kėtė saqė mė nuk e ndiejnė varfėrinė dhe robėrinė e vet. Andaj shohim se deri nė ēfarė mase kushtet e brendshme tė despotizmit nė Azi, Afrikė, dhe nė Amerikėn Jugore, shndėrrohen nė ashpėrsi tė krisur, seriozitet dhe insistim tė kapitalistėve perėndimorė pėr lirinė dhe tė drejtėn pėr seks. E gjithė kjo ėshtė theksuar dhe pėrforcuar nė atė mėnyrė saqė ėshtė pėrgatitur edhe terreni pėr rritjen e tyre ditore.
Ne mundemi qė me pak kujdes dhe mendjemprehtėsi, tė kuptojmė se ēfarė ėshtė, pas kėtyre formave tėrheqėse tė rėnies sė rrufesė, seksualiteti, i cili nuk ėshtė gjė tjetėr pos mohim i botės bashkėkohore. Doemos duhet njohur kėta idhuj tė mėdhenj dhe tri fytyrat e trinisė religjioze bashkėkohore: eksploatimin, kolonializmin dhe despotizmin. Frojdin e kanė bėrė tė dėrguar tė gėnjeshtrave. Nga frojdizmi kanė ndėrtuar religjionin shkencor dhe njerėzor. Nga seksualiteti, ndėrgjegjja etike, ndėrtojnė institucionin, dhe mė nė fund, mbi kurvėrinė ėshtė ndėrtuar tempulli i bekuar. Ata ndėrtojnė kėtė vend tė adhurimit dhe krijojnė personelin e fortė shėrbyes. Viktima e parė e shėnuar nė pragun e tij ėshtė gruaja.
Cila ėshtė gruaja bashkėkohore? Shėrbimi vetvetes kundruall tė shėrbyerit tė tjerėve
Nė shekullin e pesėmbėdhjetė dhe tė gjashtėmbėdhjetė, duke ndjekur rilindjen, duke varrosur traditėn dhe religjionin e vjetėr, mendimet dhe logjika e Dekartit, e shkencės analitike, zėvendėsojnė ndjeshmėrinė natyrore dhe ndjenjat religjioze. Sipas Dirkemit, teorisė sė individualitetit, pavarėsia individuale nė raportin e individit ndaj shoqėrisė sė tij (familjes, fisit apo shtetit tė tij) apo shėrbimi i vetvetes, zėvendėson frymėn e shoqėrorizimit nė shoqėri dhe tė shėrbimit tė tė tjerėve (socializmi i Dirkemit).
Interesi zėvendėson vlerat. Realizmi zėvendėson idealizmin. Instinktet zėvendėsojnė pėrpjekjet shpirtėrore. Mirėqenia dhe problemet jetėsore zėvendėsojnė gjurmimin pas tė pėrkryerės, ndėrgjegjen ndaj Zotit dhe vetėmjaftueshmėrinė.
Logjika e arsyeshme ėshtė zgjedhur me vetėdije qė ti zėvendėsojė rrėnjėt hyjnore, shpirtėrore dhe kulturologjike, tė cilat, nėpėrmjet njė veprimi tė parapranueshėm analitik, janė tė lidhura me llojin e kėnaqėsisė sė amshuar.
Mė nė fund, dukuritė e njohura dhe adekuate, tė pėrshtatshme pėr analizėn dhe sintezėn, tė cilat janė tė pranueshme, tė cilat mund tė konsiderohen relative dhe materiale, nė tėrėsi e trajtėsojnė nė atė mėnyrė botėn, kėshtu qė i pranojnė ndyshimet.
Ato i trajtėsojnė njerėzit, jetėn, kulturėn, tė gjitha dimensionet e tokės, elementet shoqėrore dhe tėrheqshmėritė e pakufishme tė shpirtit tė ri. Ato zėvendėsojnė thelbin e frymėzimit dhe tė vėrtetat e ndėrlikuara tė vlerave tė cilat janė jasht vullnetit tė individit. Ato shmangin ēdo gjė qė mund tė kuptohet vetėm nėpėrmjet super-intelektualitetit, qė do tė thotė, gjithė atė qė ėshtė jasht kontinuitetit shpirtėror tė shkencės logjike, siē ėshtė e pėrhershmja, e fshehta dhe platonikja.
Rrėnjėt e kėtyre gjėrave ekzistojnė nė thellėsitė e qenies. Nxirrnin kokat e veta qė nga fillimi i njerėzimit. Ato janė tėrheqmėri enigmatike nga bota tjetėr. Ato janė nga thelbi i fatit. Ato janė absolute. Burimi i tyre ėshtė forca e fatit hyjnor. Mė nė fund, natyra zėvendėson metafizikėn.
Shkenca zėvendėson frymėzimin. Kėnaqėsia zėvendėson virgjėrinė.
Ashtu siē ka sinjalizuar Frensis Bekoni: "Forca zėvendėsoi tė vėrtetėn".
Ky ndryshim shpirtėror dhe intelektual nė evoluimin e thellė tė vlerave njerėzore, ndryshimi nė orientimin themelor tė kulturės, dijenisė dhe ndjeshmėrisė, mėnyra e re e sigurimit tė mjeteve pėr ekzistencėn e familjeve, shikimet e reja ndaj dashurisė dhe marrėdhėnieve ndėrmjet meshkujve dhe femrave, pozita e grave nė shoqėri dhe lidhjet e tyre me burrat, kanė realizuar ndikim revolucionar nė rrėnjėt e indit jetėsor, nė literaturėn, artin dhe ndjeshmėrinė.
Tė gjitha gjėrat analizohen nė pajtim me shkencėn dhe vizionin logjik tė Dekartit. Kjo inkuadron edhe parimet hyjnore etike tė cilat njerėzit pėrherė i kanė konsideruar si vlera tė cilat janė jasht diturisė njerėzore, qė d.t.th. si gjėra shembullore hyjnore. Ato tani analizohen rrugės sė gjėrave materiale. Nė mesin e vlerave tani gjenden gruaja dhe dashuria, tė cilat kanė ekzistuar bashkėrisht nėn aureolėn e shenjtėrisė. Ato kanė qenė tė fshehura nė imagjinatėn, shpirtin, frymėzimin dhe arsyen e shėndoshė, ku kėto forma kanė mbetur tė paprekura. Ata i ngjesin nė dėrrasė tė zezė dhe i analizojnė.
Njėri nga ata qė janė pėrgjegjės pėr kėtė ėshtė Klod Bernari i cili qeniet njerėzore i shihte si trupa pa shpirt. Frojdi e konsideronte shpirtin si kallėp pervers, ndėrsa nga pikėvėshtrimi i borgjezisė, jeta ėshtė para. Rezultatet e studimeve tė tyre i shohim tani.
Klerikėt krishterė ishin kundėr kėsaj. Kishat kanė qenė pranė laboratorėve. Ata skishin ētė ofrojnė tjetėr pos "ekskomunikimit". Ata kanė qenė kamxhik i pushtetmbajtėsit tė cilit askush si frikohej. Nė krahasim me kėta njerėz tė cilėt sė paku kanė menduar dhe kanė kėshilluar, ata thjesht kanė bėrtitur: "Vdes religjioni". Miratonin kanune tė papėrmbajtura. Vazhdimisht ua pėrplasnin zjarrin e ferrit nė fytyrė famullitarėve tė tyre, pa kurrfarė suksesi.
Gruaja, nė aspektin e jetės sė saj personale, ishte pjesė e familjes.
Edhe pse nuk gėzonte rrojtjen e pavarur njerėzore, kishte mundėsi qė bile sė shpejti t'i adaptohet familjes, e cila ishte njė shpirt.
Dalėngadalė ajo u bė ekonomikisht e pavarur. Filloi tė punojė jasht shtėpisė.
Krahas industrializimit tė hovshėm dhe kthesave tė shumta tė reja, progresit tė pėrditshėm dhe avancimit tė punėve shoqėrore, edhe gratė u tėrhoqėn dhe dolėn tė punojnė.
Nga pikėvrojtimi shoqėror, pavarėsia ekonomike e bėri po ashtu tė pavarur nė shoqėri, kėshtu qė, krahas bashkėshortit dhe fėmijėve, ajo gjen edhe ekzistencėn e saj individuale. Zhvillimi i saj intelektual dhe logjik, vetvetiu ndryshoi qėndrimin e saj ndaj tė tjerėve, ndaj mashkullit, dashnorit, babait dhe familjes sė saj.
Ky qėndrim tanimė nuk bazohet nė ndjenjat skofiare apo nxitjet instinktive, e as nė pėrpjekjet e thella, tė pavetėdijshme e shpirtėrore, por aq mė parė nė manirin e llogarisė intelektuale dhe kalkulimit tė hollėsishėm.
Ajo ėshtė liruar nga pranga tė shumta shoqėrore, familjare dhe religjioze nėpėrmjet pasqyrės sė saj tė paramenduar pėr realitetin. Ajo tanimė ėshtė e aftė tė shohė realitetin, tė analizojė dhe intelektualizojė, duke gjurmuar pas vete, duke zbuluar interesat dhe dobitė e saj personale dhe duke i konsumuar nė vetvete. Ajo kėrkon kėnaqėsinė burimore, ballafaqohet me gjėrat dhe hulumton qetėsinė, urtėsinė dhe lumturinė. Sidoqoftė, ajo ėshtė privuar nga shumė ndjenja tė thella. Ndjenjat e saj trashėguese, qė dallojnė nga ato intelektuale, eliminohen.
Duron njerėzia e saj (dhe e lė tė vetmuar). Por kjo e bėn tė pavarur. Dirkemi bėri tė ditur se nė tė kaluarėn shpirti shoqėror ka qenė i fuqishėm.
Nga aspekti ekonomik, me rritjen e prodhimtarisė dhe tė individualitetit, individėt shkatėrrojnė rrėnjėt familjare, ndjeshmėrinė, idetė tradicionale dhe shpirtin. Bėhen tė pavarur. Kjo pavarėsi u ofron mundėsi tė shumėfishta. Fakti se njė e re tetėmbėdhjetėvjeēare shumė lehtė mund tia lejojė vetvetes banesėn dhe tė jetojė vetė, pa kurrfarė mbikėqyrjeje, ėshtė njė mundėsi e tillė.
Gruas nė shtėpi i janė lejuar liri tė shumta nga arsyet ekonomike.
Kurdo qė ta hidhėrojė jeta, ajo mund tė ikė meqė gėzon tė drejtat personale. Pėr atė se ka pavarėsinė ekonomike dhe praktikon sjelljen inteligjente, duke patur durim tė durojė pikėllimin e huaj, ēdoherė kur duhet tė flijohet, ose tė ofrojė ndihmė me tė madhe, ajo i mbyll sytė.
Pėr qetėsinė shpirtėrore, kėnaqėsinė, lirinė dhe gjithė atė qė ka tė bėjė me mirėqenien e saj, ajo i ēelė sytė. Kjo ėshtė kėshtu sepse shfaqjet si besnikėria, flijimi, zemėrgjerėsia, mirėnjohja, premtimi, pajtimi, tė gjitha kėto janė gjėra etike dhe shpirtėrore. Ato nuk janė tė pėrshtatshme pėr rezonimin intelektual dhe logjik.
"Tė flijosh jetėn qė tė tjerėt tė mund tė jetojnė" ose "tė tolerosh jetėn qė tė tjerėt tė kenė qetėsi", janė transaksione qė skanė kurrfarė levėrdie, pa marrė parasysh se sa mbėshteteni nė to. "Ska nevojė pėr kėtė!". Atėherė, kush mund tė pėrgjigjet nė pyetjen e saj: "Pse ta flijoj vetveten pėr atė tė cilit i nevojitem? Pse duhet ti mbetem besnike? Pse duhet tė mbetem pranė kėtij mashkulli tė shėmtuar dhe tė dobėt pėr hir tė fjalės sė dhėnė, marrėveshjes, marrėveshjes e cila ėshtė bėrė nė kohėn kur ai ishte tėrheqės, i fuqishėm dhe kur ishte njeriu i vetėm pranė meje? E kam duruar me durim tė madh. Pse tani ti mbyll sytė para mashkullit tėrheqės dhe tė fortė, i cili ėshtė i kuptueshėm dhe i kupton dėshirat dhe shpirtin tim?"
Sartri jep njė shembull. Gruaja ėshtė bashkėshorte e njeriut i cili nuk ka cilėsi tėrheqėse. Ekziston mashkulli tjetėr, i cili nė krahasim me te, ėshtė tėrheqės, dhe i cili e dashuron. Rruga e arsyeshme ėshtė e qartė. Pėr tė kanė nevojė tė dy meshkujt. Njėrit i nevojitet si bashkėshorte, tjetrit si dashnore.
Gruas nuk i nevojitet mashkulli i parė, por aq mė tepėr ajo ka nevojė pėr tė dytin. Duke i mbetur besnike bashkėshortit tė saj, ajo flijon dy nevoja, ndėrsa kėnaq njėrėn.
Duke ikur nga ai dhe duke e lėshuar qė tė shkojė, dy nevojat janė tė kėnaqura. Obligimi i kėsaj gruaje ėshtė i qartė.
Mendja e saj merr vendim tė fortė, formulėn e qartė matematikore. Arsyeja pėr tė cilėn gruaja do tė flijonte dy nevoja pėr njė nevojė tė vetme nuk ėshtė arsye thjesht intelektuale, logjike dekartiane e as frojdiane. Gruaja e menēur mendon dhe vepron nė mėnyrė logjike. Gjykimi i drejtė ekonomik dhe tė drejtat shoqėrore e njoftojnė me mundėsitė e veprimit tė tillė. Ajo ashtu edhe vepron.
Lindėn fėmijėt. Fėmija ua kufizon lirinė prindėrve tė vet.
Arsyeja nuk mund tė pranojė faktin se qetėsia shpirtėrore dhe liria e dy njerėzve duhet tė flijohen pėr njė individ.
Ata ose nuk lindin fėmijė, ose i lėnė nėn pėrkujdesin e dadove apo tė ndonjė institucioni tjetėr. Nė mesin e tė gjitha kėtyre rrėnjėve jopraktike, ndjenjave jologjike, lidhjeve etike dhe tradicionale, ekziston vetėdija, shpirti pėr tė cilin mbahet gruaja.
Ajo e bėn zgjidhjen e tėrė kėsaj, duke u futur nė indin dhe thellėsitė shpirtėrore tė familjes. Ekzistojnė me qindra racionalizime tė pakuptueshme dhe jopraktike tė cilat e trimėrojnė qė tė pėrcaktohet pėr faljen, mundimin, flijimin pėr bashkėshortin e saj, pėr fėmijėt, shtėpinė, familjen, tė afėrmit, parime dhe vlera sensibile tė jetės, tė cilat kanė qenė plotėsisht tė shkapėrderdhura. Krahas pavarėsisė ekonomike-shoqėrore, logjikės e cila mund tė mbėshtesė ndjenjat dhe kuptimet e realitetit, nė gjurmimin e saj pas tė vėrtetės, ajo ka zhvilluar shpirtin dhe pavarėsinė e saj tė veēantė, nė vend tė pushtimit tė shpirtit shoqėror ku tretet veēantia.
Vetmia ėshtė tragjedia mė e madhe e shekullit. Dirkemi e analizoi situatėn nė librin e tij me titull "Vetėvrasja". Nė Lindje vetėvrasja ėshtė pėrjashtim. Sėshtė akt i zakonshėm. Ajo nė Evropė nuk konsiderohet si fatkeqėsi, por si dukuri shoqėrore. Ajo nuk ėshtė ndodhi apo rast i fatkeqėsisė.Ajo ėshtė realitet. Lakorja e saj nė shoqėritė e zhvilluara ngrihet lart nga dita nė ditė.
Numri i vetėvrasjeve nė Spanjė, vend i prapambetur, ėshtė mė i vogėl se numri nė shtetet tjera evropiane.
Nė Evropėn Veriore ky numėr ėshtė i madh, ndėrkaq nė Amerikėn Veriore edhe mė i madh. Raporti i tillė i ngjashėm ekziston nė vend, ndėrmjet katundeve dhe qendrave qytetare, nė suazat e zhvillimit qytetar, ndėrmjet rajoneve tė zhvilluara dhe mė pak tė zhvilluara, nė suazat e shoqėrive, ndėrmjet grupeve ateiste, moderne dhe grupeve tė vjetra religjioze. Pse? Sepse njerėzit janė tė vetmuar.
Religjioni i lidh njerėzit. Krijon shpirtin e pėrbashkėt i cili bindet te ithtarėt qė mė vonė tė mund tė ndahet. Ushqen admirimin ndėrmjet ēdo individi dhe Zotit. Nė tė kaluarėn, ēdo individ ishte i lidhur me qindra lidhje me tė tjerėt - me familjen, miqtė dhe fiset. Vetėmjaftueshmėria sociale dhe ekonomike i bėnte tė pavarur nga tė tjerėt. Ajo ka qenė shoqėri qė i mbante individėt tė bashkuar. Tani, nė vend qė tė bashkojė individėt, familjen, fqinjėt, nėnat, etėrit, fėmijėt, miqtė dhe tė afėrmit, mbron individin dhe nevojat individuale tė tij apo tė asaj. Zhvillimi intelektual dhe logjika gėrryejnė lidhjet religjioze shpirtėrore dhe tradicionale. Zhvillimi intelektual, logjika matematikore, fryma e materializmit, ndryshimet natyrore dhe konfliktet i bėjnė lidhjet shpirtėrore jostabile dhe tė ndryshme nga ato intelektuale.
Individi bėhet i pavarur. Rezonimi individual bėhet vetjak nga nevoja. Bėhet i pavarur nga tė tjerėt dhe mbetet i vetmuar.
Meqė tė tjerėt janė bėrė pikėrisht tė tillė dhe mė nuk kanė nevojė pėr askėnd, shmangen nga ata, ashtu qė ēdo individ hulumton pas interesave dhe dobive personale. Individėt janė tė vetmuar nė ishujt e tyre. Atėherė i preokupon mendimi pėr vetėvrasjen (sepse vetėvrasja ėshtė fqinje e vetmisė).
Gratė i zgjedhin burrat e vet dhe burrat gratė e veta.
Megjithėkėtė edhe vetė fakti se edhe burrat edhe gratė janė tė pavarur dhe se qė tė dy janė tė fortė e nuk janė tė nevojshėm, bėn qė ti kthehen njėri-tjetrit vetėm pėr shkak tė seksit. Faktorėt tjerė siē janė ndjenjat, dashuria, mirėsjellja, rrėnjėt shoqėrore dhe tradicionale, animi nga miqėsia dhe simpatia, shoqėrimi miqėsor, nuk merren parasysh. Sot llojet e tilla tė individėve janė raritet. Atėherė, ēna mbetet? Kalkulimi i brishtė intelektual, pa dritė, nevoja logjike apo detyrimi.
Liria seksuale nė mendimet e burrave dhe grave, e cila zyrtarisht fillon nė periudhėn e adoleshencės, nė praktikė fillon kurdo qė tė dėshirojė epshi seksual, kėrkesa e vetme ėshtė nevoja seksuale. Dhe po qe se ėshtė e dobėt, dobėsia e saj mund tė eliminohet me para. Vetėm paratė janė tė domosdoshme.
Nė nivele tė ndryshme ose me shuma tė ndryshme tė parave, nevoja seksuale mund tė kėnaqet. Individi mund qė nė ēdo kohė dhe nėn ēfarėdo qoftė pushteti tė bėhet Don Zhuan apo Onazis. Zonja e parė e Amerikės, mund po ashtu tė blihet me para. Dallimi ndėrmjet saj dhe atyre qė qėndrojnė nė rrugė ėshtė nė lartėsinė e ēmimit. Meqė djemtė dhe vajzat e reja e gėzojnė liritė seksuale, askush nuk dėshiron tė pėrmbahet deri nė fund tė jetės. Sėshtė nė interes tė tyre qė ta kufizojnė fuqinė e nevojave tė veta gjinore.
Prandaj asnjė nga arsyet logjike dhe tė urta nuk arsyeton zgjedhjen e vetėm njė personi pėr tėrė jetėn, duke i kufizuar nė atė mėnyrė tė gjitha liritė e zgjedhjes, tė kėnaqėsisė, bukurisė dhe tė tėrheqshmėrisė sė gjėrave nė jetė.
Gjatė kohės sė sotme, burrat dhe gratė nė mėnyrė tė lirė i kėnaqin nevojat e tyre gjinore nė fakultetet, restorantet, nė pikniqet dhe gjatė tubimeve tė ndryshme. Ata vazhdojnė kėshtu pėrderisa gruaja nuk vetėdijėsohet dhe nuk e kupton se ėshtė e vetmuar. Atė askush mė nuk e kėrkon, por edhe nėse e kėrkon, kjo bėhet pėr shkak tė ripėrtėritjes, evokimit tė kujtimeve nga e kaluara.
Kur pėr mashkullin liria e rrethit tė tij seksual bėhet diē e shkuar, pasi qė kėputi lulen nga ēdo lulishte dhe tė ēdo lloji, pėr atė mė nuk ekziston diē qė ėshtė interesante apo e re.
Shuhen nevojat e tij seksuale. Ato zėvendėsohen me pėrkushtimin ndaj punės dhe parave. Hulumton famėn dhe lakmon pozitėn.
Synimet e tij kanė tė bėjnė me ndėrtimin e shtėpisė dhe krijimin e familjes. Ndjenjat e tilla paraqiten tek ai.
Gruaja, e ballafaquar me tė vėrtetėn se mė nuk ėshtė e zėnė dhe se askush mė nuk e kėrkon, si dhe mashkulli i rraskapitur nga liritė e tij dhe pėrvojat e pakufishme tė ndaluara seksuale tė cilat definitivisht e bastarduan zemrėn e tij, bien nė konflikt me njėri-tjetrin. Ata shtrijnė dorėn nga njėri-tjetri nė fund tė rrugės sė gjatė dhe tė lodhshme.
Dėshirojnė tė krijojnė familjen.
Familja ėshtė krijuar, por ajo qė i tėrhoqi nga njėri-tjetri, ajo qė bėri tia shtrijnė dorėn njėri-tjetrit, ėshtė frika nga shkatėrrimi dhe mungesa e kujdesit nė anėn e gruas.
Mashkulli ėshtė i lodhur dhe mė sėshtė i interesuar pėr asgjė.
Familja ėshtė krijuar, mirėpo nė vend tė dashurisė dhe idhullit tė fuqishėm, nė vend tė realizimit tė pėrbashkėt tė ndjeshmėrisė, pulsimit, lumturisė dhe fantazisė, nė tė janė shkurrimi dhe stėrngopja, kėshtu qė ska asgjė tė re.
Ata janė tė vetėdijshėm se ēkanė aty. Skanė asgjė!
Ska asgjė pėr tė cilėn do tė rrihnin zemrat e tyre. Ata e dinė pėrse e kanė gjetur njėri-tjetrin. Ata e dinė se ēfarė obligimi kanė ndaj njėri-tjetrit. Qė tė dy, plotėsisht tė vetėdijshėm, duke bėrė llogari, ia shtrijnė dorėn njėri-tjetrit. Qė tė dy e dinė se ēka ka menduar tjetri me fjalėt: "Bėhu viktima ime hyjnore".
Secili ka kuptuar domethėnien e tyre. Qė tė dy flijohen pėr njėri-tjetrin. Qė tė dy vdesin pėr njėri-tjetrin. Mirėpo nė mėnyrė tjetėrfare nga ajo tė cilėn ne zakonisht e kuptojmė.
Pėr kėtė arsye nė ditėn e martesės sė tyre, salla kryesore e Kėshillit tė qytetit ėshtė pėrplot. Atyre su ėshtė lejuar hyrja nė kishė. Dikush nga kėshilli, me medalje rreth qafės, i ngjashėm me nėpunėsin e Kėshillit tė qytetit, e kryen ceremoninė pėr ta e jo prifti i cili ėshtė simbol i fesė, shpirtit, nderimit dhe shenjtėrisė. Ēdo ēift thirret pikėrisht sikur tė bėhej fjalė pėr koka tė sheqerit. Emrat e tyre lexohen nga lista. Ata pėrgjigjen me: "Po".
Shpeshherė, disa fėmijė tė cilėt qėndrojnė pas dhėndrit dhe nuses, po ashtu pėrgjigjen me: "Po".
Kjo bėn tė ditur se ekzistimi i tyre ka shkaktuar atė "Po-nė" tė cilėn e thonė etėrit dhe nėnat e tyre. Paguajnė. Nėnshkruhen nė regjistėr. Solemniteti mori fund. Secili i kthehet mėnyrės sė vet, shtėpisė sė vet. Kėtu ėshtė pjesa interesante. Nė mesin e dyqind e treqind nuseve vetėm njėzet apo tridhjetė kanė veshur fustanin e nusėrisė. Shumica prej tyre thonė: "Ēfarė, nė vitet e mia, nė rrethanat e mia, do tė ishte degraduese tė vesh fustanin e nusėrisė. Kjo nuk ėshtė nė rregull".
Pastaj gruaja shkon nė punė e burri po ashtu. Ata do tė takohen me miqtė e tyre nė mesditė pėr shkak tė drekės.
Kjo gjithsesi, ndodh nė rastin kur kurorėzimi deri nė njėfarė mase ka qenė i lumtur dhe emocionues. Nė tė kundėrtėn, ata harrojnė se ēfarė ka ndodhur dhe ēfarė ngjarje ėshtė pėr ta.
Mė sė shpeshti, jasht Kėshillit tė qytetit, pas ceremonisė sė kurorėzimit, dhėndri dhe nusja, tė cilėt jetojnė sė bashku njė vit apo me vite tė tėra, prej tė cilave ēdonjėri prej tyre njė vit ose vite tė tėra i ka kaluar duke jetuar me dikė tjetėr, i dėrgojnė njėri-tjetrit nga njė shikim tė ftohtė sikur tė thonin: "E po ēka? Ku duhet tė shkojmė? Nė gazmend! Njė mijė herė kemi dalur sė bashku. Ta pėrqafojmė njėri-tjetrin? E kemi shijuar njėri-tjetrin me mijėra herė dhe jemi ngopur? Nė shtėpi?
Vijnė nga shtėpia. "Ēu pėrgjigjet atyre? A thua ia zgjojnė fantazinė dhe ndjenjat ata njėri-tjetrit? Aspak.
Prandaj ėshtė mė sė miri nėse secili vazhdon si pėrherė punėn e tij tė pėrditshme.
Nė kėtė mėnyrė krijohen familjet. Barabarėsisht burrat dhe gratė, me planifikim tė mirė, gjejnė njėri-tjetrin dhe krijojnė ndėrmarrje prodhuese, apo edhe lidhin bashkėshortėsinė nėn presionin e ligjit. Ndoshta fėmija ėshtė lindur nga shkaku qė nėna dhe babai i fėmijės tė bėhen dhėndėr dhe nuse. Ata nuk shprehin mirėkuptim, ndjeshmėri dhe dėshirė ndaj njėri-tjetrit. Ata nuk ndjejnė kurrfarė fshehtėsie njėri nė tjetrin, e as paradoksin nė bashkimin e tyre. Asgjė nuk fillon. Asgjė nuk ndryshon. Mungojnė pikat e paramenduara dhe tė rrahurat e zemrės. Bile edhe buzėqeshja nė buzė. Prandaj themelet e familjes bėhen tė brishta. Me dobėsimin e bazave, fėmijėt nė familjen e tillė nuk zgjojnė mė mirėkuptimin, ngrohtėsinė dhe tėrheqshmėrinė. Meqė nėna dhe babai nuk mund tė flijojnė tėrė lirinė pėr fėmijėt e tyre, e vendosin fėmijėn nė shkollė apo nė pansion duke i dhėnė vetėm para, nė mėnyrė qė tė mund tė vazhdojnė jetėn e tyre tė lirė.
Mė vonė, pas konstatimit tė partneritetit logjik e tė rrejshėm, nė pajtim me ligjin, edhe pas krijimit tė familjes, ata ndahen nga njėri-tjetri, edhe nga shpirti, ndėrkaq pėr mashkullin i cili ka shijuar me mijėra pėrqafime tė zjarrta rinore, vazhdojnė mundėsitė e tilla.
Si mundet kjo grua, e lodhur dhe me shpirt tė rrėnuar, sjelljet absurde tė sė cilės shkaktojnė neveri te mashkulli, ti kėnaqė kėrkesat dhe nevojat e tij? Si mundet ta ndalojė?
Dhe e kundėrta? Gruaja e cila mund tė bėjė me qindra krahasime, pranon mashkullin e shkurruar nė pėrqafimin e vet.
Nė krahasimet e saj, vendi i tij ėshtė i lartė. Nė situatė tė tillė, nė familjen ku mungojnė mirėkuptimi, ndjenjat e mirėfillta, ndryshimet, dhe e cila ėshtė pėrherė jotėrheqėse, pa pėrqafime, ai u pėrkushtohet kafe-bareve, vėllazėrive, pėrvojave tė reja, qendrave zyrtare dhe jozyrtare.
Pėrsėri, pėrkundėr nxitjes burimore, arsyeja qė i mban kėta tė dy nėn njė kulm tė njėjtė, ėshtė jologjike.
Gratė nė shoqėrinė konsumuese: Seksi nė vend tė dashurisė
Shoqėritė tė cilat gjėrat i verifikojnė vetėm me anė tė shprehjeve tė ekonomisė prodhuese, konsumit tė gjerė, me anė tė mallit dhe prodhimeve, nė mėnyrė pėrjashtuese kuptojnė vetėm ekonominė. Gratė nuk janė mė qenie tė cilat trazojnė fantazinė, e as mbrojtėse tė ndjenjave tė pastra. Ato sjanė mė as tė dashuruara nga ana e dashnorėve tė mėdhenj, e as qė kanė rrėnjė tė shenjta. Pėr to mė nuk flitet me fjalėt: nėnė, shok, burimi i frymėzimit, pasqyrė e jetės, e as qė janė ato besnike.
Aq mė parė, krahas prodhimit ekonomik, gratė blihen dhe shiten nė pajtim me veēoritė pozitive dhe negative tė tėrheqshmėrisė sė tyre seksuale.
Kapitalizmi, si pasojė e zhvillimit tė kohės sė lirė, e trajtėsoi gruan qė tė shėrbejė pėr dy destinime. Nė rend tė parė, ajo pėrmbush kohėn ndėrmjet dy punėve, qė ėshtė pjesė e fatit tė shoqėrisė.
Borgjezia e eksploaton dhe ndėrton pėr tė ardhmėri absurde dhe tė zbrazėt, pa kurrfarė qėllimi. A thua ajo nuk do tė duhej tė pyetet: "Pse unė punoj? Pse jetoj? Pėr kė unė mundohem?"
E dyta. Gratė janė tė dobishme si mjete pėr dėfrim. Si qenie e vetme qė posedon edhe gjininė edhe seksualitetin, i ėshtė paracaktuar qė tė punojė nė atė mėnyrė qė punėtorėt, nėpunėsit dhe intelektualėt tė mund tė mendojnė pėr mėnyrat se si do ti harxhojnė paratė e tyre gjatė kohės sė lirė, nė vend qė tė merren, pėr shembull, me idetė pėr shoqėrinė pa klasa. Gratė janė tė destinuara pėr punė qė tė plotėsojnė ēdo ēast tė lirė nė jetėn e shoqėrisė. Arti me tė shpejtė i bashkangjitet tregut, kėshtu qė mund tu pėrgjigjen kėrkesave tė kapitalistėve dhe tė borgjezisė.
Qėllimi themeltar i artit pėrherė ka qenė bukuria, shpirti, ndjenjat dhe dashuria e cila tani ėshtė shndėrruar nė seks tė rėndomtė. Tregu frojdian, adhurimi i seksit mė tė neveritshėm dhe mė qyqar, na servohen si filozofi intelektuale. Realizmi sot ėshtė prezentuar nė formėn e njė individi intelektualisht tė vetėdijshėm.
Imagjinata, poezia dhe ndjenja e idealizmit janė shkurruar, ndėrkaq seksi ėshtė prezentuar si formė nė bazėn e artit bashkėkohor.
Prandaj nė rrethin tonė gjejmė vizatime qė janė bėrė me veprime tė shpejta, poezinė, filmat, teatrin, rrėfimet, novelat dhe pjesė tė ndryshme nė korniza tė seksualitetit.
Kapitalizmi i trimėron njerėzit qė tė kėrkojnė mė tepėr me qėllim qė ti bėjė tė varur nga ajo. Kjo gjithashtu rritė sasinė e tė mirave tė prodhuara dhe konsumuese. Gratė janė prezentuar vetėm si qenie gjinore e asgjė veē kėsaj.
Me fjalė tė tjera, ajo shfrytėzohet si qenie njėdimensionale. Ėshtė shpallur dhe ėshtė shfrytėzuar si propagandė pėr krijimin e vlerave tė reja, ndjenjave tė reja, dhe pėr shkak tė tėrheqjes sė vėmendjes nga tė mirat e reja konsumuese. Ato krijojnė domosdoshmėrinė e ndjenjave artificiale te njerėzit. Me qėllim qė ti vrasin ndijimet tė cilat rrezikojnė interesin kapitalist, gratė janė shtyrė nė to.
Me qėllim qė ti vrasin ndijimet e mėdha shpirtėrore tė cilat e shkatėrrojnė kapitalizmin, ato marrin pjesė nė ndalimin e vdekjes sė kapitalizmit. Seksualiteti e zėvendėson dashurinė. Gratė, qeniet e robėruara nga Mesjeta, kanė marrė formėn e robėreshave tė lira tė kohės sė re. Nė histori, nė civilizimet e mėdha tė religjioneve pėrparimtare, gratė kanė gėzuar vend tė lartė, nė bazė tė llojit tė dashurisė tė cilėn janė nė gjendje ta dhurojnė. Nė ndijimet popullore, bile as nė art, gratė nuk kanė pėrbashkėsi tė plotė apo lidhje tė drejtpėrdrejtė. Mirėpo gruaja konsiderohet si burim i frymėzimit, ndjeshmėrisė dhe i veēorive shpirtėrore. Ajo ėshtė shfrytėzuar pėr hir tė transformimit tė artit, i cili ishte teofania e shpirtit tė shenjtė tė njerėzimit.
U metamorfozua nė instrument tė seksualitetit qė tė mund tė ndryshojė tipin e njerėzisė.
Tani i afrohemi Lindjes. Radha ėshtė e jona. Kėtu puna ėshtė tejet e lehtė. Qė nga Mesjeta, veēanėrisht nė Perėndim, nė Suedi, Norvegji, bile edhe nė Francė e Gjermani, ndjenjat seksuale tė djemve tė rinj zhvillohen vonė, kėshtu qė nė moshėn 17-18 vjeēare, njeriu i ri nuk ndjen tėrheqshmėrinė ndaj gjinisė sė kundėrt, pėrderisa vajzat e reja gjenden nė kulmin e seksualitetit tė tyre dhe i kėrkojnė djemtė e rinj. Pėr kėtė arsye mashkulli ka ndjenjėn se dėshiron tė ikė, ndėrsa femra e ndėrmerr iniciativėn. Ky ėshtė shkaku qė shkakton neverinė te meshkujt dhe nxit jetėn e bastarduar seksuale, e cila deri nė fund tė jetės lidhet pėr qafe, madje ka edhe ndikim tė fortė nė familjet e tyre.
Pėr kėtė arsye sociologėt dhe psikologėt e shoqėrive veriore evropiane disponojnė me shumė plane dhe zgjidhje qė kanė tė bėjnė me zgjimin e nxitjeve seksuale tė evropianėve tė rinj nėpėrmjet rrugės sė stimulimit artificial dhe nevojave tė ndryshme seksuale me ndihmėn e femrave.
Nė Lindje kjo ēėshtje sparaqet kurrfarė problemi. Lindorėt e rinj para se ta arrijnė moshėn e adoleshencės arrijnė adoleshencėn gjinore, dhe ky zgjim tepėr i ri seksual bėn qė sociologėt dhe psikologėt lindorė tė ballafaqohen me probleme tė shumta. Shtrohet pyetja, ku ėshtė sunduesi i kėsaj gjenerate i cili mendoi pėr tė? Zhvillohet lufta ndėrmjet dy grupeve. Mirėpo edhe krahas ēėshtjeve tė tjera, heronjtė mendojnė se e kaluara e tyre ėshtė krejtėsisht e pavlerė. Kur besojnė se religjioni i tyre ėshtė i zbrazėt dhe plot mitologji, atėherė besojnė se domethėniet shpirtėrore janė tė vjetėruara, reaksionare, ndėrsa mėnyra e tillė e jetesės mendojnė se ėshtė e shėmtuar dhe pa shije.
Ata nuk njohin as vetveten, as fėmijėt e tyre e as nuk e njohin shpirtin e tyre, ose i njohin nė mėnyrė tė shtrembėruar.
Atėherė, ēfarė forme ata ndryshojnė? Dalin tė zbrazėt, tė etshėm dhe tė varur nga urdhrat e eksploatuesve. Ēkado qė eksploatuesit dėshirojnė tė derdhin nė sipėrfaqen e tyre, ēfarėdo qoftė urdhri ata tė zgjedhin, ata punojnė duke bėrė kėrdi. Pėr kėtė arsye ata krijojnė gjarpėrinjtė e pėrhershėm me krahė pėr plaēkitjen e Lindjes, duke shkurruar mendimet e muslimanėve, budistėve, hindusėve, iranianėve, turqve, arabėve, tė zinjve dhe tė bardhėve. Tė gjithė duhet tė kenė trajtėn e njėjtė. Ata duhet tė kenė vetėm njė dimension. Ata doemos duhet tė jenė konsumatorė tė prodhimeve perėndimore dhe tė kenė mendime, por nuk guxojnė tė mendojnė pėr vete.
Me insistimin pėr vlerat e vjetra, vlerat njerėzore, traditėn dhe religjionin tė cilat kanė domethėnie tė madhe, mbyllet rruga drejt Perėndimit dhe ruhet Lindja. Insistimi nė vlerat tradicionale qėndron si kullė rojtare me shpirt tė fuqishėm kundruall Perėndimit. Ai mbron Islamin dhe pavarėsinė. Ajo qė ėshtė e huaj nuk depėrton kėtej. Muslimanėt i vėrshojnė nderi, domethėnia shpirtėrore, vlerat dhe krenaria. Historia e tyre, njerėzit, kultura, besimi dhe veēoritė religjioze tė tyre ua japin pavarėsinė, madhėshtinė dhe diē pėr tė cilėn ata kokat e tyre i ngrenė lart.
Ata perėndimorėt i shohin si "nouveau riche" dhe tė civilizuar tė rinj. I kritikojnė, i poshtėrojnė dhe ballafaqohen me ta. Por, Perėndimi ngjitet nė shpirtin e lindorit si termit. Dalėngadalė bisedat e kota shpiejnė deri te lloji i veshmbathjes, sjellja, shprehia dhe shija e veēantė. Problemet njerėzore, qoftė tė reja apo tė vjetra, shikohen me indiferencė.Zhvillohet lufta midis asaj "tė jeshė i demoduar" dhe "i moderuar". Fitorja sėshtė nė interes tė askujt.
Tė parėt, duke mashtruar, e quajnė veten tė civilizuar, ndėrkaq tė tjerėt, po ashtu duke mashtruar, vetėquhen fetarė dhe religjiozė. Megjithėkėtė, asnjėri nga tė gjithė ata ska kurrfarė lidhjeje as me civilizimin e as me religjionin. Njėri tip i ideologėve e quan Fatimenė, Zejneb, ndėrkaq tipi tjetėr i quan "gra evropiane". Qė tė dy janė ofendues nė llogari tė njėri-tjetrit. Mirėpo ata gėnjejnė njėri-tjetrin, apo ndoshta edhe vetė ideologjitė e tyre janė naive, dhe ndahen bile edhe nga vetvetja.
Evropianėt dėshirojnė ti ndryshojnė shoqėritė lindore qė tė mund tė plaēkisin pasuritė tona, tė drejtojnė me mendimet dhe ndijimet tona.
Dėshirojnė tė na marrin kafshatėn nga goja si dhe ti rrėnojnė vlerat tona tė cilat janė fryti i arsyes sė shėndoshė. Pa rrėnimin dhe shkatėrrimin e kėtyre gjėrave ata nuk mund tė na grabisin kafshatėn nga goja; nuk mund tė marrin pronėn tonė. Prandaj ne pikė sė pari do tė duhet tė zbrazim vetveten dhe ti braktisim kallėpet tona. Ne duhet tė harrojmė tė gjitha vlerat tona njerėzore dhe tėrė traditėn tonė tė cilat na ndihmuan tė mbijetojmė.
Duhet tė heqim dorė nga ata dhe ti thyejmė brenda nesh.
Nė njė moment, me koka tė zbrazura dhe shpirt tė zbrazėt, tė sakatosur dhe pa pėrmbajtje, do tė duhej tė bėheshim pikėrisht si kovat pėr bėrllog; tė mbushura me gjėra tė fėlliqura dhe tė padobishme, e mė vonė tė zbrazura.
Ata e bėjnė kėtė me shpirtin dhe trurin e Lindjes. Zbrazin pėrmbajtjet e tyre. Nuk besojnė nė asgjė, nuk kanė arsye as vetėdije, kėshtu qė nuk kanė pėrmbajtje. Ata madje i shkatėrrojnė tė gjitha forcat e rezistencės qė kanė mbetur. Nė vend tė rojtarėve tė guximshėm tė kullave tė mbrojtjes, plot shpirt e krenari, krijojnė njerėz pa arsye tė shėndoshė, pa qėndrueshmėri dhe pa krenari. Madje, lindorėt edhe i gėzohen takimit me armikun.
Ata pranojnė ēdo gjė qė ofron Perėndimi dhe punojnė ēdo gjė qė kėrkohet prej tyre qė ta bėjnė.
Ata bėhen pikėrisht tė atillė, ashtu siē dėshirojnė perėndimorėt.
ĒFARĖ ROLI KISHIN GRATĖ GJATĖ SULMIT
?Gratė nė shtetet islame kishin fuqinė me tė cilėn mund tė ndryshonin traditėn, rregullimet e vjetra, marrėdhėniet shoqėrore, etikėn, vlerat shpirtėrore, dhe ēėshtė mė me rėndėsi, kishin fuqi tė ndryshonin konsumin e pėrgjithshėm (nė tė njėjtėn mėnyrė siē kanė patur fuqi edhe ta ruajnė).
Pse? Pėr shkak tė ndjeshmėrisė tė cilėn e posedojnė, veēanėrisht nė Lindje. Ato synojnė pranimin e luksit tė civilizimit dhe prodhimeve tė reja sa mė shpejt dhe sa mė lehtė.
Kjo ėshtė veēanėrisht e saktė kur ballafaqohen me prodhimet e shkėlqyeshme, tė reja dhe tė bukura tė cilat janė tėrheqėse pėr sytė, sidomos kur janė tė ballafaquara me gjėrat nė tė cilat nuk shohin kurrfarė shėmtie.
Nė kohėn e eksploatimit tė Afrikės, mashtruesit evropianė shkonin prej fisi nė fis duke u ofruar perla tė qelta dhe stoli tė rrejshme, shpeshherė shumė mė tė ndritshme se tė vėrtetat, kėshtu qė, gjatė ceremonialeve tė ndryshme, mė tė pasurit e fisit, kryeparėt, fermerėt "e trashė" dhe zotėrinjtė feudalė, tė mund tė binin nė sy. Kjo veēanėrisht kishte tė bėnte me ceremonitė lokale dhe kurorėzimet, sepse ritualet e tyre tėrėsisht bazoheshin nė efektet psikologjike. Ata qė mė sė shumti i adhuronin gjėrat e rrejshme ishin mė primitivėt.
Shohim se ata tė cilėt sot i adhurojnė stolitė luksoze janė sheikėt arabė, kryeparėt nga Afrika e Zezė, yjet filmike dhe ronxhobonxhot. Domethėnė disa nga kėto perla qelqore tė rrejshme u jepeshin kryeparėve tė fiseve afrikane dhe si kompensim fitohej njė kope e dhenve, njė kullosė e madhe, e drejta nė nxjerrjen e diamanteve apo leja pėr kultivimin e kafes.
Prej gjithė kėsaj ėshtė mė se e qartė se sa ėshtė i rėndėsishėm roli i gruas sė modernizuar afrikane. Po ashtu ėshtė e dukshme se sa gratė e mbrojtura lindore vuajnė nėn presionin e rregullave shoqėrore tė cilat u prezentohen nė emėr tė religjionit dhe traditės, siē ėshtė Islami i sotėm.
Nė momentin e pikėrishėm atyre u ėshtė mohuar e drejta pėr mėsim, arsimim, shumė tė drejta njerėzore, mundėsitė shoqėrore dhe liria qė tė zhvillohen. Ato nuk kanė mundėsi qė ti shfrytėzojnė dhe ti pasurojnė shpirtin dhe mendimet e tyre.
Madje edhe tė drejtat dhe mundėsitė tė cilat ua dha Islami, atyre u janė ndaluar nė emėr tė Islamit. Gruan e kanė vėnė nė kategori tė njėjtė me lavatriēen. Vlerat njerėzore tė saj janė minimizuar deri nė "nėnė e fėmijėve". Ajo mė nuk ka as emėr por e emėrojnė sipas emrit tė fėmijės sė saj, edhe atėherė kur fėmija i saj ėshtė ende vogėlush. E quajnė nėnė e Hasanit.
Kjo duket si tė jetė e paralizuar, e pastaj, krahas shpjegimit se ėshtė e paralizuar, ajo privohet prej ēdo gjėje. Kėtu pushon trishtimi.
Persekutuesit dhe tė persekutuarit
Hazreti Aliu ka thėnė se pėr persekutimin duhet tė ekzistojnė dy anė. Njėra ėshtė persekutuesi, ndėrkaq ana tjetėr ėshtė ai i cili pranon persekutimin. Nga bashkėveprimi i kėtyre tė dyve, paraqitet persekutimi. Ai nuk mund tė jetė i njėanshėm. Persekutuesi nuk mund tė bėjė persekutimin nė ajėr. Persekutimi ėshtė si njė pjesė e hekurit e cila formėsohet me anė tė tė rėnave tė ēekiēit tė persekutuesit nėpėrmjet farkimit tė tė persekutuarit.
Persekutimi nuk ėshtė rezultat vetėm i bastardimit, pėrdhosjes dhe mjerimit, por kėrkon bashkėveprimin e dy palėve qė tė mund tė vazhdojė. Nuk ėshtė fitues vetėm ai, i cili gjatė dėshtimit shoqėror thyen, edhe shoqėria, po ashtu, duhet tė thyhet.
Pėr shembull nė shek. VII pas Hixhretit, sishte Xhingis Kani ai i cili na shkaktoi disfatėn. Ne vetė kemi qenė tė pėrdhosur nė vetvete.
Qė nga shekulli V e deri nė shekullin VI, ne jemi pėrgatitur pėr disfatė. Pėr kėtė arsye edhe na fitoi Xhingis Kani. Ai vetėm njė herė mėshoi nė tokėn e bastarduar, dhe ne kemi rėnė tė nėnshtruar. Termitet tė cilėt ndėrtonin shtėpitė e veta nė brendi tė drurit tonė, duke e brejtur drurin pėrbrenda, e kanė lėnė tė zbrazėt, tė tharė dhe pa rrėnjė. Termitet kanė bėrė qė druri tė bie pėrtokė e jo era e fuqishme e cila frynte rreth drurit. Erėrat e forta pėrherė fryejnė nė pyll. Pėr ēfarė arsye pikėrisht ky dru apo ai tjetri bien?
Krijimi i besėtytnive dhe zgjerimi i besimeve tė prapambetura, tė marra, nė kornizat e traditave familjare, rregullimet e bastarduara tė trashėguara, sė bashku me skllavėrinė, traditėn e "autoritetit atėror" nė bashkėsi, mungesa e psikologjisė, pėrpėliten ndėrmjet vete sikur fijet e merimangės. Ajo bėhet e njohur si "dikush pas perdes". E gjithė kjo paraqitet nė emėr tė Islamit, nė emėr tė religjionit, nė emėr tė zakoneve, dhe qė ėshtė mė e keqja, nė emėr tė "ngjashmėrisė me Fatimenė".
Kjo asaj i ėshtė shpjeguar me anė tė nderit tė nevojės pėr rritjen e fėmijėve tė saj. Nuk di se si personaliteti i cili vetė ėshtė i pakompletuar dhe i padobishėm, tė cilit i mungon njė pjesė e trurit dhe ėshtė shmangur nga shkrim-leximi, nga librat, arsimimi, disiplina, mendimet, kultura, civilizmi dhe maniret shoqėrore, mund tė jetė i pėrshtatshėm pėr ngritjen e gjeneratave tė ardhshme.
Ata me siguri mendojnė nė trashjen e trupave tė tyre kur thonė "ngritja e fėmijėve tė tyre". Kjo krijesė e dobėt shtėpiake, e lindur qė tė qėndrojė pas perdes, pa mendime apo pa kulturė, krijesė e cila sėshtė arsimuar, ēka mund tė bėjė pėr zhvillimin e fėmijės sė saj? A mund tė zgjojė ajo thellėsitė e shpirtit tė qenies. Si mund tė mėsojė ajo pranimin e ideve dhe ndijimeve tė ndėrlikuara tė fėmijės sė saj? Ēfarė mund tė bėjė ajo tjetėr pos ta ushqejė fėmijėn e vet dhe tia ndėrrojė pelenat.
Gjatė disiplinimit tė fėmijės sė vet ajo vetėm mund ta qortojė, tė shėrbehet me gjuhėn e paditur ose tė bėrtasė, tė ulėritė dhe tė mallkojė fatin e vet. Nė qoftė se asgjė nga kjo ska ndikim, atėherė ajo e frikėson me vėllain mė tė madh ose me babain. Po qe se edhe kjo nuk ndihmon, ajo thėrret xhindėt apo engjėjt e vdekjes, kėrcėnohet me botėn nėntokėsore ose me pusin.
Dhe nėse ky fėmijė i keq i babait shpirtlig vdes i ri, nėse vritet nė ndonjė pėrleshje, kjo qenie e fshehur nuk mund tė bėjė asgjė kur i lajmėrojnė pėr vdekjen e fėmijės sė saj. Ajo vetėm krijoi qeniet e reja tė fshehta, mė tė tmerrshme se djalli. Ajo thėrriste vdekjen, lugetėrit e tmerrshėm.
Po! Kėto janė mėnyrat dhe mjetet pėr edukimin dhe disiplinimin e fėmijės nė mjedisin ku obligim i vetėm i gruas ėshtė qė ti ushqejė fėmijėt e vet. Ajo krejtėsisht nė mėnyrė tė natyrshme mendonte se, nė rast se e shpenzonte kohėn duke i shfrytėzuar mundėsitė e saj kulturologjike dhe shoqėrore, dhe nėse ka mundur tė bėhet pjesė e civilizimit, nuk do tė ishte nė gjendje tė realizonte misionin e saj special, tė pėrkujdesit ndaj fėmijėve. Nė qoftė se do tė zhvillohej dhe do ti pasuronte mendimet dhe shpirtin e saj, dhe nėse bėhej e vetėdijshme pėr sistemin, pjesė e tė cilit ėshtė edhe ajo, me siguri do tė pėrfundonte se misioni i saj nuk do tė realizohej ashtu siē duhej.
Kėshtu e shohim fatin e gruas nė shoqėrinė tonė tradicionale konservatore, tė cilit fat i janė shtuar tone tė dobėta tė religjionit.
Ajo rritet nė shtėpinė e babait duke mos marrė lirisht frymė. Ajo shkon nė shtėpinė e burrit tė saj (zotėriut dhe pronarit tė dytė tė saj), nė bazė tė marrėveshjes sė bėrė ndėrmjet shitėsit dhe blerėsit. Atė e pėrcjellin nė shtėpinė e burrit tė saj, ku detyrimi bashkėshortor apo dokumentet pronėsore nė mėnyrė tė njėjtė bėjnė tė ditur rolin dhe ēmimin e saj.
Ajo bėhet shėrbėtore e nderuar. Burri i martuar nėnkupton dikė qė ka shėrbėtoren qė punon nė shtėpinė e tij.
Ajo pėrgatitė ushqimin, ushqen fėmijėt, kujdeset pėr ta, mbikėqyrė pastrimin dhe mirėmbajtjen e shtėpisė.
Gruaja udhėheq amvisėrinė.
Ajo ėshtė punėtore e amvisėrisė dhe ushqyese, prandaj punon pa rrogė, ska kurrfarė tė drejtash. Meqė ushtron punėn e shėrbėtores nė bazė tė tė drejtės sė zakonshme, tė tė drejtės rituale ose qytetare, dhe meqė nuk mund tė jetė shėrbėtore, ajo emėrohet si zonjė. Meqė burri i saj ėshtė njėkohėsisht zotėriu i saj, ajo nė bazė tė kėsaj quhet bashkėshorte. Pasi vepron si kujdestare e fėmijėve, e quajnė gjithashtu nėnė.
Sidoqoftė ajo punon pėr vete. Ajo ėshtė mjeshtėr i punės sė saj, edhe pse niveli i punės qė e kryen ėshtė i njėjtė me nivelin e punės sė shėrbėtores apo kujdestares. Kjo sėshtė mė shumė se kjo, sepse ajo nuk ėshtė e stėrvitur tė bėjė diē mė shumė. Ajo ėshtė e paarsimuar.
Kėtu duhet theksuar se ankesa jonė ėshtė orientuar drejt etėrve tė furnizuar mirė dhe burrave tė pasur tė cilėt i dėnojė vajzat dhe gratė e tyre, dhe kėtė e bėjnė me kujdes, meqė ato janė femra. I mbajnė larg arsimimit dhe vetė-pėrmbushjes nė emėr tė religjionit dhe animit nga besimi. Nė Islam ka shumė gra tė cilat kanė arritur nivelin e teologėve pushtetarė, kanė formuar qendrat pėr mėsim dhe qė kanė shkruar punime tė rėndėsishme pėr shkencėn dhe etikėn.
Mirėpo vajzat qė nuk kanė mjete pėr vazhdimin e shkollimit, dhe tė cilat punojnė punė tė vėshtira nė shtėpitė e baballarėve apo burrave tė tyre, janė mė tė meritueshmet qė tu mahnitemi. Vajza e tillė ėshtė gruaja nė familje, apo nė ēiflik, e cila i ndihmon burrit tė saj, bashkėvepron nė procesin e prodhimtarisė, qoftė tė kujdeset pėr kafshėt apo tė afrojė ndihmė nė punėt e fushės tė cilat sjellin dobi, dhe e cila po ashtu i kryen tė gjitha punėt e shtėpisė. Ajo bėn mbjelljen, vjel frytet, prashit tokėn, vjel pemėt, rrushin dhe pambukun. Ajo u jep ujė kafshėve dhe mjel lopėt. Mė pastaj bėn tėlyenin, dhallin, apo djathin pėr nevojat e shtėpisė, apo pėr shitje nė treg. Ajo pastron leshin dhe pambukun, tjerr fijet, pėrpunon pėlhurat, prodhon veshmbathjen. Njėkohėsisht, ushqen fėmijėn e vet, pėrgatit ushqimin dhe pastron shtėpinė. Shpeshherė ajo bėn edhe prodhime tė punėdores popullore.
Ajo ėshtė bashkėshorte, pėrkujdesėse, nėnė, punėtore dhe artiste.
Ajo rritet lirshėm si druri nė kopsht. Ajo jep dashurinė e saj me pastėrtinė e turtullit. Si kaprojtė e luginės, ajo lind shumė dashuri.
Ajo mbetet besnike nė kėtė shtėpi tė lirė edhe pse askush nuk e detyron. Ajo nė mėnyrė tė lirshme ia jep dashurinė e vet familjes. Po! Ajo ka lirinė e dhėnies dhe gjithashtu ka ēfarė tė japė.
Asaj nuk i ėshtė marrė liria qė tė mos ketė mundėsi tė lėvizė mė tej. Kjo nuk ėshtė asisoj sikur po tė donte tė ikte, i ėshtė marrė fuqia. Tekefundit, ajo futė gishtėrinjtė e vet nė tokėn e lavrės qė ta pėrpunojė. Ajo luan me fėmijėn e vet nė shtėpi. Nė dhomėn e fjetjes sė bashkėshortit tė saj, ajo e zbutė lodhjen e tij. Ajo krijon punėdoret mė tė bukura dhe mė artistike pėr nė treg.
Ajo ėshtė gruaja tė cilės ne i mahnitemi!
Nga ana tjetėr, gruaja mė qesharake, e cila doemos duhet tė emėrtohet "absurde", ėshtė zonja nė shtėpi. Ajo ėshtė qenie e frikuar. Gruaja absurde nuk ėshtė as grua evropiane e as ajo tradicionale. Ajo nuk ėshtė si evropiania e cila ėshtė pjesė e familjes dyanėtarėshe, ku burri dhe gruaja punojnė jasht shtėpisė, janė tė barabartė, dhe qė tė dy i kryejnė sė bashku punėt e shtėpisė. Kur evropiania ėshtė vashėz e vogėl, ėshtė e lirė plotėsisht sikur djelmoshat. Ajo ėshtė e lirė tė rritet nė mesin e gjithė asaj qė e ofron shoqėria. Fiton pėrvojėn nga pėrleshjet e ndryshme. Ka parė ēdo gjė, ka njohur tė gjitha tipat. Ajo mėsoi ēorodinė dhe zbrazėtinė, rrugėn e drejtė dhe tė gabuar, rrugėn e keqe dhe tė mirė, perfiditetin dhe mirėsjelljen, dhe mė nė fund, tė gjitha nuancat, format dhe gjithė arkitekturėn e jetės dhe shoqėrisė. Ajo tė gjitha gjėrat i ka parė nė rrethin vetjak tė saj. I ka ndjerė ato. Fitoi arsimimin si mashkull. U specializua si mashkull. Arriti pavarėsinė shoqėrore. Ka tė ardhurat e veta.
Vetė bėn zgjedhjen e bashkėshortit apo tė partnerit pėr jetė.
Gruaja e absurdit ėshtė ajo e cila qėndron nė shtėpi dhe nuk shėrben pėr asgjė. Ajo mund ti lejojė vetvetes tė ketė shėrbėtore, gjellėbėrės, dadon, dhe nė realitet ata i kryejnė tė gjitha punėt.
Ajo ėshtė gruaja e cila mbetet nė shtėpi qė tė pėrkujdeset pėr atė, por nė tė vėrtetė tė tjerėt e kryejnė punėn. Meqė nuk ėshtė grua e fshatit, nuk punon dhe nuk i ndihmon bashkėshortit nė fushė. Meqė sėshtė e arsimuar, ajo nuk lexon libra. Ska talent artistik prandaj edhe nuk krijon.
Pasi ka mėndeshėn, ajo nuk i jep gji fėmijės. Meqė ka shėrbyesin i cili e furnizon shtėpinė, ajo nuk bėn blerje pėr shtėpi. Pasi ka dadon, ajo nuk pėrkujdeset pėr fėmijėt e saj. Meqė ka gjellėbėrėsin, ajo nuk gatuan dhe pasi ka interfonin ajo madje as qė hapė dyert e shtėpisė sė vet.
Ēbėn kjo krijesė? Asgjė. Ēfarė roli ka ajo nė botė? Kurrnjėfarė.
A mund tė ndodhė qė gruaja tė mos i takojė as modelit perėndimor e asaj atij lindor, as modelit tė vjetėr e as atij bashkėkohor. As grua nėpunėse nė zyrė, as punėtore nė fabrikė. Ajo sėshtė grua as nga shkolla as nga spitali? As grua artiste, as shkencėtare, as nga opera as nga librat? Sėshtė grua qė pėrkujdeset pėr shtėpinė, e as grua qė ruan fėmijėt. Ajo sėshtė madje edhe gruaja mė e thjeshtė nga revistat pėr femra. Po, ajo ėshtė grua pėr mbrėmjet e tė shtunave.
Vėrtet, cila ėshtė puna e saj? Kush ėshtė ajo? Ajo ėshtė zonja e shtėpisė. Zonjusha e babait e ditėve tė hershme. Cili ėshtė profesioni i saj? Shpenzimi dhe vetėm shpenzimi. Si e kalon ajo kohėn? Kohėn e saj?
Fakt ėshtė se ajo ėshtė tepėr e zėnė. Ajo ėshtė njė mijė herė mė e zėnė se gruaja e fshatit. Pėr shembull, ēpunon ajo? Ajo pėrfol, zhvillon xhelozinė, vėrejtjet, prirjet, stolisjen, konkurrencėn, krenarinė, miqėsinė e rrejshme, apo ankohet, llomotit, qep sytė, ka pamjen me naze plot koketim dhe josinqeritet. Kjo zonjė e shtėpisė pėrherė ėshtė e zėnė.
Nė llojin e vet tė shoqėrive, dhe nėpėrmjet lidhjeve tė saj shoqėrore, ajo vė nė dukje jetėn e saj tmerrėsisht tė zbrazėt.
Larja publike e grave ka qenė tubim javor ku shkonin tė gjitha gratė e ndershme tė cilat skanė patur se ēka tė bėjnė, tė cilat nuk kanė vuajtur pėr asgjė dhe tė cilat kanė qenė tė lumtura.
Ato tuboheshin dhe ēdonjėra rrėfente ngjarjen mė tė rėndėsishme qė e kishte pėrjetuar gjatė javės sė shkuar, qoftė sinqerisht apo jo, duke e pėrshkruar ngjarjen nė mėnyrė jo tė shkathėt. Ato e pėrfitonin njėra-tjetrėn, me nderin e vet; i rrėfenin rrėfimet e veta njėra pas tjetrės; mendjemadhėsitė e tyre bėnin gara mes vete; padituria e tyre e padjallėzuar pėrmbushte mungesėn e inteligjencės sė tyre. Habit fakti se tė gjitha ato, gjithashtu ishin tė vetėdijshme pėr kėto pretendime tė pabazuara, tė cilat ishin vetėm kompensim pėr koplekset e tyre tė thella shpirtėrore.
Secila prej tyre kishte skenar tė tillė. Ēdonjėra dėgjonte gėnjeshtrat dhe teprimet e tė tjerave me mahnitje, habi, me mirėkuptim tė thellė dhe ndjenja tė rrejshme. Secila i besonte tjetrės derisa tė mos i vinte radha asaj, kur ajo bėhej e obligueshme ndaj tyre meqė e dėgjonin. Kėshtu tė tjerat ia ofronin mundėsinė dhe carte blanche (kartėn e bardhė) qė ajo tė mund tė flasė pėr tė gjitha shpresat e saj tė rrėnuara, pėr anonimitetin, pėr mungesėn e nxitjeve, pėr padobishmėrinė dhe pėr mungesėn e qėllimit.
Ekzistimi i saj, zbrazėtia e saj e brendshme dhe jeta e pavlerė tė cilėn e jetonte, zbuloheshin me qėllim qė tė theksonte aftėsinė e saj, ēmimin rrjedhės tė saj, fantazitė dhe hakmarrjet e saj.
Tani banjat publike janė tė mbyllura pėr gratė e kėsaj shtrese.
Jeta moderne i largoi kėto gra nga lokalet e tilla shoqėrore, me 40 shtylla dhe 40 dritare, ku gjatė javės kalohej njė ditė e tėrė. Me qėllim qė ti zėvendėsojnė, kanė hapur klube tė grave me emra tė ndryshėm.
Gratė absurde i lėnė shtėpitė e tyre dhe shkojnė nė kėto klube tė ftohta, tė cilave madje u mungojnė avulli dhe uji i ndėrtesave tė mėparshme. Nėse gratė e tashme janė tė marra dhe vazhdimisht ndryshojnė ngjyrėn dhe pamjen si kukulla tė huaja (jo gra tė huaja), nėse hedhim shikimin nga ana tjetėr e kufirit do tė shohim ekonomitė e pafajshme eksplotuese, ndėrkaq nga kjo anė e kufirit shohim vetveten, si punojmė krah pėr krahu me to. Ne bėjmė qė gratė tona tė ikin. Nė atė rast ata shumė lehtė e gjuajnė.
Ne e emėrtojmė "e dobėt", "me kėmbė tė thyera", "shėrbėtore e burrit tė saj", "nėnė e fėmijėve", bile edhe "ajo tė cilės i mungon edukata" dhe e quajmė "dhi".
Ne e ndajmė gruan nga njerėzimi. Duke supozuar se ajo mund tė mėsojė, mendojmė se nėse ka shkrim tė bukur, atėherė ajo do ti shkruajė dashnorit tė saj. (Me mėnyrėn e tillė tė tė menduarit, do tė ishte mė mirė qė ta verbėronim, nė mėnyrė qė asnjėherė tė mos shohė "personin e ndaluar"). Nė atė mėnyrė, zotėri Xhelozi, i cili ndjen dobėsinė e personalitetit tė vet, nuk do tė kishte nevojė tė brengosej pėr shkak tė jobesnikėrisė sė gruas sė vet. Ai do tė ishte i sigurt deri nė fund tė jetės.
Nderi dhe pastėrtia e gruas ruhen nė atė mėnyrė, me ndihmėn e mureve dhe zinxhirėve, jo si te qenia njerėzore e cila mendon, e cila pasuron arsyen e shėndoshė dhe e cila i njeh gjėrat. Ne e paraqesim si kafshė tė egėr e cila ėshtė e pamundur tė disiplinohet. Ajo asnjėherė nuk do tė zbutet. Puna e vetme tė cilėn duhet bėrė ėshtė qė ta mbajmė nė kafaz. Sa herė qė ta lini derėn e kafazit tė hapur, ajo do tė ikė. Nderi i saj ėshtė si vesa mėngjesore. Tretet me paraqitjen e diellit. Gratė janė tė futura nė burgun i cili nuk shpie as deri te shkolla, as deri te biblioteka e as nė shoqėri. Si njė qenie e papastėr, si e paprekshme nė Indi, gruan shoqėria nuk e konsideron si qenie njerėzore. Njerėzit qė emėrtohen me termin qenie njerėzore janė burrat, kafshėt shoqėrore. Gratė mbahen sa mė larg shoqėrisė.
Pejgamberi Muhammed (a.s.), ishte ai i cili tha: "Arsimimi ėshtė i domosdoshėm pėr muslimanėt, nė mėnyrė tė njėjtė si pėr burrat ashtu edhe pėr gratė". Mirėpo, pėrherė mashkulli ėshtė ai i cili ka tė drejtė tė arsimohet, ndėrkaq grave, ndryshe nga gratė tė cilat i mėsojnė mėsimdhėnėsit privatė, u ėshtė ndaluar e drejta pėr arsimim. Ato nuk mund tė kenė kurrfarė dobie nga kjo traditė e rėndėsishme.
Tubimet e bazuara nė religjionin apo nė traditat e vjetra religjioze, sot mė nuk janė tė hapura pėr gratė e reja tė sotme.
Ceremonitė pėr shkak tė arritjes sė simpatisė dhe vajtimet sezonale pėr tė nuk janė interesante si dhe flijimet e veēanta tė kafshėve, ekzekutimi i ritualit special nė ditėn e tretė pas nisjes sė dikujt nė rrugė, si dhe nuk janė interesante as pėrgatitjet dasmore pa dhėndrin, e as tubimet pėr shkak tė takimit tė dhėndrit.
Gratė e reja ndjejnė vetminė dhe papunėsinė e nėnave tė tyre, tė cilat janė tė mbuluara me besimin dhe traditėn. Ato e dinė se kjo nėnave tė tyre u jep ndjenjėn e veprimit pozitiv. Ua jep ndjenjėn e pėrgjegjėsisė. Ato janė tė preokupuara me ardhjet dhe shkuarjet, me atraksionet, me punėn, me sensitivitetin, me idetė dhe planet e rrejshme. Por, pėr gratė e reja tė gjitha kėto kanale janė tė mbyllura.
Mundėsitė qė i kishin nėnat e tyre pėr demonstrimin e bukurisė sė tyre, modės sė fundit, stolive dhe pėr demonstrimin e stabilizimit tė tyre, tash janė zhdukur. Femrat e reja mė nuk e detyrojnė vetveten pėr kėto takime e tubime tė rrejshme.Edhe po qe se shkojnė, ato kanė njė pamje jotėrheqėse, tė ftohtė dhe tė ēuditshme, dhe qartė shihet se ato kėrkojnė rrugėn pėr tė dalur jasht.
Bija e kėsaj gruaje, e cila i takon gjeneratės tjetėr dhe viteve tė tjera, jeton njė botė kalimtare qė ka dy kuptime.
Bota e gjyshes ėshtė koleksion i marrive dhe i zakoneve tė prapambetura, plot burra tė shėmtuar dhe pėrkufizime. Ato dėshirojnė qė mbledhimet e tyre ti mbajnė nė rrethin e vet tė miqve, dhe ceremonitė e vajtimeve tė cilat janė si ato tė kohėve tė shkuara.
Ndėrkaq, pėr gruan e re janė mė tė rėndėsishėm librat, pėrkthimet, novelat dhe veprat artistike. Ajo pak a shumė ndjeu shpirtin kulturor tė botės. Ajo shijoi erėn e mėsimit, diturisė dhe tė pėrparimit nė shkollė.
Fjalimet qė bėhen pėr gratė nė tubimet e tilla, qė kryesisht janė ceremoni tė lavdėrimit dhe vajtimit, nė pėrgjithėsi i kanė mbajtur ankuesit e paarsimuar. Vazhdimi i tyre shkurrues ėshtė i padurueshėm.
Gruaja dėshiron tė fluturojė. Po ku? Ekzistojnė me qindra ftesa pėr tubime. Ekzistojnė vallėzimet, befasitė, kafe-baret, klubet e natės dhe kafenetė e papastra tė cilat atė e konsiderojnė gjah tė lirė dhe tė lehtė.
Ato e tėrheqin drejt vetes.
Ajo dėshiron ti ruajė veēoritė e veta njerėzore me anė tė besimit, etikės dhe lojalitetit, mirėpo sheh se ēka nėna e saj, babai, daja dhe anėtarėt tjerė tė familjes i ofrojnė nė emėr tė religjionit, etikės, karakterit, nderit dhe fuqisė. Ai ėshtė njė koleksion i fjalėve: "Jo, mos shko, mos e bėj atė, mos kėndo, mos shiko, mos fol, mos dij, mos shkruaj, mos kupto!".
Ajo sheh se nėna e saj jeton nė njė shkreti konfore tė zbrazėt.
Asaj i mungon orientimi, pėrgjegjėsia, filozofitė jetėsore dhe kuptimi i qenėsisė vetjake. Ajo nuk ka para, nuk ka probleme e as arsye pėr jetė. Jasht dhomės sė fjetjes, e lėshon shtėpinė kur shkon tė blejė diēka dhe atėherė, ndėr velin e saj, pėrpiqet qė humbjet ti kompensojė me zbavitje, teprimin nė stolisje, teprimin me grim, me ndėrrimet e shumėfishta tė mobilieve, tė cilat mund tė shkaktojnė blerjet e shtrenjta tė gjėrave tė pazakonshme, me qėllim qė tė shkaktojė habinė dhe shtangimin e tė tjerėve.
Mirėpo bija e saj nuk ėshtė nėn ndikimin e ēudirave tė tilla. Ajo frymon njė ajėr tjetėr. Ajo ėshtė si kukulla e cila gjendet nė librat shkollorė pėr klasėn e dytė. Ajo ėshtė e zėnė ndėrmjet dy fėmijėve mjekroshė dhe skupton asgjė. Secili e tėrheq nga vetja, derisa kukulla nuk bėhet copė-copė. Ajo bėhet e thyer.
Tani zemra e saj gjendet nė retė e larmishme, nė mendimet romantike, nė nxitjet e lirisė dhe dashurisė, nė pėshpėritjet e gjinisė sė zgjuar, nė krizat rinore, nė lulėzimin, nė synimet intelektuale dhe nė fotografitė tėrheqėse tė botės sė re e cila ekziston jasht murit tė saj.
Shpeshherė shikon nėpėr vrimėn e derės ose kthehet nga dritaret, si vjedhės. Ajo ėshtė zhytur atje, mirėpo trupi i saj ėshtė nėn ndikimin e urdhrit tė nėnės sė saj dhe kėshillės sė babait tė saj. Ajo ėshtė si miza e zėnė nė rrjetėn e merimangės, prej "jo-sė!" dhe "jo-nė". Mbetet e syrgjynosur. Ajo ndjen se krimi i vetėm pėr tė cilin mund tė paditet, ėshtė ai se ajo ėshtė vajzė e re.
Ajo ėshtė njė individ ilegal i rrezikshėm i cili duhet tė mbetet i fshehur nė njė skaj tė shtėpisė, pėrderisa nuk vjen ndonjė hajn i autorizuar dhe nuk e merr pėr grua nė haremin e tij. Ndėrkaq, atje e vetmja shenjė e paqartė e ekzistimit tė saj do tė jetė hapėsira ndėrmjet kuzhinės dhe shtratit bashkėshortor. Vetėm stomaku i burrit dhe ajo qė gjendet nėn stomak, janė ato tė cilat mund ta kuptimėsojnė ekzistencėn e saj dhe gruas ti japin rolin njerėzor! Burri madje nuk lejon qė ta prezentojė nė tubimet fetare e as ti gėzojė ndijimet fetare.
Madje edhe besimi ėshtė i ndarė nė kėtė sistem tė tė menduarit.
Bisedimet, kėndimi, ceremonitė e vajtimet dhe ofertat pėr hir tė fitimit tė simpatisė, janė religjion i grave, pėrderisa qendrat dhe burimet pėr shkollat, bibliotekat, trajtesat dhe ligjėratat janė ato tė cilat krijojnė religjionin e meshkujve.
Cilat elemente pėrgatitėn bazėn e eksploatimit, e cila bėrtet: "Lirohu!" Prej ēkafit?
Sėshtė mė me rėndėsi tė dihet se prej ēkafit. Doemos duhet tė liroheni. Ju ėshtė kėputur fryma. Skeni asgjė. Lirohuni! Lirohuni prej tė gjithave.
Ai mbi tė cilin ėshtė ngarkuar barra mė e rėndė dhe i cili bie nė gjumė, mendon vetėm pėr zgjimin, lirimin dhe ngritjen mbi ato gjėra tė cilat shkaktojnė shqetėsimin dhe ngritjen e tensionit.
Gruaja nuk mendon: "Si do tė zgjohem unė?" Ata thonė:
"Gratė do tė jenė tė liruara, por jo me ndihmėn e librave dhe dijenisė, apo formimit tė kulturės dhe shfaqjeve tė qarta, as me rritjen e standardit jetėsor, me anė tė arsyes sė shėndoshė, nivelit tė ndjeshmėrisė, as me shkallėn e kuptimit tė botės, por aq mė parė ato do tė lirohen me ndihmėn e gėrshėrėve. Po, me vėnien e gėrshėrėve nė ombrellė!" Ata mendojnė se gratė nė atė mėnyrė do tė bėhen tė arsimuara!
Komplekset e grave muslimane dhe tė grave lindore janė bėrė dokumentet mė tė rėndėsishme tė psikologėve dhe sociologėve nė shėrbim tė eksploatimit, si dhe tė ekonomistėve botėrorė tė cilėt gratė i pėrshkruajnė kėsisoj: "Gruaja ėshtė qenie qė blen?"
Pėrshkrimi i shoqėrisė dhe i pėrkufizimeve tė saj tė cilin e jep Aristoteli kur thotė: "Njeriu ėshtė kafshė e cila mendon", ka ndryshuar kuptimin kur ka tė bėjė me gratė dhe ka kuptimin e ri: "Qenia njerėzore ėshtė kafsha qė blen". Ajo sdi asgjė pos kėsaj.
Ajo nuk ka ndjenja, dhe ēėshtė mė me rėndėsi, ajo nuk luan kurrfarė roli. Asaj i mungon tė qenurit shpirtėror, i mungon besimi.
Ajo ėshtė e pavlerė.
Nė njėrėn nga revistat qė merren me ēėshtjet e gruas lindore, qe shkruar se nė Teheran gjatė viteve 1956-1966, numri i salloneve tė kozmetikės dhe i qendrave pėr zbukurim, ėshtė rritur pėr pesėqind herė.
Pesėqind herė ėshtė sasi tejet e madhe. Kjo ėshtė ēudi. Kjo ska ndodhur asnjėherė nė tėrė historinė e njerėzimit.
Konsumimi i tė mirave ekonomike zakonisht rritet 8, 9, 10, 20 pėr qind, e jo 500 pėr qind! Ky ėshtė njė konsumim simbolik.
Me fjalė tė tjera, nėse para dhjetė vjetėve konsumimi i kozmetikės ka qenė 100.000 tonė nė vit, sot ai ėshtė 50.000.000 tonė.
Nė shoqėri, konsumin e ri e pėrcjellin konsumimet tjera.
Pėr shembull, kur u ndryshua kapota tradicionale, gaba, atė e zėvendėsuan kapotat tjera dhe pantollonat. Lloji i kėpucėve tė vjetra u zėvendėsua me kėpucė tė lėkurės. Llojet tradicionale tė republikave (sheshirėve) u zėvendėsuan me lloje tė reja.
Nėpėr shtėpitė, qilimat i zėvendėsojnė mobiliet bashkėkohore, ndėrsa shtėpitė e reja i zėvendėsojnė ato tė vjetrat.
Kėshtu, kur Evropa dėrgon njė prodhim tė ri nė shoqėrinė tonė, ai ia shtron rrugėn konsumimit tė prodhimeve tjera tė reja.
Kur ndryshon konsumi, kjo ėshtė shenjė se njeriu konsumues po ashtu ndryshon, meqė ekziston njė lidhje fort e ngushtė ndėrmjet konsumuesit dhe prodhimit.
Qė tė mund tė ndryshojė konsumi i gjerė, duhet tė ndryshojnė tipi i konsumatorit, shija e tij, tradita dhe historia. Shoqėria doemos duhet tė shkatėrrohet. Kjo ėshtė arsyeja qė kapitalistėt ia vėnė zjarrin pallatit mbretėror pėr shkak tė faculetės.
Femrat nė shoqėritė islame nuk guxojnė tė ndryshojnė vetėm si konsumatore tė mallrave tė importuara nga Evropa apo Amerika, por ato duhet tė bėhen pjesėmarrėse aktive nė shtėpitė e tyre. Ato duhet tė mėsohen qė tė marrin qėndrim tė drejtė ndaj gjeneratave tė tashme dhe tė ardhme. Ato duhet ta ndryshojnė formėn e shoqėrisė. Gratė duhet tė kenė ndikim nė etikėn, vlerat, artin dhe literaturėn. Ato duhet tė kenė ndikim tė thellė revolucionar nė raport me ēdo gjė.
Ato nė kėtė kuptim duhet tė jenė tė punėsuara.
Nė shoqėrinė islame koha, kultura, mundėsitė shoqėrore, ekonomike, ndryshimet nė marrėdhėniet shoqėrore, mendimet e reja, tė gjitha kėto kushte ndryshojnė tipet dhe traditėn.
Gratė janė tė detyruara qė ti ndryshojnė kushtet e brendshme dhe tė jashtme, sepse kushtet nga e kaluara nuk janė mė praktike e as tė mjaftueshme pėr gratė e sotme.
Tash, kur gjėrat duhet tė ndryshojnė, tash kur mendimtarėt e rinj dhe ata tė posazgjuarit nė shoqėrinė tonė janė pa pėrvojė dhe pa vetėdije, a sėshtė e logjikshme qė kapitalistėt bėhen tė preokupuar me pėrgatitjen e modeleve tė tyre, kėshtu qė nė momentin kur gruaja ta mėnjanojė modelin e saj tradicional, modeli i tyre tė mund tė zbatohet nė tė. Ata e trajtėsojnė ashtu siē dėshirojnė, e pastaj e vėnė, nė vend tė vetvetes, nė pozitėn qė ta bastardojė shoqėrinė.
Nė mesin e kėtij mendimi pėlcitės i cili na imponohet dhe i cili do tė vazhdojė tė na imponohet, ēfarė mund tė bėjmė? Kush ėshtė ai qė mund tė marrė pėrgjegjėsinė mbi vete?
Ajo qė mund tė bėjė diēka dhe qė mund tė na shpėtojė, qė mund tė luajė njė rol aktiv sėshtė gruaja tradicionale e cila ėshtė e pėrgjumur dhe e qetė, e butė dhe model i vjetėr, as qė ėshtė gruaja e re e cila ėshtė kukull moderne qė ka pėrfituar modelin e armikut, dhe me kėtė veprim ėshtė bėrė e pėrmbushur dhe e ngopur.
Aq mė parė, ajo e cila mund tė zgjedhė virtytet e reja njerėzore, qė mund ti kėpusė shtrėngesat e traditės sė vjetėr tė cilat kanė qenė tė prezentuara nė emėr tė religjionit, ndėrkaq, nė tė vėrtetė kanė qenė zakone kombėtare dhe fetare qė kanė drejtuar me shpirtin, mendimet dhe sjelljet nė shoqėri, ėshtė personaliteti i cili sėshtė i kėnaqur me kėshillat e vjetra.
Klithmat nga burimet e dyshimta nuk e entuziazmojnė.
Pas parullave kalkuluese pėr lirinė (mbretėrore), ajo vėren fytyrat e shėmtuara dhe tmerruese tė njerėzve tė cilėt veprojnė kundėr shpirtėrores dhe i kundėrvihen njerėzisė. Ajo sheh se ata janė nė disharmoni me shpirtėroren, racionalen dhe humanen. Ata janė kundėr grave dhe respektimit tė tyre.
Ata janė njerėzit tė cilėt e dinė se prej ku rrjedhin ato gjėra tė cilat na imponohen. Ata e dinė se prej ku i marrin urdhrat e tyre. Ēfarė krijesa kanė nxjerrur nė treg! Krijesa pa ndjenja, pa dijeni, pa dhembje, pa mirėkuptim, pa pėrgjegjėsi e madje edhe pa ndjenja njerėzore. Kukullat e freskėta, tė pastra, ato tė cilat "kanė vlerė".
Ėshtė mė se e qartė se pėr ēfarė pune ėshtė dedikuar vlera e tyre. Mjetet e pėrkrahjes dhe burimet e saj janė po ashtu tė njohura. Kjo ėshtė hedhur nė gratė tona, ndėrsa ato e dinė arsyen.
Ato janė ato pėr tė cilat pyetjet "Kush jam unė?" dhe "Ēfarė do tė duhej unė tė jem?", janė tejet tė rėndėsishme, sepse ato nuk dėshirojnė tė mbeten dhe tė bėhen tė atilla.
Ato nuk mund ti dorėzohen asaj qė ka qenė dhe qė ėshtė, pa vullnetin e vet dhe pa rolin e zgjedhjes.
Ato dėshirojnė shembullin.
Cilin?
Fatimenė.
Fatimeja ėshtė bija e katėrt dhe mė e reja e Pejgamberit tė Islamit. Ajo ėshtė bija mė e re e familjes nga e cila nuk ka djem qė mbijetuan. Ajo u lind nė shoqėrinė nė tė cilėn edhe babai edhe familja birit i kushtojnė rėndėsi tė veēantė.
Rregullimi shoqėror arab kapėrceu periudhėn e maternitetit shekuj tė tėrė para Islamit. Gjatė periudhės sė injorancės, qė i parapriu misionit Tė tė Dėrguarit, nė botėn arabe u themelua patriarkati. Zota tė tyre u bėnė meshkujt, ndėrsa idhujt e tyre, engjėjt ishin gra (qė d.t.th. bijat e Zotit tė madh). Me fiset kanė administruar "mjekrat e bardha", ndėrkaq familjet i kanė udhėhequr gjyshėrit. Parimisht, religjioni i tyre ka qenė lloj i adhurimit tė tė parėve.
Ata mbaheshin pėr besimet dhe traditat tė cilat i kishin tė parėt e tyre.
Ishte nė kundėrshtim me besimin e stėrgjyshėrve qė tė dėrguarit e mėdhenj, tė pėrmendur nė Kuran, tė rebelohen.
Tė ballafaquar me kundėrshtimin e besimeve dhe miteve stėrgjyshore, tė paraqitura nė kohėn e tė parėve mė tė vjetėr, fiset u ngritėn nė mbrojtjen e traditės sė gjinisė mashkullore.
Ishte ky njė lloj i adhurimit tė trashėguar, imitues, i bazuar nė parimet e adhurimit tė tė parėve.
Tė dėrguarit sjellin mesazhin revolucionar. Bėjnė pėrpjekje qė ta zgjojnė mendimin i cili bazohet nė parimin e adhurimit tė Zotit. Veē kėsaj, jeta e vėshtirė e fiseve tė shkretėtirės sė thatė ėshtė e pėrmbushur me armiqėsinė ndėrmjet fiseve, kėshtu qė parimet themelore tė jetės janė "mbroju dhe sulmo" dhe "realizoi premtimet tuaja". Nė kėtė shoqėri, biri ka rol tė veēantė tė bazuar nė "dobitė dhe nevojat" e bazamenteve sociale dhe ushtarake tė shoqėrisė.
Nė pajtim me sentencėn universale tė sociologjisė, kufizimi ėshtė zėvendėsuar me vlerėn, tė jesh biri i dikujt, ėshtė vetvetiu vlera mė e lartė. Kjo nėnkupton trupėzimin e virtyteve, vlerave tė rėndėsishme shoqėrore dhe etike si dhe trupėzimin e dinjitetit njerėzor. Pėr kėtė arsye, ėshtė degraduese tė jesh femėr, apo tė kesh vajzė. Butėsia e saj ėshtė zėvendėsuar me nocionin "tė jesh i dobėt". Kjo "tė jesh i dobėt" e saj, e shtyn nga robėria, ndėrkaq robėria ndikon qė vlerat e saj njerėzore tė zvogėlohen.
Ajo bėhet qenie qė ėshtė rob i mashkullit, trupi i babait tė saj, lodėr pėr kėnaqjen e nevojave seksuale tė meshkujve, "dhi" ose robėreshė nė shtėpinė e bashkėshortit tė saj.
Tekembrėmja, kjo krijesė pėrherė ofendon ndjenjėn e krenarisė sė mashkullit, sepse ajo ėshtė forma mė e lartė e turpit dhe amoralitetit. Pėr hir tė pėrmirėsimit tė shoqėrisė dhe lirimit tė mendimeve, ėshtė shumė mė mirė qė tė mbytet nė foshnjėri, qė nderi i baballarėve, vėllezėrve dhe nderi i tė parėve, nderi i tė gjithė meshkujve qė janė tė lidhur me tė, tė mos pėrlyhet dhe nėpėrkėmbet. Ashtu siē na thotė Firdusi, poeti i madh iranian, nė Shahname:
"Mė mirė do tė ishte qė gratė dhe kuēedrat tė varrosen nė tokė. Bota do tė jetė mė e mirė nė qoftė se lirohet nga prania e tyre". Njė poet arab na thotė: "Nė qoftė se babai ka bijėn dhe dėshiron tė mendojė pėr tre dhėndurė tė ndryshėm: i pari, shtėpia qė do ta fshehė; i dyti, bashkėshorti i cili do ta mbajė; dhe i treti, varri i cili do ta mbulojė. Dhėndri i tretė, varri, ėshtė mė i miri!"
Shprehja qė ka tė bėjė me varrin, si dhėndėr mė i mirė ekzistonte nė fjalorin e njerėzve mė tė pasur dhe mė tė nderuar. Tė gjithė indigjenėt dhe baballarėt e nderuar, tė cilėt janė tė lidhur pėr familjen dhe asaj i kushtojnė rėndėsi tė madhe, si dhe u kushtojnė rėndėsi etėrve dhe tė parėve mashkullorė, tė gjithė ata qė kuptojnė idealet e emrit dhe nderit, janė tė gatshėm dhe jetojnė nė pritje tė vdekjes, kėshtu qė mund tė kėrkojnė dorėn e motrave dhe bijave tė tyre pėr shkak tė bashkėshortėsisė. Nusja dhe dhėndri i tmerrshėm bashkohen ose nėpėrmjet duarve tė veta, ose pėr nusen zgjedhet dhėndri mė i mirė i mundshėm. Poeti pėrkujton bijėn e vet pėr dhėndrin mė tė dashur: "Varri ėshtė dhėndri mė i dashur".
Ai ėshtė poeti i njėjtė i cili thotė se ėshtė mė mirė qė gratė dhe kuēedrat tė mbulohen me dhe, sepse kjo ėshtė mėnyrė e ndryshimit "Mbulimi i vajzave me dhe ėshtė mėnyrė e ruajtjes sė nderit". Kjo ėshtė arsyeja pėr tė cilėn Kurani, me fjalėt mė tė rrepta, tėrheq vėrejtjen pėr rrezikun nga ky "nder mė i madh" i tmerrshėm, dhe thotė:
"Fshihet nga njerėzit pėr shkak tė fatkeqėsisė e cila i ėshtė lajmėruar: a thua kėshtu i pėrbuzur ta mbajė, apo ta fusė nė tokė? Sa nė mėnyrė tė shėmtuar ata gjykojnė!" (en-Nahl:59).
Pika e ndjeshme tė cilėn shkrimtari bashkėkohor islam e zbuloi nė Kuran, ėshtė se tragjedia rrėnjė mė tė rėndėsishme ka atė ekonomiken, krahas frikės shoqėrore nga varfėria qė mbretėronte nė periudhėn e injorancės arabe. Besimi themelor tė cilin shumica e sociologėve tė sotėm e pranojnė dhe e konfirmojnė ėshtė shpirtmadhėsia e atėrisė ndaj birit, ndėrsa turpi dhe ultėsia nė atėrinė ndaj bijės. Ky besim i themeluar nė etikė dhe shpirtėroren, kjo ndjenjė dhe sensitivitet, burojnė nga trajtesat pėr vlerat shpirtėrore tė nderit, integritetit, dinjitetit, respektit dhe nderit tė mashkullit dhe femrės ose birit apo bijės. Vogėlushet janė varrosur tė gjalla nga frika se do tė mund tė sillnin turpin nė tė ardhmen me martesėn me dhėndrin e papėrshtatshėm, me rėnien nė duart e armikut gjatė kohės sė luftės dhe me shndėrrimin e tyre nė robėresha nė vende tė huaja. Tė gjitha kėto janė shfaqje tė dorės sė dytė, ose, siē thonė ata, ato janė fakte tė dukshme tė cilat dalin nga realiteti i ndryshuar, i cili ka pėrfituar trajtė tė re. Mirėpo, prapėseprapė, shkaku themelor ėshtė i natyrės ekonomike.
Siē thamė mė parė, nė sistemin fisnor, njerėzit janė tė ballafaquar me vėshtirėsitė e jetės dhe tė prodhimtarisė (veēan nė shkretėtirat e Arabisė) dhe me marrėdhėniet pėrherė problematike ndėrmjet fiseve. Nė jetėn e kėtillė ėshtė e domosdoshme pėrkrahja e fuqishme. Automatikisht biri bėhet faktori i rėndėsishėm nė mjedisin ekonomik dhe shoqėror, si dhe faktori i rėndėsishėm i mbrojtjes sė familjes dhe fisit tė tij. Ai ėshtė element i domosdoshėm social i familjes dhe fisit. Biri sjell bukėn, ndėrkaq bija e han. Ėshtė e natyrshme qė dallimet gjinore shkaktojnė dallimet klasore. Mashkulli bėn pjesė nė klasėn e atyre qė posedojnė dhe sundojnė, ndėrkaq gratė nė klasėn tė cilėn e posedojnė dhe e udhėheqin meshkujt.
Raporti ndėrmjet burrave dhe grave, ėshtė sikur raporti ndėrmjet pronarit tė madh dhe fshatarit. Mashkulli dhe femra, si tėrėsi ekonomike, kanė vlera tė ndryshme njerėzore dhe shoqėrore.
Si ēifligar bujqėsor ai ėshtė bartės i lidhjes sė gjakut, i fisnikėrisė sė trashėguar tė familjes sė vet, si dhe bartės i vlerave etike tė mirėfillta, i dėlirėsisė dhe shpirtmadhėsisė sė madhe, por ėshtė e vėrtetė se nė lidhje me gruan dhe katundarin ėshtė krejtėsisht tjetėrfare.
Varfėria bart me vete ēdo gjė qė pėrfiton njeriu apo qė mund ta pėrfitojė, nė tė katėr anėt. Prandaj ajo mund tė bėhet shkaktare e humbjes sė vetėrespektit tė familjes. Pėrherė ekziston mundėsia se bija mund ta turpėrojė familjen duke u martuar me dikė i cili nuk ka pozitė tė njėjtė si ajo familje. Sipas mendimit tim, kjo frikė, e cila ėshtė njė dukuri etike, kryesisht ka tė bėjė me faktorin ekonomik, me fjalė tė tjera, me ruajtjen e pasurisė sė tokės dhe sigurimin e centralizimit tė pasurisė pėr gjeneratat e ardhshme tė asaj familjeje.
Nė shoqėritė patriarkale, kur vdes babai, djali mė i madh trashėgon ēdo gjė, jo vetėm tokėn por edhe gratė e babait, duke e inkuadruar kėtu edhe vetė nėnėn e tij!
Pėr shkak tė kėsaj arsyeje tė veēantė, vajzat nuk kanė qenė trashėgimtare me qėllim qė tė mos ndahej pasuria e babait dhe tė mos pėrcillej nė familje tė tjera nėpėrmjet martesės sė saj. Kjo ėshtė arsyeja qė nė familjet tona shumė tė vjetra ėshtė ende shumė i fortė theksimi i martesės sė vajzave nė suazat e vetė familjes. Ato premtojnė vajzėn e dajės pėr djalin e dajės "nė qiell", nė mėnyrė qė vajza e dajės tė mos nxjerrė trashėgiminė e saj jasht familjes, gjė e cila do tė ndodhte po tė martohej me njė tė huaj nė kėshillin e qytetit.
Kjo ėshtė arsyeja qė historianėt e vjetėr dhe dijetarėt modernė, tė cilėt shkruajnė historinė e besimit, kanė shpjegime tė ndryshme pėr varrosjen e fėmijėve tė gjallė femėrore nė periudhėn e injorancės. Duke u nisur nga frika nga turpi, amoraliteti, pėrbuzja dhe paragjykimet, ose nga frika e martesės me njeri tė papėrshtatshėm, apo nga talljet dhe pėrqeshjet, siē thonė disa dijetarė, nė religjionet primitive, vogėlushet u janė ofruar si viktima zotave tė ndryshėm. Megjithatė, Kurani nė mėnyrė mė tė rreptė dhe mė tė qartė thotė se ajo ka qenė frika nga varfėria. Me fjalė tė tjera, arsye ka qenė faktori ekonomik.
Shpjegimet tjera janė vetėm fjalė tė kota.
Sipas mendimit tim, interpretimi dhe shpjegimi, qartė nuk bėhen vetėm pėr shkak tė shpjegimit shkencor tė arsyes pėr vrasjet e kėtilla, por ato bėhen me qėllim qė ti turpėrojnė dhe degradojnė njerėzit qė flasin pėr pėrgjegjėsitė etike, morale dhe fisnikėruese tė cilat fiset i kishin lidhur me varrosjen e foshnjave vajza tė posalindura.
Veprimi i tyre i vrazhdė jonjerėzor buronte nga niveli i tyre i ulėt njerėzor, nga bastardimi, frika nga varfėria dhe dashuria ndaj pasurisė. Ky ka qenė rezultati i drejtpėdrejtė i frikės dhe pafuqisė sė tyre, ky ka qenė lėshimi i perdes sė mashtrimit pėr shkak tė fshehjes sė veprimit tė tyre, nė tentimet qė gjithė kėtė ta shpjegojnė me fjalė tė fisnikėrisė, nderit, integritetit, dėlirėsisė dhe tė respektit.
Kurani thekson:
"... qė fėmijėt tuaj, pėr shkak tė varfėrisė tė mos i mbytni. Ne edhe juve edhe ata ju ushqejmė" (el-En'ām:151).
Kjo shpjegon shkakun kryesor tė tragjedisė. I zgjon njerėzit. E dyta, pėrgėnjeshtron shpjegimet e rrejshme etike dhe humane. Nė mėnyrė momentale dhe tė hapur thotė se praktika nuk ėshtė as etike e as fisnike,por aq mė parė ajo ėshtė qind pėr qind ekonomike.Buron nga makutėria dhe pasuria, nga dobėsia dhe frika.
Para kėsaj, opinioni nuk ka qenė i njohur me ndijimet e tyre tė vėrteta. Ndryshe nga klasa e eksploatuar, shumica e njerėzve kanė besuar se kjo ėshtė reaksioni i vetėdijes publike. Kanė besuar se kjo dėshmon shpirtin e guximshėm dhe se ka mbrojtur nderin familjar. Shoqėria fisnore arabe ia jepte gjithė vlerėn njerėzore birit, ndėrkaq pėr bijėn konsiderohej se asaj i mungon ēdo dėlirėsi dhe autenticiteti njerėzor.
Mashkulli nuk ėshtė i aftė vetėm tė krijojė mjete pėr jetėn e vet, po gjithashtu ai ėshtė ndihmė e babait, mbrojtės i familjes, hero familjar dhe fisnor, si dhe krenari e gjinisė sė tij, bartės i vlershmėrisė sė trashėgimisė sė tij, vazhduesi i ekzistencės shoqėrore, shpirti i familjes sė tij, pronari i emrit, rojtar i institucioneve dhe fiseve i cili ndezė kandilin familjar pas vdekjes sė babait tė tij. Bija ėshtė element brenda familjes, pjesa e gjallė e orendive shtėpiake. Pas martesės, personaliteti i saj tretet nė shtėpinė e tė huajit. Bėhet pjesė e orendive nė njė shtėpi tjetėr, nė tė cilėn nuk mund tė mbajė madje as mbiemrin e saj. Fėmijėt e saj i takojnė njeriut tė huaj. Ata mbajnė emrin e tij dhe janė trashėgues tė trashėgimisė e cila po ashtu ėshtė e huaj pėr nėnėn e tyre.
Mashkulli disponon me fuqi materiale dhe kapital ekonomik, ai i ndihmon shoqėrisė dhe sistemit patriarkal. Ai zbukuron jetėn, ai ka autoritet, famė, vlerė dhe kredibilitet shpirtėror.
Ai mbėshtet autenticitetin e familjes. Ai ėshtė qė ofron sigurinė dhe mjetet pėr jetesė, dhe i cili ėshtė autoriteti i ardhshėm i asaj familjeje. Ndėrkaq, vajza, asgjė. Ajo nė pėrgjithėsi ėshtė pronė private e shtėpisė, bima e cila familjes i jep fryte. Ajo ėshtė aq e dobėt saqė ēdo herė duhet tė jetė e mbrojtur.
Si zogu tė cilit i ėshtė lidhur guri pėr kėmbe qė tė mos fluturojė, ajo, si gur, pengon luftėtarin nė sulmin e lirė mbi tendat dhe fortifikatat e armikut. Edhe atėherė kur mbron fisin e vet, luftėtari pėrherė ėshė i brengosur qė ajo tė mos merret si robėreshė.
Moskujdesi mė i parėndėsishėm i tij mund tė shkaktojė qė ajo tė bie nė duart e armikut. Me kėtė rast, i gjithė fisi do tė duronte turpin e robėrimit tė saj.
Gjatė kohėve tė paqes, familja duhet tė jetė syēelė qė ajo tė mos e turpėrojė. Pas gjithė kėtyre brengave, pėrpjekjeve, mundimeve, shpenzimeve, shqetėsimeve, vjen njeriu i huaj dhe e merr me vete.
Ajo ėshtė si ara tė cilėn e punon tjetėrkushi dhe mbledh tė korrat.
Pėr kėtė arsye, zgjidhja mė e mirė ėshtė qė, natyrisht asnjė tjetėr, tė vritet derisa ėshtė nė pėrqafimin e nėnės sė vet, ose qė nė moshėn mė tė re tė jetė e dhėnė pėr martesė, ndėrkaq varri i ftohtė tė emėrtohet "dhėndėr". Mashkulli i cili nuk ka djem konsiderohet "i shkėputur". Ai nuk ka filizat e vet, nuk ka pėrhershmėri, ai ėshtė shterp. Madje edhe termi "kavtar" do tė thotė pėrmbushje, fitim, mirėqenie, ashtu siē nėnkupton edhe atė qė ka pasardhės dhe shumė fėmijė. Zoti nė pėrgjigjen pabesimtarėve tė cilėt Tė Dėrguarin e Tij tė dashur e quanin "tė shkėputur", i solli lajme tė mira Tė Dėrguarit se ai do tė ketė pasardhės tė shumtė.
Nė njė mjedis tė kėtillė, ėshtė pjekur ēasti qė fati tė shmangė mė njė anė velin i cili e fshehė. Ėshtė koha e inkuadrimit dhe e orientimit tė gjendjes sė gjėrave.
Jeta ėshtė bėrė gji deti i qetė dhe i rehatshėm.
Koha ėshtė pėr njė pėrmbysje serioze dhe krijuese. Koha ėshtė qė tė fillojnė tė fryjnė erėra tė forta. Pėrnjėherė, njė plan mahnitės fillon tė realizohet, i ėmbėl por i vėshtirė.
Dy njerėz janė zgjedhur qė ta realizojnė kėtė plan, babai dhe e bija. Muhammedi (a.s.), duhet tė bartė barrėn e rėndė, ndėrkaq Fatimeja (e bija e tij), duhet ti shprehė nė vetvete vlerat e reja tė posakrijuara dhe revolucionare.
Fisi mė i madh arab ėshtė fisi Kurejsh. Qabeja ėshtė nė duart e tij, qė natyrisht i jep dinjitetin fisnor. Pjesėtarėt e kėtij fisi janė tė ndarė nė dy familje tė mėdha: Beni Emevite dhe Beni Hashimite. Beni Emevitėt janė mė tė pasurit, ndėrkaq Beni Hashimitėt janė mė tė respektuarit, meqė janė pėrgjegjės pėr mbikėqyrjen e punėve nė Qabe.
Abdulmuttalibi ėshtė nga kjo familje, mirėpo nė kėtė kohė ai ėshtė i ndjerė, ndėrsa djali i tij, Ebu Talibi, udhėheqėsi i Beni Hashimitėve, ska fuqinė tė cilėn e kishte babai i tij i ndjerė.
Ai falimentoi nė tregtinė e tij. Jeton nė varfėri dhe fėmijėt e vet i ka dhėnė nėn pėrkujdesjen e familjes sė vet.
Ndėrmjet fiseve u zhvillua rivaliteti intensiv. Emevitėt bėjnė pėrpjekje qė tė pėrfitojnė mbikėqyrjen mbi gjithė pasurinė dhe nderimet mė tė larta tė Kurejshitėve. Ata dėshironin qė njėkohėsisht ta shkatėrrojnė pikėmbėshtetjen shpirtėrore tė Hashimitėve.
Nė fisin Hashimit, familjes sė Muhammedit (a.s.) i ėshtė shprehur besim i ri. Nipi i Abdulmuttalibit sapo u martua me Hadixhenė, tė vejėn e pasur dhe shumė tė nderuar tė Mekkes.
Kjo martesė u mundėsoi pozitė mė stabile shoqėrore.
Shėmbėlltyra personale dhe personaliteti i Muhammedit (a.s.) qė dalin nė sipėrfaqe, besimi dhe kredibiliteti qė e gėzon ndėrmjet njėrėzve, e veēanėrisht ndėrmjet gjithė Hashimitėve dhe prijėsve Kurejshitė, e gjithė kjo i bėnė tė vetėdijshme faktet se ai ruan nderin e Abdulmenafit dhe se ai ėshtė mbrojtės i dinjitetit tė Hashimitėve.
Veēanėrisht, ata ndjejnė se ai do tė jetė bartės i nderit dhe dinjitetit tė cilat i kishte Abdulmuttalibi.
Hamza ėshtė mashkull atlet. Ebu Lehebi ėshtė njeri tė cilit i mungon besimi. Abbasi ėshtė i pasur, por i mungon karakteri. Ebu Talibi ėshtė i ndershėm, por i varfėr. Muhammedi ėshtė i vetmi i cili sė bashku me bashkėshorten e tij ka edhe karakter. Gjithashtu ai ka rininė e vet. Ata kanė pasuri tė konsiderueshme dhe janė pjesė e trungut familjar tė Beni Hashimitėve. Nga kjo familje doemos do tė rezultonte njė pėrparim i madh. Hija e tyre do tė bie nė Mekke.
Tė gjithė presin lindjen e djemve nė kėtė familje, djemve tė cilėt do ti sjellin fuqi, besim dhe autoritet familjes sė Abdulmuttalibit.
Por, fėmija i parė i lindur ėshtė vajzė, Zejnebja.
Por, familja pret djalin.
Fėmija i dytė ėshtė vajzė, Rukijje.
Pritjet bėhen me intensive dhe nevoja po ashtu rritet.
Vajza e tretė, Ummi Kulthumi.
U lindėn dy djelmosha, Kasėmi dhe Abdull-llahu.
Bartin premtime tė mėdha. Por ata nuk lulėzojnė. Vdesin nė fėmijėri. Tash nė atė shtėpi ka tre fėmijė, dhe qė tė trija janė vajza.
Nėna ka mbushur vjetėt. Ajo ka mė se 60 vjet. Babai, edhe pse i do vajzat e veta, ndan ndjenjat e fisit tė vet dhe pritjet e tij.
A thua Hadixheja, e cila gati ėshtė nė fund tė jetės sė saj, mund tė lindė fėmijė tjetėr? Shpresat janė zbehur tepėr.
Po! Gėzimi dhe shpresa edhe njė herė kaplojnė shtėpinė.
Shqetėsimi arrin kulmin. Ky ėshtė shansi i fundit pėr familjen e Abdulmuttalibit, shpresa e fundit.
Por, pėrsėri u lind vajzė.
Ia dhanė emrin Fatime.
Gėzimi dhe shpresat e Hashimitėve kalojnė te Emevitėt. Fati i armikut. Pėshpėritja e emrave dhe britmave pėrbuzėse: "Muhammedi ėshtė i "shkėputur", njeriu i cili ėshtė hallka e fundit nė zinxhirin e farefisit tė tij dhe i cili ka katėr vajza. Asgjė mė tepėr".
Sa pikėlluese ėshtė e gjithė kjo. Sa rol tė mrekullueshėm dhe tė ēuditshėm luan fati. Jeta kalon, ndėrsa Muhammedi (a.s.) pėrmbytet nė shtrėngatėn e jetės dhe rrugės sė vet. Ai zgjedhet si I Dėrguar i Zotit (xh.sh.). Ai e pushton Mekken dhe i liron tė gjithė tė burgosurit e Kurejshitėve. Tė gjitha fiset janė nėn udhėheqjen e tij dhe hija e tij ėshtė mbi gjithė Siujdhesėn e Arabisė. Shpata e tij pret fytyrat e perandorėve botėrore. Kėnga e tijė ushton nė qiej e nė tokė. Nė njė anė fuqia, nė anėn tjetėr Pejgamberia, nderi i plotė i cili madje kurrė nuk do tė depėrtojė deri te truri i Emevitėve, i fisit tė Hashimitėve, apo deri te truri i gjithė arabėve dhe joarabėve.
Tash Muhammedi ėshtė I Dėrguar. Nė qytetin e pėrmbushur nga valėt e fuqishme tė gėzimit, ai ka fuqinė dhe madhėshtinė tė cilat qenia njerėzore asnjėherė smund ti kuptojė. Druri i cili nuk rritet nga Abdulmenafi, as nga Hashimitėt e as nga Abdulmuttalibi, por i cili rritet nga drita qė ndriēon nėn malin Hira.
Ai shtrihet prej njė skaji deri nė skajin tjetėr tė shkretėtirės, prej njėrit deri nė horizontin tjetėr tė tokės. Ai pėrherė pėrfshin dhe do tė vazhdojė tė pėrfshijė gjithė ardhmėrinė deri nė fund tė historisė.
Ai njeri ka katėr vajza.
Por, jo. Tri nga to kanė vdekur para tij. Tani ai ka vetėm njė fėmijė, bijėn mė tė re, Fatimenė.
ISLAMI REVOLUCIONARIZON POZITĖN E GRAVE
Muhammedi (a.s.) ėshtė trashėgimtar i gjithė nderit familjar, trashėgimtar i llojit tė ri tė pasurisė qė nuk ėshtė bazuar as nė lidhjet e gjakut, as nė tokė e as nė para, por nė fenomenin e vetėdijėsimit. I lindur nga besimi, xhihadi, revolucioni, mendimet dhe humaniteti, ai ėshtė valė e mrekullueshme. Ai arrin deri te shpirti mė i lartė i vlerės. Ai ėshtė i shoqėruar me historinė e gjinisė njerėzore, jo me atė tė Abdulmuttalibit, Abdulmenafit, Kurejshitėve e as tė arabėve. Ai ėshtė trashėgimtar i Ibrahimit, Nuhut, Musait, Isait, ndėrsa Fatimeja ėshtė trashėgimtarja e tij e vetme.
Ta kemi dhėnė kevtherin, o Muhammed! Pėr Krijuesin tėnd, pėrforco lutjen dhe sakrifiko devenė. Ky ėshtė ai, armiku yt mė i madh, i cili ėshtė i kotė.
Ai, armiku yt me dhjetė djem, ėshtė "i shkėputur". Ai ėshtė i padobishėm, i kotė, pa trashėgimtarėt mė tė lartėsuar.
"Ne tė japim kevtherin - Fatimenė". Nė kėtė mėnyrė revolucioni paraqitet mė thellėsitė kohore tė vetėdijes.
Tash bija bėhet pronare e vlerave tė babait tė vet, trashėgimtare e gjithė nderit tė familjes sė vet. Ajo ėshtė vazhdim i zinxhirit tė tė parėve tė shquar, vazhdim i cili fillon me Ademin dhe pėrcillet nė tė gjithė prijatarėt drejt lirisė dhe vetėdijes nė shoqėrinė njerėzore. Ai shtrihet deri te Ibrahimi dhe i ofron Musain dhe Isain nga vetja. Shtrihet deri te Muhammedi (a.s.).
Hallka e fundit nė kėtė zinxhir tė Drejtėsisė sė Shenjtė, zinxhirit korrekt tė sė vėrtetės, ėshtė Fatimeja, bija e fundit e familjes e cila dėshironte dhe pritte djalė.
Muhammedi (a.s.), e kishte tė njohur se ēkishin pėrgatitur duart e fatit pėr tė. Ndėrkaq, Fatimeja, po ashtu e dinte se kush ėshtė. Po! Ky mėsim shkaktoi njė revolucion tė tillė. Gruaja, nė kėtė fe, kėshtu ėshtė e liruar. A thua ėshtė kjo feja e Ibrahimit, ndėrsa ata, trashėgimtarėt e saj?
Askush ska tė drejtė qė tė varroset nė xhami. Xhamia mė e madhe nė botė ėshtė Mesxhidul-haram e cila gjendet nė Mekke. Qabeja. Kjo shtėpi i takon Zotit. Ajo i ėshtė dedikuar Zotit. Ajo ėshtė drejtimi nga i cili janė drejtuar tė gjitha ceremonitė e namazit. Zoti urdhėroi, ndėrsa Ibrahimi e ndėrtoi kėtė shtėpi. Ajo ėshtė shtėpia, me ēlirimin e sė cilės ėshtė nderuar I Dėrguari i Islamit. Ai e ēliron "kėtė shtėpi", shkon rreth e qark saj dhe pėrkulet qė tė bėjė sexhde ndaj saj. Tė gjithė tė dėrguarit e mėdhenj qė i njeh historia, janė shėrbėtorė tė kėsaj shtėpie. Mirėpo asnjė i dėrguar nuk ka tė drejtė qė tė varroset aty. Ibrahimi e ndėrtoi, mirėpo su varros aty, Muhammedi (a.s.), e ēliron, por edhe ai nuk varroset aty. Nė gjithė historinė ekziston njė, dhe vetėm njė individ tė cilit i ėshtė dhėnė njė privilegj i tillė. Zoti i Islamit pėlqeu vetėm njė individ dhe i dha nderin qė tė varroset nė Shtėpinė e Tij tė veēantė, nderin qė tė varroset nė Qabe. Kush ėshtė ky individ? Gruaja. Robėresha Haxhere (gruaja e dytė e Ibrahimit dhe nėna e Ismailit).
Zoti e urdhėroi Ibrahimin qė tė ndėrtojė monumentin mė tė madh tė ibadetit pėr njerėzimin, e pranė tij, varrin e kėsaj gruaje. Njerėzimi pėrgjithmonė duhet tė tubohet rreth varrit tė Haxheres dhe tė sillet rreth e rrotull.
Zoti i Ibrahimit nga bashkėsia e stėrmadhuar njerėzore zgjodhi gruan, si ushtarin e paemėr tė tij, nėnėn, atė, robėreshėn. Me fjalė tė tjera, Zoti zgjodhi qenien tė cilės, nė tė gjitha sistemet e njerėzimit, i mungojnė dinjiteti dhe nderi.
Nderi i dhuruar bijės sė Pejgamberit
Po, nė kėtė shkollė tė tė menduarit u bė njė revolucion i tillė.
Nė kėtė fe, gruaja ėshtė e liruar nė kėtė mėnyrė. Nė kėtė mėnyrė Islami i nderon gratė. Dhe edhe njė herė Zoti i Ibrahimit zgjodhi Fatimenė. Fatimeja, si vashėz, merr vendin e djalit si trashėgimtare e famės sė brezit familjar tė saj, duke ruajtur vlerat dinjitoze tė tė parėve tė saj dhe duke vazhduar mė tej trungun dhe besimin e saj familjar.
Nė shoqėrinė ku lindja e vajzės konsiderohet turp i madh, tė cilin turp mund ta lajė vetėm varrosja pėr sė gjalli e saj, ku dhėndri mė i mirė, pėr tė cilin mund tė shpresojė babai i saj, ėshtė "varri", Muhammedi e di se ēka i bėri fati, ndėrkaq Fatimeja e di se cila ėshtė ajo.
Prandaj historia shikon me habi mėnyrėn nė tė cilėn ėshtė sjellur Muhammedi ndaj vajzės sė tij tė re, Fatimesė, mėnyrėn nė tė cilėn i drejtohej dhe mėnyrėn nė tė cilėn e lartėsoi.
Do tė shohim se shtėpia e Fatimesė ėshtė pranė shtėpisė sė Muhammedit. Fatimeja dhe bashkėshorti i saj, Aliu, janė njerėzit e vetėm qė jetojnė pranė Xhamisė sė Tė Dėrguarit. Ata janė prej shtėpisė sė njėjtė sikur ai, dhe vetėm oborri prej dy metrash i ndan dy shtėpitė.
Dy dritare, tė kthyera njėra kundruall tjetrės, hapin shtėpinė e Fatimesė drejt shtėpisė sė Muhammedit. Ēdo mėngjes I Dėrguari hap dritaren e vet qė tė pėrshėndesė bijėn e tij tė re.
Do tė shohim se sa herė qė I Dėrguari niset nė rrugė, troket nė dyert e shtėpisė sė Fatimesė dhe pėrshėndetet me te. Fatimeja ėshtė personi i fundit qė i dėshiron rrugė tė mbarė. Sa herė qė tė kthehet nga rruga, Fatimeja ėshtė e para tė cilėn e kėrkon ai.
Ai troket nė dyert e shtėpisė sė saj, duke pyetur se si ėshtė ajo. Nė disa dokumente historike ėshtė shėnuar se ai puthte fytyrėn dhe duart e Fatimesė. Ky lloj i sjelljes ėshtė mė shumė se lidhja e zakonshme ndėrmjet babait dhe bijės sė tij. Baba i cili puthė duart e bijės sė vet edhe atė tė bijės mė tė re! Sjellja e tillė nė shoqėrinė e atillė u jep grusht tė fortė revolucionar marrėdhėnieve familjare dhe jonjerėzore nė atė mjedis. "I Dėrguari i Islamit puthė duart e Fatimesė". Qėndrimi i tillė ua hapė sytė njerėzve autoritarė, politikanėve dhe shumicės sė popullit musliman tė tubuar rreth Tė Dėrguarit, nė mahnitjen e madhėshtisė sė Fatimesė".
Ky lloj i sjelljes nga ana e Tė Dėrguarit tė Islamit mėson humanitetin, mėson njerėzimin qė tė ēlirojė vetveten nga mashtrimet historike dhe tradicionale. E mėson njeriun qė tė zbresė nga froni i faraonit, qė tė shmangė anash krenarinė e tij dhe persekutimin e vrazhdė dhe tė pėrkulė kokėn kur tė takohet me gruan. I mėson gratė qė tė pretendojnė lavdinė dhe bukurinė e njerėzimit dhe ti eliminojnė ndjenjat e tyre tė vjetra dhe tė reja tė inferioritetit, tė pėrulshmėrisė dhe pėrdheshmėrisė.
Prandaj fjalėt e Tė Dėrguarit nuk shprehin vetėm bujarinė atėrore, por ato njėkohėsisht sjellin pėrgjegjėsinė dhe obligimet rigoroze. Ai e shpreh respektin e tij ndaj saj dhe pėr tė thotė kėsisoj:
"Nė botė kanė ekzistuar katėr gra mė tė mira: Merjemeja, Hasija (gruaja e Faraonit e cila e rriti Musain), Hadixheja dhe Fatimeja".
"Zoti ėshtė i kėnaqur me lumturinė e saj, dhe zemėrohet pėr arsye tė hidhėrimit tė saj".
"Lumturia e Fatimesė ėshtė lumturia ime.
Hidhėrimi i saj ėshtė hidhėrimi im.
Secili qė do bijėn time, Fatimenė, mė do edhe mua.
Secili qė Fatimenė e bėn tė lumtur, mė ka bėrė tė lumtur edhe mua.
Secili qė e pikėllon Fatimenė, mė ka pikėlluar edhe mua.
Fatimeja ėshtė pjesė e trupit tim.
Secili qė e lėndon, mė ka lėnduar edhe mua.
Ndėrkaq, kush mė lėndon mua, ka lėnduar Zotin".
Pėr ēfarė arsye e gjithė kjo pėrsėritje? Pėrse I Dėrguari insiston nė lartėsimin e bijės sė vet tė re? Pėrse insiston nė lavdėrimin e saj para njerėzve? Pėrse dėshiron qė tė gjithė njerėzit tė jenė tė vetėdijshėm pėr ndjenjat e tij tė veēanta ndaj saj? Dhe, tekefundit, pėrse ai aq shpesh pėrsėriti fjalėn "lėndim" duke e lidhur me Fatimenė?
Pėrgjigjja nė gjithė kėtė ėshtė shumė e ndjeshme dhe e rėndėsishme. Kjo pėrgjigje ėshtė e qartė. Historia ndaj saj dha pėrgjigjen e vet. Fshehtėsia e kėtyre fakteve do tė zbulohet nė ardhmėrinė e pėrafėrt, vetėm pas disa muajve tė shkurtėr nga vdekja e babait tė saj.
Historia pėrherė nuk bėn fjalė vetėm pėr "kolosėt", sepse ajo u ėshtė pėrkushtuar atyre. Fėmijėt pėrherė harrohen. Fatimeja ėshtė fėmija mė i ri nė familje. Fėmijėria e saj kalon nėpėr shtrėngata tė ndryshme. Dita e lindjes sė saj ėshtė diskutabile.
Taberaniu, Ibn Is'haku dhe Ibn Hashimi pėrmendin pesė vjet para misionit Tė tė Dėrguarit. Muravej el-Zahib Mesudi thekson tė kundėrtėn, pesė vjet pas misionit Tė tė Dėrguarit.
Jakubi zgjedh mjedisin, por jo tėrėsisht, duke shėnuar se Fatimeja u lind "pas Shpalljes". Kėshtu ekzistojnė dallime tė shumta nė kuptimet e atyre tė cilėt i shėnonin gojėdhėnat. Sunitėt, po ashtu thonė se ajo u lind pesė vjet para misionit Tė tė Dėrguarit, ndėrkaq shiitėt thonė se kjo ndodhi pesė vjet pas misionit tė tij.
Kėtė diskutim ua lėmė dijetarėve, me qėllim qė tė mund tė na shpjegonin ditėn e saktė tė lindjes sė saj. Ne merremi me vetė Fatimenė dhe me realitetin e saj ndaj kėtu s'ėshtė me rėndėsi se a thua ajo u lind para ose pas misionit Tė tė Dėrguarit.
Ajo qė ėshtė mė se e qartė, ėshtė se Fatimeja mbeti vetėm nė Mekke.
Dy vėllezėrit e saj vdesin qė nė fėmijėri ndėrsa Zejnebja, motra e saj mė e madhe, e cila luan rolin e nėnės sė kėsaj fėmije tė dashur, shkon nė shtėpinė e Ebu el-Asit. Fatimeja me dėshpėrim tė madh pranon mungesėn e saj. Mė vonė radha u vjen Rukijjes dhe Ummu Kulthumit. Ato martohen me djemtė e Ebu Lehebit, ndėrsa Fatimeja mbetet edhe mė e vetmuar. Kėtė e themi me qėllim nėse supozojmė se ajo ėshtė lindur para misionit Tė tė Dėrguarit.
Po qe se e pranojmė supozimin tjetėr, atėherė Fatimeja qė nga koha kur i hapi sytė, ėshtė e vetmuar. Nė ēfarėdo rasti, fillimi i jetės sė saj koincidon me misionin e vėshtirė Tė tė Dėrguarit, tė pėrmbushur me luftė tė rreptė, me vėshtirėsi dhe dėnime, hijet e tė cilave mbulojnė shtėpinė e Tė Dėrguarit.
Pėrderisa babai i saj nė shpatullat e veta bart autorizimin pėr ardhjen nė vete tė njerėzimit dhe vuan pėr shkak tė armiqėsisė sė armiqve tė njerėzimit, nėna e saj ndihmon bashkėshortin e saj tė dashur. Me pėrvojat nismėtare nga fėmijėria, Fatimeja shijon vuajtjet, mjerimin dhe zemėrimin e jetės. Meqė ėshtė shumė e vogėl, ajo guxon tė lėvizė lirisht pėrreth. Ajo e shfrytėzon kėtė liri me qėllim qė ta pėrcjellė babain e saj. Ajo ėshtė e vetėdijshme se babai i saj nuk ka jetėn e vet tė pavarur qė tė mund tė marrė dorėn e fėmijės sė vet dhe tė shėtisė lirshėm dhe lehtė nėpėr rrugė e deri te tregu. Ai pėrherė ec vetėm. Nė valėt e armiqėsive dhe armiqve tė qytetit, ai noton i rrethuar nga rreziku i cili i kanoset nga tė gjitha anėt. Vashėza e vogėl, e cila kupton fatin e babait tė vet, nuk i lejon asnjėherė qė tė shkojė vetėm.
Shpeshherė sheh babain si qėndron nė mesin e turmės sė njerėzve.
Ai u flet butė, ndėrkaq ata, nė mėnyrė tė vrazhdė e largojnė nga vetja. Pėrgjigjja e vetme e tyre ėshtė pėrqeshja e tij dhe shprehja e armiqėsisė. Ai pėrsėri ndihet i vetmuar dhe pa miq. Mirėpo nė mėnyrė tė qetė dhe me plot durim, tubon grupin tjetėr rreth vetes. Fillon fjalimin e vet pėrsėri qė nga fillimi.
Nė fund, i lodhur dhe pa kurrfarė pėrparimi tė arritur, si etėrit e fėmijėve tė tjerė tė cilėt kthehen nga puna, ai, po ashtu, kthehet nė shtėpi nė kėrkim tė prehjes sė vogėl, e pastaj pėrsėri i kthehet punės sė tij.
Historia na pėrkujton se, njėherė kur ka shkuar nė Mesxhidul-haram, kur e kanė emėrtuar me fjalė pėrbuzėse dhe kur e kanė rrahur, Fatimeja, vashėza e vogėl, ka qėndruar e vetmuar nė njė largėsi tė vogėl nga vendi i ngjarjes. Ajo ka shikuar se ēndodhte e pastaj ėshtė kthyer nė shtėpi me babain. Ditėn kur ai bėnte sexhde nė xhami, ndėrkaq armiqtė e tij hedhnin ndytėsirat e dhenve mbi tė, Fatimeja e vogėl, pėrnjėherė u afrua deri te babai i vet, i mblodhi dhe i hodhi ndytėsirat. Pastaj me duart e saj tė vogla plot dashuri pastroi kokėn dhe fytyrėn e babait tė vet tė dashur, e ngushėlloi dhe e ktheu nė shtėpinė e tyre.
Njerėzit qė e kanė parė kėtė vogėlushe tė hollė dhe tė dobėt pranė babait tė saj tė madh, e kanė ditur se sa ngushėllim i thellė ėshtė ajo pėr tė. Ajo e pėrkrahte nė vėshtirėsitė dhe peripecitė e tij.
Nė sjelljen e saj tė pastėr fėmijėrore, ajo mėshirohej me tė.
Pėr kėtė edhe u quajt ummu ebīhā, nėnė e babait tė vet.
Kėshtu filluan ditėt e vėshtirėsisė dhe urisė nė luginėn e Ebu Talibit, nė mesin e tė cilėve ishin edhe Beni Hashimitėt e Abdulmuttalibi, pėrveē Ebu Lehebit, i cili iu bashkangjit armikut. Gratė, burrat dhe fėmijėt u arrestuan nė luginėn e tillė tė nxehtė e tė thatė. Ebu Xhehli shkroi njė kumtesė nė emėr tė parisė kurejshite dhe e ngjiti nė dyert e Qabes. Aty thuhej kėshtu:
"Asnjėrit nuk i lejohet tė kontaktojė me Hashimitėt dhe me fisin e Abdulmuttalibit ngase marrėdhėniet mes nesh dhe atyre janė tė kėputura. Mos blini prej tyre gjė, mos u shitni gjė dhe mos u martoni me ta".
Ata i obliguan qė ta pėrjetojnė burgun e tillė tė vėshtirė me qėllim qė pėr shkak tė urisė, thatėsisė e vėshtirėsisė tė rikthehen nė idhujtari ose tė vdesin! Tė gjithė ata qė ishin muslimanė dhe ata qė nuk ishin bėrė ende muslimanė, por ishin tė lirė e pa marrė parasysh se mendonin ndryshe nga Muhammedi, ishin tė bashkuar kundėr armikut tė pėrbashkėt. Edhe pse ky grup nuk e njihte Islamin dhe nuk e kishte pranuar ate, ishte i bindur nė pastėrtinė e sinqeritetin e Muhammedit, nė bindjen e tij tė plotė dhe atė qė deklaronte nė dėshirėn e tij ndaj sė vėrtetės, sinqeritetit dhe lirimit tė popullit.
Kėta besonin nė tė gjitha kėto afinitete tė tij, dhe njėherėsh konsideroheshin mė tė mirė se mendimtarėt konservatorė e frikacakė, nė mesin e tė cilėve ishin Ali ibėn Umejje, ithtarėt e regresivizmit dhe ata tė cilėt, edhe pse kishin parime tė larta, revolucion tė ri dhe nėpėrmes Islamit, i kishin kuptuar iluzionet e Kurejshitėve dhe sistemin arab klasor qė mbėshtetej nė racė e rrjedhė familjare, por anonin nga Ebu Xhehli dhe Ebu Lehebi pėr ti mbrojtur pozicionet e tyre, pasurinė e trashėguar dhe autoritetin nė popull si dhe tė jetojnė tė sigurt e tė qetė. Kėta vetėm i vėshtronin torturat qė pėrjetonin shokėt e tyre, si psh. Bilalli, Ammari, Jasiri dhe Sumejja, por nuk kundėrshtonin. Kėta u larguan prej shokėve tė tyre gjatė kėtyre viteve tė vėshtira dhe u angazhuan me jetėn (dėfrimin) nė qytet, nė treg, nė shtėpi e nė familje. Kėta nuk orvateshin tu bėjnė rezistencė idhujtarėve, kriminelėve etj. Kėta formuan traditėn dhe trasuan rrugėn. Vite mė vonė, ithtarėt e kėsaj rruge dhe ndjekėsit e fesė sė tyre u zgjeruan mė shumė se ithtarėt e fesė sė vetė Pejgamberit a.s. Shiitėt e vėrtetė ishin Aliu, Ebu Dherri, Fatimeja, Husejni, Zejnebja dhe tė gjithė muhaxhirėt e ensarėt. Kėta ishin ndėr muslimanėt e parė qė vazhduan praktikimin e devotshmėrisė gjatė jetės sė Pejgamberit, atėherė kur e anuloi si dhe pas vdekjes sė tij, ngase ishin besnikė ndaj kėtij parimi tė dobishėm.
Sa i ēuditshėm ėshtė njeriu!
Kur grafullon nė shpirt zjarri i besimit tė ri, nė shoqėri formohet renesansė me rreziqe, kurse pėr njerėzit fillon sprovimi. Nė kėtė formė ata pastrojnė vetveten nga hipokrizia, edhe pse nė fillim, njeriu nė kėto raste mendon se lundėron mes ngritjes e humbjes dhe mes respektit e nėnēmimit.
Gjatė rrethimit tė tillė tė vrazhdė qė zgjati tre vjet edhe jomuslimanėt duruan dhe i pėrballuan urisė, qėndruan tė bashkuar dhe nuk u thyen nga vėshtirėsitė e pėrjetuara, dhe nė kėto raste tė rėndėsishme tė historisė islame ata kontribuan nė kėtė revolucion tė madh njerėzor dhe iu bashkangjitėn Muhammedit, Aliut e muhaxhirėve nė pėrpjekje e vuajtje.
Nė qytet mbretėronte kėnaqėsia, xhahilijeti, regresivizmi, dėfrimi dhe inferioriteti. Gjatė kėsaj periudhe trevjeēare fisi hashimit dhe ai i Abdulmuttalibit u privua nga qyteti, jeta, njerėzit, nga liria, bile edhe nga buka. Gjatė kėsaj periudhe ndonjė dashamir qė kishte sukses tė fshihej nga rojtarėt kurejshitė ose nga spiunėt, i vizitonte natėn tė burgosurit dhe tė privuarit nga ushqimi si dhe i furnizonte me ushqim.
Njerėzit qė ishin pėrgatitur pėr tė vdekur, ishin durimtarė!
Sad ibėn Ebi Vekkasi, i cili ishte nė mesin e tė tė rrethuarve, dėshmon: "Njė natė kisha aq uri tė madhe saqė kur gjeta diēka tė butė qė nuk ishte as e ftohtė e as e ngrohtė, menjėherė e gėlltita. Edhe pse kaluan dy vjet, ende nuk di se ēgėlltita!"
Edhe pse ėshtė njė histori e kaluar, nėse e kontemplojmė gjendjen e tillė, do tė shohim se ēpėrjetuan anėtaret e familjes sė Pejgamberit a.s.
Tė gjitha kėto familje pėrjetuan maltretime, urinė, izolimin dhe varfėrinė pėr hir tė kėsaj shtėpie.
Vetė Pejgamberi a.s. ishte pėrgjegjės pėr tė gjithė. Fėmija qante nga uria, i sėmuri rėnkonte nga sėmurja, pleqtė pėrjetonin ēaste tė vėshtira. Kėto tre vjet qė e maltretuan dhe e torturuan popullin nuk penguan dashurinė e tyre ndaj Muhammedit a.s. por e karakterizuan me respekt, burrėri e sinqeritet.
Kėto ngjarje qė i pėrjetoi njeriu nė shpirtin, nė besimin dhe nė jetėn e tij, tepėr ndihmuan nė zemrėn e tij tė butė!
Ska dyshim se ushqimi qė sillej natėn, sė pari i ofrohej Pejgamberit a.s., e pastaj ai e ndante me tė tjerėt. Nė kėtė aktivitet, kontribut tė papėrshkruar jepte e shoqja dhe e bija e tij.
Nė mesin e tė rrethuarve ishte Hadixheja me tė bijėn e vet tė vogėl Fatimenė dhe me dy motrat e saj Ummu Kulthumin dhe Rukijjen, tė cilat ishin tė martuara pėr dy bijtė e Ebu Lehebit. Nė shenjė urrejtjeje ndaj Pejgamberit a.s. dhe me qėllim dėmtimi, Ebu Lehebi i urdhėron tė dy djemtė e vet qė ti lėshojnė gratė e tyre. Rukijja pastaj martohet me Uthmanin, i cili ishte i ri, i bukur i pasur dhe tė dy emigrojnė nė Etiopi.
Gjithashtu edhe Ummu Kulthumi hedh poshtė jetėn e dėfrimit e tė lumturive dhe pranon jetėn e babait tė vet madhėshtor qė zhvillohej brenda suazave tė embargos e urisė, pėrkundėr jetės sė qetė qė mund ta pėrjetonte nė shtėpinė e Ebu Lehebit dhe tė burrit tė saj Utejbes.
Ditėt e izolimit ishin jashtėzakonisht tė vėshtira e tė lodhshme. Errėsira e natės i mbulonte banorėt e kėtij vendi tė izoluar nga bota. Javėt, muajt e vitet kalonin shumė ngadalė pėr shpirtrat e lodhur dhe pėr trupat e rraskapitur qė e shoqėronin Pejgamberin a.s. nė vuajtje e fatkeqėsi.
Gjendja e familjes sė Pejgamberit a.s. ishte specifike. Pejgamberi a.s. ishte ai qė bartte barrėn kryesore mbi vete. E bija e tij Ummu Kulthumi shkatėrroi jetėn e vet dhe u dėbua nga shtėpia e burrit tė saj. E bija e tij Fatimeja, ishte vogėlushe e moshės dyvjeēare, ose trevjeēare, ose trembėdhjetėvjeēare ose dymbėdhjetėvjeēare, ishte e dobėt dhe kishte shpirt tė ndijshėm.
E shoqja e tij Hadixheja ishte nė moshėn shtatėdhjetėvjeēare, kishte pėrjetuar periudhėn e fillimit tė mesazhit dhe tre vjet urie e mundimi. Pėrveē sprovės sė tillė qė e pėrjetonte me tė shoqin dhe me tė bijat e saj, asaj iu desht tė durojė edhe vdekjen e dy djemve tė vet. Situata e tillė e dobėsoi aq shumė saqė nė ēdo moment pritej vdekja e saj.
Uria qė mbretėronte nė familjen e Pejgamberit a.s. ishte aq e madhe saqė Hadixheja, e cila kishte qenė e pasur dhe ēdo gjė kishte sakrifikuar nė udhėn e Muhammedit a.s., u detyrua tė fusė njė copė lėkure nė ujė dhe atė ta mbajė mes dhėmbėve.
Fatimeja e vogėl dhe e ndijshme ishte kėnaqėsia shpirtėrore e babait dhe e nėnės sė saj ngase ishte mė e vogla. Kėnaqėsia e tillė shpirtėrore ėshtė njė ekspresivitet i zakonshėm nė mes popujve.
Njė ditė prej ditėve tė fundit tė rrethimit, vdekja iu afrua Hadixhesė dhe ra nė shtrat, e afėr saj qėndronin Fatimeja dhe Ummu Kulthumi, kurse Pejgamberi a.s. kishte dalė qė t'ua ndajė ushqimin njerėzve.
Kur e pėrjetoi Hadixheja moshėn, dobėsinė dhe mundin nė trupin e vet pėshpėriti: "Sikur tė mė vijė exheli kur tė pėrfundojnė kėto ditė tė zeza e tė vdes me shpresė e hare!". Nė atė rast qan Ummu Kulthumi dhe thotė:
"Sėshtė gjė, oj nėnė, mos mė mjero!".
Ajo i pėrgjigjet: "Po, sėshtė gjė! Betohem nė Zot, oj vogėlushja ime, se nuk mėrzitem pėr veten time. Asnjė grua kurejshite nuk i ka begatitė e mia, bile edhe nė botė nuk ka ndonjė grua qė e ka nderin qė e kam unė! Burri im ėshtė Pejgamberi i Zotit, dhe mjafton pėr mua nė Ahiret se jam prej tė parave qė e besuan dhe nėna e atyre qė i besuan."
Pėrsėri filloi tė pėshpėritė nė vete:
"Zoti im, smund ti numėroj begatitė qė m'i dhurove! Nuk mė vjen fare keq, Zoti im, se vij te Ti! Dėshira ime ėshtė qė ti meritoj begatitė tua!"
Kėshtu, vdekja, heshtja dhe keqardhja mbretėruan nė shtėpi mbi kokat e Hadixhesė, Ummu Kulthumit dhe Fatimesė. Papritmas u duk Pejgamberi a.s., nė fytyrėn e tė cilit vėrehej shpresa, besimi, fuqia dhe shpėtimi, dhe dukej sikur tre vjetėt e kaluar nė vetmi, uri e vuajtje tė rėndė qė lodhėn shpirtin, vetėm ia kishin pėrforcuar trimėrinė, dėshirėn dhe besimin.
LIRIA, TRAGJEDIA DHE PĖRFORCIMI SHPIRTĖROR
Pėrfunduan vitet e rrethimit tė zi e Hadixheja pėrjetoi shpėtimin e muslimanėve dhe lirinė e burrit tė vet tė dashur e tė bijave tė sinqerta. Pejgamberi pėrjetoi fitoren e parė kundėr kurejshitėve.
Fati qė iu pėrcaktua kėtij njeriu pėr ndryshimin e historisė nuk lejon tė reflektohet nė fytyrėn e tij ndonjė qetėsi ose kėnaqėsi, ngase pėrjeton dy tragjedi tė njėpasnjėshme. Menjėherė pas shpėtimit, brenda njė kohe tė shkurtėr, vdesin Ebu Talibi dhe Hadixheja.
Ebu Talibi ėshtė kujdesur pėr rritjen e Muhammedit dhe ia ka kompensuar dashurinė e humbur prindėrore dhe dashurinė ndaj gjyshit Abdulmuttalibit. Ai e pėrmbante dhe i ndihmonte djaloshit Muhammed, e kishte punėsuar tek Hadixheja dhe kishte ndihmuar nė martesėn e tyre.
Asnjėherė nuk ėshtė larguar prej tij gjatė tre vjetėve tė rrethimit. Ky ishte edhe faktori qė mbrojti Muhammedin nga torturat e vuajtjet qė i pėrjetonin ithtarėt tjerė.
Ētė them?
Tash ai humbi tė vetmin mbrojtės nga rreziqet dhe urrejtjet e qytetit.
Ai gjithashtu humbi Hadixhenė, e cila ishte prehje nė jetėn e tij individuale. Nė moshėn njėzetepesėvjeēare, kur ishte jetim, bari e i varfėr, u njoftua me kėtė grua dyzetvjeēare ose dyzetepesėvjeēare, dhe me tė filloi ti ndajė vuajtjet dhe mundimet.
Pėrveē dashurisė qė e gjeti tek ajo, ajo e shpėtoi nga varfėria e vėshtirėsia si dhe ia kompensoi dashurinė, kujdesin dhe mbikėqyrjen materiale.
Prej fillimit tė shpalljes e deri nė vdekje, Hadixheja e shoqėroi nė tė gjitha rrėmujat, vėshtirėsitė, rreziqet, frikat, urrejtjet, armiqėsitė dhe tradhtitė qė i pėrjetoi.
Ajo ishte afėr zemrės e shpirtit tė tij ngase nė asnjė ēast nuk u largua prej tij dhe ia dhuroi ēdo gjė nga jeta e saj, si dashurinė, besimin, sakrifikimin dhe pasurinė.
Nevoja e tij pėr te, nė atė kohė ishte jashtėzakonisht e madhe.
Kėshtu, ai humbi mbrojtėsin, shokun, besimtaren e parė dhe nėnėn e Fatimesė, kurse Fatimeja humbi nėnėn e vet. Vuajtjet u shtuan!
Me shkuarjen e Ebu Talibit, Pejgamberi a.s. ngeli i vetmuar para urrejtjeve dhe armiqėsive.
Kur u vėrejt durimi dhe qėndrimi i Muhammedit e i ithtarėve tė tij, urrejtjet dhe armiqėsitė u shtuan edhe mė tepėr.
Pejgamberi a.s. pėrjetoi vetmi tė kobshme ngase Ebu Talibi nuk ishte nė Medine e as Hadixheja nė shtėpi.
Fatimeja tash fillon ti pėrjetojė barrėn e urrejtjet e tilla, dhe pikėrisht pėr kėtė edhe thirret "nėna e babait tė saj".
Kur i shkonin motrat nė shtėpitė e burrave tė tyre, ajo kapej pėr teshat e nėnės sė saj dhe thoshte:
"Oj nėnė, asnjėherė nuk kėnaqem nė ndonjė shtėpi sikurse nė kėtė! Asnjėherė nuk do tė ndahem prej jush derisa tė jem gjallė!"
Nė atė rast, Hadixheja i pėrgjigjej me njė buzėqeshje.
"Edhe ato thonin kėshtu, bile edhe ne thonim kėshtu. Lejo qė koha ta bėjė tė veten!"
Mirėpo Fatimeja reagonte dhe thoshte: "Jo, asnjėherė nuk do ta braktis babain tim, dhe askush nuk do tė mund tė mė largojė."
Kėshtu, nėna heshtte!
Fatimeja ndiente nė vete njė mesazh tė tillė: Dashuria e saj nuk ishte dėshirė e fėmijėve. Besimi i saj u shtua atėherė kur filloi mesazhi ti shpallet babait tė saj. Nė kėtė kontekst, ai thotė: "O Kurejsh! Blini shpirtrat tuaj, unė nuk mund tju ndihmoj te Zoti! O bijtė e Abdulmenafit, nuk mund tju ndihmoj te Zoti! O Abbas ibėn Abdulmuttalib, nuk mund...!
Oj Safije, e bija e Abdulmutalibit!
Oj Fatime, merr prej pasurisė time ētė dėshirosh!"
Nė atė rast, Fatimeja i pėrgjigjet me njė qetėsi e bindje nė vete: "Po o babai ynė i dashur dhe o thirrėsi ynė i sinqertė!"
Ēudi!?
Si i drejtohet asaj para parisė sė Kurejshėve, Beni Hashimitėve dhe Beni Adbulmenafėve edhe atė duke ia pėrmendur vetėm asaj emrin, dhe duke qenė e vogėl?.
Vogėlushja e vogėl, e cila deklaronte se nuk do tė largohet asnjėherė nga babai i saj, dalėngadalė rritet dhe ndien nė vete pėrgjegjėsinė e obligimin.
Vitet e para tė jetės sė saj ishin gjithashtu edhe vitet e para tė shpalljes, tė vėshtirėsive tė mesazhit e tė vuajtjeve.
Nga tė gjithė fėmijėt e Muhammedit a.s., Fatimeja mė sė shumti e barti barrėn e vėshtirėsive mbi vete dhe barrėn e pėrgjegjėsisė qė e kishte babai i saj nga mesazhi. Ajo ndiente pėrgjegjėsinė ashtu siē e ndienin prindėrit e saj!
Njė ditė Hadixheja e brengosur i thotė Fatimesė. "Oj bija ime, pas meje do tė shohėsh ēudira! Unė do tė vdes nesėr ose pasnesėr. Dy motrat tua, Zejnebja dhe Rukijja janė tė lumtura nė shtėpitė e burrave. Jam e qetė ndaj Ummu Kulthumit ngase ajo ka pėrvojė jete, kurse ti, oj Fatime, je e zhytur nė vėshtirėsi, vuajtje e peripeci tė njėpasnjėshme e tė shumta!"
Nė atė rast, sikur i ndihmon babait tė vet nė pėrgjegjėsinė nga mesazhi, i pėrgjigjet: "Ngadalė, oj nėnė, mos u shqetėso!
"Idhujtaria e Kurejshit do ti torturojė e maltretojė muslimanėt me tė madhe. Pra, le tė gėzohen muslimanėt nga vuajtjet e tilla!"
Fatimeja meriton ti shijojė torturat e tilla ngase ka nderin qė tė jetė bartėse e bekimit si bijė e Pejgamberit a.s. dhe pėr shkak tė dashurisė e respektit qė kishte ndaj saj!
Urrejtja dhe armiqėsia arritėn kulmin pas vdekjes sė Ebu Talibit. Njė grup i ithtarėve dhe i tė afėrmve tė Pejgamberit u strehua nė Etiopi, kurse njė grup tjetėr i pėrjetoi torturat, tė cilat u ashpėrsuan edhe mė tepėr kur kurejshitėt vendosin ti izolojnė. Muhammedi a.s., i cili ishte nė moshėn pesėdhjetėvjeēare dhe jetonte njė jetė pėrplot vėshtirėsi, jeton me tė bijėn e vet tė pikėlluar Fatimenė. Nuk kaloi njė kohė e gjatė kur shtėpia e tij u pasurua me njė fėmijė.
Askush nuk e di se ē'sjell kaderi!
Aliu!
Po, Aliu nuk duhet tė rritet e tė plaket nė shtėpinė e babait tė vet, por duhet qė ta shoqėrojė Fatimenė prej foshnjėrisė e deri nė pleqėri nė shtėpinė e babait tė saj.
Fati i kėtij fėmije ėshtė i lidhur ngushtė me fatin e kėtij babai dhe kėsaj vajze.
Historia fillon rrugėn e vet. Nė qetėsinė misterioze fillon rrėmuja, e cila nesėr do ti shkatėrrojė putat, tė cilat mbronin fisin, pozitėn e tij dhe diskriminimin, ashtu siē do ti djegė veprat e teologėve qė jetonin nė pallatet e faltoreve tė zjarrputistėve e do ti shkatėrrojė pallatet e frikės nė Medain, e pastaj ta hedhė nė det perandorinė e etur pėr gjak, pasion e skllavėrim.
Pasi tė korrė kėtė fitore, atėherė i qaset pastrimit tė zemrave e mendjeve nga traditat e legjendat e fėlliqta, nga ndjenjat e kalbura nga besėtytnitė, gjegjėsisht ēdo gjė tė kthejė nė anėn e kundėrt.
Ai ndryshon gjithėsinė e fėlliqur me iluzione tė rrjedhės, mburrjes fisore, sundimit tė ashpėrsisė e luftės, adhurimit tė dheut, gjakut e udhėheqjeve nė njė gjithėsi tė mbushur me liri, barabarėsi, drejtėsi e xhihad. Njerėzit tė cilėt janė diktatorė nė tokė, ai i zhduk dhe zėvendėson historinė e eshtrave tė gdhendur, tė gurėve tė varrit dhe tė byzylykut nga ari nė histori tė pėrbėrė nga gjaku, jeta e lėvizja e njerėzve. Ai dėshiron tė fillojė prej aty ku filloi I Dėrguari i fundit. Tė gjithė ishin tė gatshėm pėr tė flijuar jetėn e pėr ta pėrjetuar varfėrinė me qėllim qė ta kalojnė jetėn nė mejdanin e xhihadit, nė mėsuarjen e njerėzve ose nė burgjet e terrorit.
Fatimeja ėshtė e para nė pikėnisjen e mesazhit tė historisė sė rrezikshme.
Historia pėr tė patur sukses, ka nevojė pėr Aliun.
Pėr kėtė shkak varfėria e detyron fėmijėn e Ibėn Ebu Talibit qė tė transferohet te shtėpia e kushėririt, edhe pse babai ishte i gjallė. Dora e butė e varfėrisė dėshiroi qė ta mbrojė pastėrtinė e tij nga xhahilijeti qė tė jetė dėshmitar i ajetit tė parė tė shpallur dhe qė ti pėrjetojė tė gjitha ngjarjet qė filluan me shpalljen, qė ti pėrjetojė vuajtjet, maltretimet e mundimet, qė ta pėrmbushė obligimin qė e mori nė kohėn e hixhretit, qė tė prezentojė nė revolucionin islamik nė Bedėr, Uhud, Hajber, Hunejn, qė tė rritet afėr Fatimesė, qė tė formojė familjen ideale njerėzore me Fatimenė dhe qė tė fillojė historinė e re ashtu edhe siē veproi Ibrahimi.
Gjatė periudhės trembėdhjetėvjeēare Fatimeja, sė bashku me babain e vet, i pėrjetoi tė gjitha vuajtjet e vėshtira nė qytet, nė shtėpi, e nė rrethinė. Ajo u pėrballoi urrejtjeve tė tilla tė kobshme me shpirtin e saj subtil, i cili pėrjetonte pasojat e rrethit injorant. Duart e saj tė vogla e pėrkėdhelnin Pejgamberin a.s. sikur tė ishte nėna e tij.
Filloi hixhreti...
Muslimanėt u nisėn drejt Medines; e motra e saj Rukijja, e cila kishte emigruar sė bashku me Uthmanin nė Etiopi, ishte kthyer tek ajo nė Medine. Nė fund, Pejgamberi dhe Ebu Bekri dolėn nga Mekka fshehurazi. Gjithashtu nga Mekka dolėn Fatimeja e Ummu Kulthumi, por papritmas i sulmon njė kurejshit i cili ishte i njohur me sulmet ndaj Pejgamberit, dhe i hedh nė tokė.
Fatimeja u lėndua shumė ngase trupi i saj ishte dobėsuar gjatė rrethimit trevjeēar. Ajo i pėrjeton dhembjet e tilla mes Mekkes e Medines. Ky gjest i pastėr i ndėrmarrė nga Huvejrith ibėn Nekidhi, ndikoi shumė ndėr muslimanėt, posaēėrisht nė Pejgamberin e Aliun. Edhe pse kaluan tetė vjet, ata nuk harruan veprėn e tij, dhe kur u ēlirua Mekka, Aliu e shėnoi emrin e tij nė mesin e atyre qė u lejohet gjaku. Ai duhej tė ekzekutohej edhe nė qoftė se ishte nė Qabe.
Nuk ėshtė e rastit qė Aliu tė ndėrmarrė diēka tė tillė!
Tash ata janė nė Medine. Pejgamberi ndėrton xhaminė, e afėr saj shtėpinė e vet me baltė, qė i kishte dyert brenda nė xhami. Mė tej, ai proklamon "kontratėn e vėllazėrimit": "Bėhuni vėllezėr nė rrugė tė Zotit!" Kėshtu, Xhafer ibėn Ebi Talibi u bė vėlla i Muadh ibėn Xhebelit, Ebu Bekri vėlla i Harixhe ibėn Zuhejrit, Umer ibėn Hattabi vėlla i Utban ibėn Malikit dhe Uthmani vėlla i Evs ibėn Thabitit.
Kėtu u bė Muhammedi vėlla i Aliut.
Pėrsėri vėrejmė se Aliu qėndron afėr Muhammedit pėrpara tė gjithė njerėzve.
Aliu bėn edhe njė hap afrimi ndaj tij.
Nėna e Aliut, Fatimeja, ishte kujdesur pėr Muhammedin, kurse babai i Aliut, Ebu Talibi, e kishte mbajtur. Vetė Muhammedi ishte rritur nė shtėpinė e Aliut, ashtu siē ishte rritur Aliu nė shtėpinė e Muhammedit afėr bijės sė Pejgamberit, Fatimesė, nė kraharorin e nėnės sė Fatimesė, Hadixhesė.
Ai ishte kushėri i Muhammedit, dhe i biri i Muhammedit, e tash u bė edhe vėlla i tij. Ka ngelur vetėm njė hap qė rrumbullakėson pėrfundimin e qė ishte caktuar nė tė kaluarėn e Muhammedit pėr ta ngritur autoritetin e Islamit.
Fatimeja e mbrojti betimin e dhėnė, gjegjėsisht nuk u largua nga shtėpia e babait tė vet, ku jetonte e vetmuar.
Tė gjithė e dinin kėtė gjė, posaēėrisht kur refuzoi fejesėn me Umerin e Ebu Bekrin. Tė gjithė sahabėt e dinin se Fatimeja prezenton njė rast specifik dhe se Pejgamberi nuk e fejon pa u konsultuar me tė.
Kėshtu, Fatimeja u rrit me Aliun, dhe ate e konsideronte si vėlla tė respektuar e tė afėrt me babain e saj. Kaderi dėshiroi qė kėta dy tė jetojnė bashkėrisht prej fėmijėrisė.
Kėta dy nuk kishin lidhje gjatė periudhės sė xhahilijetit, ngase jetuan nėn dritėn e shpalljes.
Ēndjente Fatimeja ndaj Aliut? Ēka mendonte Aliu trim pėr Fatimenė?
Edhe nėse mund tė paramendojmė pėrgjigjen, nuk do tė mund ta pėrshkruajmė me fjalė.
Si ti pėrshkruajė lapsi ndjenjat e thella e tė formuara nga besa, dashuria, respekti e sinqeriteti, nga dashuria e vėllait dhe e motrės, nga besimi i pėrbashkėt, nga afėrsia e shpirtit, nga durimi ndaj rrugės sė vėshtirė, nga afrimi qė realizohej hap pas hapi e ēast pas ēasti me kalimin e kohės dhe nga burimi i dashurisė e inspirimit?
Pse heshti Aliu? Ai ishte njėzetepesėvjeēar, e Fatimeja nėntėvjeēare ose nėntėmbėdhjetėvjeēare. Unė e kuptoj qartė heshtjen e Aliut. Fatimeja kishte vendosur tė jetojė me babain e vet, kujdesej nė shtėpi dhe e konsideronte veten si nėnė tė tij. Si ta largonte Aliu prej shtėpisė vajzėn qė ishte aq shumė e lidhur pėr babain e vet? A ta lypė prej Muhammedit? Aliu dhe Fatimeja kishin ndjenja tė barabarta.
Papritmas gjendja ndryshoi. Nė shtėpinė e Pejgamberit erdhi Aisheja; e pėr herė tė parė e tė fundit Muhammedi pati njė grua qė ishte e re, e lėvizshme dhe me shumė energji. Dalėngadalė Fatimeja filloi tė shohė se kjo grua e re e zėvendėson Hadixhenė, ndoshta jo nė zemėr, por nė shtėpi, po. Kėshtu, Aliu fillon tė mendojė se momenti i mundshėm ėshtė ofruar, mirėpo nuk posedon gjė, ngase jetoi nė shtėpinė e Muhammedit dhe iu kushtua besimit e xhihadit, dhe pėr kėtė shkak spati mundėsi tė fitojė. E tėrė pasuria e tij ishte sakrifikimi nė rrugėn e Muhammedit dhe nė besimin e Muhammedit!
Ēposedon? A posedon shtėpi? Ai ska as shtėpi e as mobilie! Ai nuk posedon gjė!
I afrohet Pejgamberit kokulur e i turpėruar, e Pejgamberi e pyet: "Ēdėshiron, o Ebu Hasan?"
Ashtu i turpėruar, pyet me njė gjysmėzėri:
"O Pejgamber i Zotit, a mė marton me Fatimenė?"
Nė atė rast, Pejgamberi menjėherė i pėrgjigjet:
"Po, dhe urime!"
Tė nesėrmen e pyet nė xhami: "A posedon diēka?", e ai i pėrgjigjet: "Asgjė, o I Dėrguari i Zotit!
Pejgamberi a.s. e pyet: "Ku e ke mburojėn qė ta dhashė nė Bedėr?"
Kur i thotė se ende e ka, atėherė Pejgamberi a.s. ia kėrkon atė, dhe nė shpejtėsi ia sjell Pejgamberit. Pejgamberi i thotė qė ta shesė e tė sigurojė mjete pėr nevojat e jetės sė re. Pasi qė me kėto tė holla i blenė gjėrat elementare tė jetės, u dėshiroi jetė tė lumtur. Sahabėt e Pejgamberit marrin pjesė nė martesėn e Aliut me Fatimenė.
Nė fillim tė muajit muharrem tė vitit tė dytė hixhri, Aliu gjen njė shtėpi afėr xhamisė Kubba, ku edhe shkon tė jetojė me Fatimenė.
Nė atė rast, Hamza, zotėriu i shehidėve dhe xhaxha i Pejgamberit e i Aliut, pret dy deve dhe i thėrret tė gjithė banorėt e Medines qė tė marrin pjesė nė kremtimin e martesės.
Pejgamberi a.s. ka kėrkuar prej Ummu Selemes qė ta shoqėrojė nusen e re deri te shtėpia e Aliut. Kur e thėrret Bilalli ezanin e jacisė, Pejgamberi e fal namazin dhe pastaj shkon te shtėpia e Aliut. Atje kėrkon njė enė me ujė, lexon disa ajete kuranore dhe ua jep qė ta pijnė, pastaj merr abdest dhe i spėrket. Kur dėshiron tė dalė, Fatimeja qan, ngase pėr herė tė parė ndahet nga babai i vet, mirėpo Pejgamberi a.s. e qetėson duke i thėnė:
"Tė lė tek njeriu mė i fuqishėm, mė besnik, mė i moralshėm edhe mė shpirtngritur!"
Largimi nga Muhammedi a.s. pėrbėn pjesėn e dytė tė jetės sė saj; kaderi i ka caktuar vuajtje tė reja kėsaj qenie mė tė dashur e mė tė ēmuar njerėzore.
Fatimeja, e cila ishte rritur nė varfėri dhe kishte pėrjetuar vėshtirėsi nė shtėpinė e babait tė vet, tash kalon nė shtėpinė e Aliut, ku dekor i vetėm janė dashuria dhe varfėria.
Fillojnė vėshtirėsitė e jetės nė shtėpinė e Aliut. Fatimeja ndiente tė njėjtėn pėrgjegjėsi, por tash ndaj Aliut.
Pėr tė riun qė kujdesej deri dje si vėlla, tani kujdeset pėr tė si burrė. Fatimeja e dinte se jeta e Aliut do tė jetė e tillė ngase ai mendonte vetėm pėr xhihadin, Zotin dhe popullin. Ai kthehej nė shtėpi duarzbrazėt, dhe kėshtu, Fatimeja ndiente pėrgjegjėsi mė tė madhe se nė shtėpinė e babait.
Ajo ka pėrgjegjėsi sepse ėshtė grua e njeriut qė ėshtė mė i rėndėsishėm se vetė jeta.
Ajo bėnte miellin, piqte bukėn, pastronte shtėpinė dhe sillte ujin.
Aliu e ēmonte shumė, e dashuronte pamasė dhe i dinte vuajtjet qė i kishte pėrjetuar qė nga mosha e fėmijėrisė dhe qė e kishin munduar e lodhur tepėr.
Njė ditė, me fjalė tė buta i thotė: "Oj Fatime, mė dhimbesh se lodhesh shumė, shko te Pejgamberi dhe kėrko prej tij shėrbėtor". Kur shkon Fatimeja tek babai i vet, babai e pyeti se ēdėshiron prej tij, e ajo i pėrgjigjet se vetėm dėshiron ta pėrshėndesė. Kur kthehet te Aliu, i thotė se kishte patur turp qė tė kėrkojė diēka prej babait. Nė atė rast Aliu, e merr Fatimenė, shkon te Pejgamberi a.s. dhe ia shtron kėrkesėn, mirėpo ai menjėherė u thotė: "Jo! Betohem nė Zot se as ndonjė rob lufte nuk dėshiroj tju jap! Barqet e shokėve kanė uri, dhe nė qoftė se sgjej gjė, atėherė do ti ndėrroj pėr ti ushqyer shokėt".
Kėshtu i falėnderohen dhe kthehen nė shtėpi. Nė mbrėmje, para se tė flenė nė shtėpinė e varfėr, mendonin rreth fjalės sė Pejgamberit a.s. ashtu siē mendonte edhe vetė Pejgamberi rreth asaj qė u tha mė tė afėrmve tė zemrės sė tij. Dhe papritmas, nė atė natė tė ftohtė, i viziton dhe i sheh tė mbuluar me njė mbulesė tė hollė e tė shkurtėr qė nuk ua mbulonte dorėn me kėmbėt, i luti qė tė mos luajnė dhe i pyeti: "A dėshironi tju tregoj se ēėshtė mė e mirė se ajo qė kėrkuat?" Kur e pyetėn se ēėshtė ajo, o Pejgamberi i Zotit, ai u pėrgjigjet: "Xhibrili mė mėsoi kėshtu: "Pas namazit, bėni tesbih Zotit (subhanall-llah) dhjetė herė, falėnderoni Zotin (elhamdulil-lah) dhjetė herė dhe madhėroni Zotin (All-llahu Ekber) dhjetė herė. Kur tė shkoni nė shtrat, madhėroni (Zotin) 35 herė, falėnderoni (Zotin) 33 herė dhe bėni tesbih (Zotit) 33 herė."
Fatimeja edhe njė herė e merr kėtė si mėsim pėr vete. Ky mėsim ndikon thellė nė qenien e saj!
E tillė ishte Fatimeja!
Ajo e dinte se mėsime tė atilla kishte marrė qė nga fėmijėria dhe se kishte nevojė qė kohė pas kohe ti ripėrsėrit. Kėto mėsime nuk janė vetėm teorike, por krijojnė personalitetin. Nuk ėshtė lehtė qė Fatimeja tė jetė Fatime! Ajo duhet ta ndjek Aliun edhe nė rastet mė tė vėshtira tė jetės! Ajo duhet ta pėrmbajė kudo! Ajo ka obligime tė mėdha nė historinė e lirisė, xhihadit dhe njerėzisė. Ajo ėshtė lidhėsja qė lidh Ibrahimin me Muhammedin e Husejnin deri nė imamin e pritur!
Tė tilla ishin obligimet dhe pozita e Fatimesė!
Kėto ishin vlerat e Fatimesė! Njė qenie e tillė si ajo, obligon Pejgamberin tė jetė i pėrpiktė ndaj sahabiut tė tillė tė posaēėm e tė jashtėzakonshėm. Ajo nuk duhet tė harrojė vetveten asnjė ēast nė jetė. Vėshtirėsia dhe vuajtja janė njė edhe pėr femrėn e tillė qė duhet tė rritet nėn dritėn e shpalljes pėr tė rezultuar drejtėsinė e lirinė. Ajo gjithashtu duhet tė jetė si druri i mirė, i cili ndriēon tokėn nga Zoti dhe ia dhuron dritėn njeriut!
Ajo pra, duhet gjithmonė tė mėsojė e tė durojė! Diturinė qė e merrte i ngjante drurit qė thithė dritėn, ajrin e ushqimin derisa tė ekzistojė nė jetė.
"Fjala" nė vend tė "shėrbėtorit". Vetėm ky dhėndėr e kjo nuse kuptojnė se me fjalė mund tė jetojnė, tė jenė tė lumtur e tė ushqehen.
Kėto fjalė janė si shiu qė pikon nė mėnyrė tė pandėrprerė, dhe vetėm kėto dy krijesa tė etura, qė janė rritur nė formėn mė tė lartė njerėzore, obligohen qė ta pijnė e tė zhvillohen me tė.
Vetėm zėri i Muhammedit nė qetėsinė e natės sė errėt ėshtė burim i shiut qė bie rrėke.
A ka nė tokė ndonjė qė ėshtė mė i etshėm dhe qė ka mė shumė dashuri se kėta dy?
Nuk ėshtė ēudi qė Aliu, i cili lutet me tėrė qenien e vet, pas 25 vjetėsh, thotė:
"Zoti dėshmon se mėsimin qė e mora prej Pejgamberit atė natė, nuk e kam harruar asnjė ditė!"
Kur pyetet se a nuk e ka harruar edhe gjatė natės sė Siffinit, ai pėrgjigjet: "As gjatė natės sė Siffinit!"
Gjithashtu edhe Fatimeja jeton me kėtė dhe mėson tėrė jetėn e saj. Kėto lutje janė regjistruar nė emrin e saj.
Kėto fjalė qė peshojnė shumė, i ndihmojnė mė shumė se shėrbėtori.
Kėto fjalė ishin dhuratė martese pėr bijėn e tij!
Pejgamberi a.s. ishte shumė i pėrpiktė me vajzėn e vet tė dashur, Fatimenė. Ai e mėsoi kėtė metodė nga Zoti. Asnjė Pejgamber nuk kritikohet nė Kuran aq sa kritikohet Muhammedi. Nė pyetjen se pse ndodhi njė gjė e tillė, pėrgjigjemi se asnjė Pejgamber nuk ka qenė mė i dashur tek Zoti dhe se asnjė prej tyre nuk ka patur pėrgjegjėsi aq tė madhe ndaj popullit.
Njė ditė Pejgamberi hyn nė shtėpinė e Fatimesė, dhe aty sheh njė perde tė zbukuruar. Ai hidhėrohet shumė dhe del jasht. Fatimeja e ndjen hidhėrimin e tij dhe e kupton edhe mėkatin e bėrė, dhe nė atė rast, e heq perden dhe ia dėrgon Pejgamberit pėr ta shitur, qė me tė hollat e saj ti ushqejė ata qė kishin nevojė.
Pse ishte aq i ashpėr e aq i pėrpiktė?
Zejnebja jetonte mirė nė shtėpinė e Ebu el-Asit.
Rukijja dhe Ummu Kulthumi jetonin tė kėnaqura nė shtėpi tė pasur e komode.
Fatimeja nuk ka dėgjuar asnjėherė tė qortohen dy motrat e saj, tė cilat ishin mė tė vjetra nė moshė e mė tė pasura.
Nga mėnyra e tė folurit dhe nga sjellja e Pejgamberit kuptojmė se Fatimeja nuk ishte si motrat tjera.
"Puno, oj Fatime, sepse nesėr nuk mund tė bėj asgjė pėr ty!"
Sa i madh ėshtė dallimi mes kėtij Islami dhe Islamit qė thotė: "Njė pikė loti pėr Husejnin do ta shuajė zjarrin e xhehennemit", ose "Mėkatet do tė falen edhe nė qoftė se janė mė tė mėdha se oqeanet, mė shumė se gurėzit e rėrės dhe mė shumė se yjet nė qiell", ose "Shoqėrimi me Aliun Ditėn e kijametit do ti shndėrrojė mėkatet nė sevape".
Nė esencė kjo nėnkupton se ai qė nuk bėn mėkate nė kėtė botė ėshtė i marrė, ngase nė botėn tjetėr nuk do tė ketė ētė shndėrrojė nė sevape. Edhe mė keq ėshtė ajo qė supozohet se Zoti ka thėnė:
"Shokėt e Aliut janė nė xhennet edhe pse bėnė mėkate. Armiqtė e Aliut janė nė xhehennem ku nėnshtrohen!"
Nuk ekzistojnė dy institucione, njė i Zotit e njė i Aliut, dy regjistrime e dy besime. Sistemi ėshtė shumė i pėrpiktė. Pejgamberi nuk mund ti ndihmojė as Fatimesė nė botėn tjetėr para Zotit. Ai nuk mund ta mbrojė pėr devijimin. Fatimeja patjetėr duhet tė bėhet vetė Fatime! Tė qenurit bijė e Pejgamberit, atje nuk do tė thotė gjė!
Kjo gjendje kėtu luan rolin e vet me qėllim qė Fatimeja tė bėhet Fatime, e nė qoftė se nuk bėhet, atėherė ajo ėshtė e humbur. Kur ka qenė ndėrmjetėsimi mashtrim nė provim ose kur ka qenė ndėrmjetėsimi i popullit dhe i tė afėrmve nė llogari tė llogarisė sė Zotit, tė tė drejtave e tė vėrtetės ose tė hyrjes nė xhennet nga muret, nga pullazi e nga dyert e fshehura?
Fatimeja e dinte kėtė gjė. Pejgamberi e kishte mėsuar atė ashtu siē i kishte mėsuar edhe tė tjerėt se ndėrmjetėsimi i tij nuk ndikon nė llogari, nė regjistrimin e veprave dhe nė obligimet. Fetė tė cilat e pranojnė njė gjė tė tillė janė putiste, xhahilite ngase kėto i trajtonin putat si ndėrmjetės tek Zoti. Ata bėnin krime e vepra tė fėlliqura pastaj i thernin ndonjė kurban Latit e Uzatit, ose ndonjė puti tė vogėl apo puti tė madh, pėr rehabilitim, edhe ate duke e paraqitur si tė sinqertė, sentimental e tė drejtė.
Unė jo vetėm qė pranoj ndėrmjetėsimin e Pejgamberit, por edhe atė tė imamėve, tė mbrojtėsve, tė salihinėve e tė martirėve tė mėdhenj. Gjithashtu unė mendoj se vizita e tyrbes sė Husejnit ndikon nė mėkatarėt ngase ndryshon brendėsinė e tyre shpirtėrore dhe i angazhon me ideale tė larta, nė humanizėm e besim, ashtu siē ndryshon revolucioni natyrėn e njeriut dhe e pastron nga dobėsia, frika, marrėzia, adhurimi i putave, adhurimi i njerėzve dhe nėnshtrimi pasurisė e fuqisė. Kėshtu, njeriu inspirohet nga burimet e diturisė, besimit dhe vlerave njerėzore, tė cilat mbjellin nė njeriun shpirtin e xhihadit, qėndrueshmėrisė, sinqeritetit e madhėsisė, i dhurojnė parime tė reja, ia forcojnė parimet njerėzore dhe ia ērrėnjosin sėmurjet e pasionit, epshit e traditės qė janė faktorė tė mėkatit e tė keqes.
Kėto ndryshime e shndėrrojnė njeriun nė njeri tė madh, kurse e kaluara mbetet e kaluar. E kaluara e tillė mbetet pa kurrfarė gjurme, si mė parė ashtu edhe mė pas. Heroi i Qerbelasė, Husejni ndikon qė njeriu tė shpėtojė nga kriminelėt nėpėrmjet tė tė kuptuarit tė parimeve tė viganėve tė lirisė, tė vėrtetės e tė humanizmit.
Fatimeja nuk do tė ishte Fatime pa ndėrmjetėsimin e Muhammedit. Ndėrmjetėsimi nė Islam nėnkupton pėrfitimin e shpėtimit tė merituar, e jo mjetin pėr shpėtimin e pamerituar. Kėrkuesi lyp ndėrmjetėsim, me qėllim qė ta ndryshojė gjendjen e vet ashtu qė ta meritojė shpėtimin. Njeriu duhet tė kėrkojė ndėrmjetėsim prej ndėrmjetėsit ngase ndėrmjetėsi nuk vrapon pas njerėzve. Ndėrmjetėsimi nuk mund tė ndikojė nė atė qė nuk e kupton botėn e jetės, orvatjes, punės e shėrbimit. Ndėrmjetėsi ėshtė njė ndėr mėsuesit e tillė e jo pėrkrahės i ilegales. Imam Husejni ndėrmjetėson pėr ata qė e duan, qė janė tė bindur nė te, qė mbajnė nė mend historinė e tij, qė e rikujtojnė si martir, qė i shpėton nga padituria. Ai i udhėzon ata qė humben nė labirintet e injorancės!
"Oj Fatime, puno sot se nesėr smund tė bėj gjė pėr ty!" Muhammedi a.s. merrte shembull nė Fatimenė. Ai nuk e veēonte nga sistemi i drejtėsisė hyjnore e nga ligji islamik. Ajo pėrgjigjej pėr ēdo gjė qė vepronte dhe pėr ēdo hap qė e bėnte. Njė ditė, njė grua kurejshite, e cila ishte bėrė muslimane, kishte vjedhur diēka, e Pejgamberi kishte urdhėruar ti pritej dora. Kur kishte dashur paria kurejshite tė ndėrmjetėsojė, Pejgamberi kishte refuzuar, dhe kėshtu kishin kėrkuar prej Usame ibėn Zejdit qė tė ndėrmjetėsojė duke e ditur respektin e madh qė kishte Pejgamberi ndaj Usames dhe Zejdit. Edhe vetė historia dėshmon se Pejgamberi a.s. kishte respekt tė posaēėm ndaj Usames dhe pėr kėtė shkak, me kėrkesėn e kurejshitėve shkon te Pejgamberi dhe kėrkon prej tij qė mėkati i gruas sė varfėr kurejshite tė falet, mirėpo Pejgamberi a.s. i pėrgjigjet me njė qėndrim kategorik: "Mos mė thuaj gjė, o Usame! Pėrderisa ligji ėshtė nė duart e mia, ska ikje; sikur edhe Fatimeja tė kishte vjedhur diēka, do ti pritej dora!"
Pse e zgjodhi prej mė tė afėrmve vetėm Fatimenė, tė bijėn e Muhammedit? Pse emrin Fatime? Pėrgjigjja ėshtė e qartė. Kur fliste pėr Islamin, nė mesin familjar, asaj i drejtohej. Sipas fjalėve tė tij, Fatimeja ėshtė njė ndėr katėr gratė ideale nė historinė e njerėzimit: Merjemja, Asija, Hadixheja dhe Fatimeja.
Pse Fatimeja tė jetė e fundit? Rrethi i fundit i zinxhirit tė pėrkryerjes nė ciklin historik ėshtė ai i fundit! Pejgamberi mė i pėrkryer ėshtė ai i fundit! E tillė ėshtė edhe Fatimeja nė mesin e grave ideale nė botė!
Vlera e Merjemes qėndron nė faktin se ajo e ka lindur dhe e ka rritur Isain a.s. Asija, gruaja e Faraonit vlerėsohet nga ajo se e ka rritur dhe edukuar Musain a.s.
Vlera e Hadixhesė ėshtė e lidhur me kujdesin ndaj Muhammedit a.s. dhe me Fatimenė, tė cilėn e lindi dhe e rriti.
Ētė them pėr vlerėn e Fatimesė? A ėshtė e lidhur me Hadixhenė apo me Muhammedin a.s., apo me Aliun apo me Husejnin apo me Zejneben apo me vetveten?
?
Aliu dhe Fatimeja tash jetojnė nė shtėpinė e tyre jasht qytetit, gjegjėsisht afėr fshatit Kubba dhe 8 kilometra nė jug tė Medines afėr xhamisė sė Kubbas. Pejgamberi aty kaloi njė javė para se tė hyjė nė qytet nė kohėn e emigrimit, kurse Aliu, i cili lėshoi Mekken tri ditė pas tij, ėshtė takuar me Pejgamberin nė Kubba. Pastaj prej aty Pejgamberi shkon pėr herė tė parė nė Medine, ku edhe praktikoi lirisht Islamin dhe ndėrtoi xhaminė e tij qė ėshtė shtėpi e Zotit dhe e njerėzve.
Kėshtu pra, filloi historia!
Kjo ishte njė koincidencė e ēuditshme. Aliu dhe Fatimeja shkojnė pėrsėri nė Kubba dhe qėndrojnė afėr xhamisė sė Kubbasė, e cila ishte edhe xhamia e parė e ndėrtuar nė Islam, me qėllim qė aty ta ndėrtojnė shtėpinė e tyre, gjegjėsisht shtėpinė familjare.
Prej kėtu fillon historia e Aliut dhe e Fatimesė nė Islam. Historia e tyre fillon prej aty ku fillon historia e Islamit. Pas kėsaj kthehen nė qytezėn qė tė kenė nė xhaminė e Pejgamberit shtėpi afėr shtėpisė sė Pejgamberit.
Krahasimi mes kėtyre dy fillimeve i trondit njohėsit dhe ithtarėt e Islamit.
Ēėshtja e xhamisė sė Pejgamberit dhe e shtėpisė sė tij ndikon nė logjikė dhe nė ndjenja.
Pėr Pejgamberin ėshtė shumė vėshtirė nė qoftė se nuk i ndien Aliun dhe Fatimenė afėr vetes. Ai nuk mund tė durojė tė largohet as prej Fatimesė e as prej Aliut, posaēėrisht kur dihet se Aliu e ka shoqėruar Pejgamberin prej kohės sė fėmijėrisė.
Kėta tė cilėt janė bebėzat e syrit tė Muhammedit, tash jetojnė larg Muhammedit nė shtėpinė e martesės, e cila ishte e varfėr dhe e vėshtirė, por pėrplot dashuri, besim e mirėkuptim.
Prej kohės sė fėmijėrisė Aliu pėrjetoi varfėrinė, izolimin e vuajtje tė mėdha. Ai u pėrballoi sulmeve e urrejtjeve nė Mekke. Nga e gjithė kjo ai pėrfitoi qėndrueshmėrinė dhe besimin, mėsoi tė jetė i vendosur dhe u ushtrua pėr pėrpjekje serioze. Shpirti i tij i shenjtė nuk mendonte pėr pozitė, jetė, kėnaqėsi, pasuri e qetėsi. Shija e tij mbushej vetėm me hidhėti. Ai ishte i mėsuar me adhurim, asketizėm, persiatje, punė e orvatje.
Gjithashtu edhe Fatimeja ėshtė ekstrakt i mundimit, shenjtėrisė e varfėrisė. Nė trupin dhe nė shpirtin e saj ndikuan vuajtjet e babait, tė nėnės e tė motrave tė saj dhe tė Aliut. Gjithashtu ndikuan edhe pėrjetimet e saj nė Mekke. Ajo kishte trup tė dobėt e tė hollė, ishte e ndjeshme dhe kishte zemėr sensitive. Puna, vėshtirėsia dhe varfėria i bėnin presion tė madh. As Aliu nuk ishte ai qė sillte gjallėri e lumturi nė shtėpi e as Fatimeja nuk ishte ajo qė mund tė sillte diēka nė shtėpinė e tyre tė re, e ta zbret Aliun prej qiellit nė Tokė dhe tė prek nė fuqinė e tij tė brendshme, nė brendėsinė dhe nė seriozitetin e tij.
Pejgamberi a.s. ėshtė ai qė krijonte nė kėtė shtėpi shpresė e dashuri me dashurinė dhe fjalėt e tij, tė cilat kėta dy persona tė dashur i pinin prej gotės sė mbushur dhe kėnaqeshin me ėmbėlsinė e tyre.
Pejgamberi e dinte se pėr ēka kishte nevojė kjo shtėpi e dashur. Ai gjithashtu e dinte se jetėn e asaj shtėpie e mbante dashuria.
Kėshtu, ai afroi Fatimenė dhe Aliun afėr shtėpisė sė tij ashtu qė dritaret e tė dy shtėpive modeste tė hapen pėrballė njėra-tjetrės nė drejtim tė xhamisė. Dritaret e tė dy shtėpive ishin edhe dritare pėr tė depėrtuar nė zemrat e njėri-tjetrit. Zemra e babait dhe zemra e sė bijės hapeshin nė mėngjes pėr njėri-tjetrin.
Nė ēdo mėngjes
pėrshėndetje e pyetje,
buzėqeshje.
e nė mbrėmje
koha e takimit dhe
shpresa pėr tu takuar nesėr!
Pejgamberi a.s. ēdo ditė i drejtohej Fatimesė nga dritarja me pėrshėndetje e pyetje rreth gjendjes sė saj. Pse vetėm Fatimeja banonte afėr xhamisė e shtėpisė sė tij, e jo edhe bijat dhe tė afėrmit tjerė?
Nė realitet, kėto dy shtėpi ishin njė. Shtėpia e Muhammedit ishte edhe e Fatimesė. Familja e Muhammedit ėshtė ajo e cila pėrbėhet prej babait, Aliut, nėnės Fatime, djalit Husejnit dhe vajzės Zejnebes.
"Familja" dhe Ehlul-bejti potencohen shumė herė nė Kuran e nė hadith, janė tė pastra e tė mbrojtura. Kurani dhe kėto janė trashėgimi pėr tė gjitha kohėt dhe pėr tė gjitha gjeneratat: "Unė ua lė dy gjėra tė rėnda: Librin e Zotit dhe familjen time." Ai qė e njeh kėtė familje nuk ka nevojė pėr hulumtim e fakte, ngase mendja e pranon edhe nė qoftė se fare nuk ekziston ndonjė transmetim apo rrėfim.
Nė Medine u ndėrtua muri afėr murit tė shtėpisė sė Aishes.
Kjo lidhje e madhėruar dhe unike lindi Hasanin, Husejnin, Zejneben dhe Ummu Kulthumin.
Kjo ishte njė histori tjetėr! Me lindjen e kėtyre yjeve lindėn horizonte tė reja, tė cilat pėr Muhammedin ishin jetė pėr Islamin, argument daveti e pėr njerėzit ēdo gjė!
Nė vitin e tretė hixhri, pas njė viti e disa muajsh martese Fatimeja lindi Hasanin. Pėr lindjen e tij u gėzuan Pejgamberi dhe medinasit.
Vazhdimėsia e Muhammedit (a.s.)
Muhammedi, i cili mė parė kishte pėrjetuar vėshtirėsi, vuajtje, tortura, tradhti, urrejtje dhe vdekje tė anėtarėve tė dashur, nė kėtė moment shijoi kėnaqėsinė e jetės dhe shpirti i tij u qetėsua.
Hareja dhe gėzimi depėrtojnė nė shtėpinė e Fatimesė. Ai e merr nė krah kėtė fryt tė Aliut e tė Fatimesė dhe lexon ezanin nė veshin e tij e pastaj u ndan fukarenjve tė Medines njė shumė tepėr simbolike.
Pas njė viti u lind edhe Husejni dhe kėshtu Pejgamberi gėzohet me dy fėmijėt e Fatimesė ngase atij tashmė i kishin vdekur dy djemtė Kasimi e Tahiri. Pėr ta vazhduar rrjedhėn e Pejgamberit, Fatimeja obligohet tė jetė Fatime. Gjithashtu edhe Aliu nuk duhet tė largohet nga rrjedha qė fillon me Muhammedin.
A nuk ėshtė Aliu vazhdimėsi shpirtėrore e Muhamemdit dhe trashėgimtar i tij. Ai ėshtė progjeni i Muhammedit qė duhet tė vazhdojė. Kėta dy shpirtra bashkohen pėr tė prodhuar gjenerata tė vazhdueshme. Aliu ėshtė i pranishėm nė misionin e Muhammedit, kurse Muhammedi, nė suksesin e tij. Tash, prania e tė dyve mund tė shihet nė fytyrat e kėtyre dy fėmijėve, kurse Muhammedi sheh tri fytyra nė kėta dy: Aliun, Fatimenė dhe veten.
Kaderi pėrcakton qė kėta dy ti zėvendėsojnė dy fėmijėt e tij. Kėta dy janė fryte tė bashkimit tė Aliut e Fatimesė.
Tė gjithė shokėt e dinė se Fatimeja ishte "e bija mė e vogėl dhe mė e dashur" e Pejgamberit dhe e quanin: "nėna e babait tė vet". Aliu ishte mbrojtėsi dhe vėllai i tij, kurse nga ana e Fatimesė, ishte djali mė i dashur.
Shkaqet e lidhjeve tė ngushta mes Aliut e Muhammedit nuk mund tė numėrohen. Tė dy rrjedhin nga Abdulmuttalibi. Nėna e Aliut ishte edhe nėna e Muhammedit prej moshės tetėvjeēare. Babai i tij Ebu Talibi ishte edhe babai i Muhammedit prej moshės tetėvjeēare deri nė moshėn njėzetepesėvjeēare. Pra, ai ėshtė rritur nė shtėpinė e Aliut ashtu siē ėshtė rritur Aliu nė shtėpinė e Muhammedit, gjegjėsisht prej fėmijėrisė deri nė moshėn njėzetepesėvjeēare. Hadixheja ishte nėna e tij, ndėrsa Pejgamberi, babai i tij.
Sa tė afėrta e sa tė ngjashme ishin lidhjet mes tė dyve!...
Dy qenie njerėzore janė simetrike njėra me tjetrėn, gjegjėsisht tė dy janė pjesė tė "njėri-tjetrit".
Aliu ishte i pari, pas Hadixhesė, qė besoi nė Islamin e tij dhe qė pranoi thirrjen e tij. Ai gjithashtu ishte dora e parė e shtrirė gjatė gjendjes sė tij nė fshehtėsi e vetmi. Prej kėsaj kohe e deri nė vdekje kėta dy qėndruan bashkėrisht kundėr tė gjitha mundimeve e vėshtirėsive.
Kur ishte fėmijė i moshės gjashtėvjeēare ose shtatėvjeēare, Muhammedi e merrte me vete nė shpellėn Hira. Ky fėmijė e shoqėronte netė tė tėra edhe gjatė periudhės sė izolimit. Gjatė tėrė kėsaj kohe ai zhytej thellė nė mendime dhe bėnte lutje interesante.
Shumė herė shihej njė njeri i vetmuar qė qėndronte nė Hira gjatė netėve tė Ramazanit dhe qė pėshpėriste nė qetėsinė e errėsirės. Ky njeri herė ecte e herė ulej, dhe dukej se nė thellėsi ndjente diēka tė panjohur. Nė tė gjitha kėto raste, atė e shoqėronte njė fėmijė sikur me qenė hija e tij qė e bartte me vete.
Kur ishte Aliu nė moshėn nėntėvjeēare ose dhjetėvjeēare, njė natė hyn te dhoma e Muhammedit dhe Hadixhesė dhe i sheh tė pėrkulur nė tokė, pastaj njė kohė ulen e mė vonė ngrihen duke pėshpėritur diēka. Asnjėri prej tyre nuk e heton Aliun, i cili ngel i habitur dhe kureshtar, dhe mė nė fund i pyet: "Ēbėni kėshtu?" Pejgamberi i pėrgjigjet: "Falim namazin! Unė jam i dėrguar si Pejgamber pėr ta pėrhapur Islamin dhe ti thėrras njerėzit qė ti nėshtrohen Zotit qė ėshtė Njė. Gjithashtu edhe ty tė thėrras, o Ali!"
Edhe pse Aliu ishte fėmijė dhe jetonte me Muhammedin duke gėzuar dashurinė dhe respektin e tij, pėrsėri ishte Ali! Ai nuk i pėrgjigjet thirrjes para se tė mendojė. Imani patjetėr duhet tė kalojė nėpėr tru qė tė depėrtojė nė zemėr. Nė atė rast ai thotė: "Mė lejo tė bisedoj me babain tim Ebu Talibin e pastaj tė marr qėndrimin tim!" Pas kėsaj thirrjeje menjėherė hyn nė dhomėn e tij qė tė flejė. Thirrja e cila iu bė Aliut tė moshės tetėvjeēare ose dhjetėvjeēare, nuk ishte e rėndomtė, dhe pėr kėtė shkak e kapluan mendimet deri nė mėngjes.
Askush nuk dinte se ēzhvillohej atė natė nė kokėn e fėmijės sė rritur! Nė mėngjes u dėgjuan hapat e tij, dhe me njė hare e gėzim nė fytyrė, i afrohet dhomės sė Pejgamberit dhe me njė intonacion tė butė fėmijėror i thotė: "Tėrė natėn mendova dhe u binda se Zoti nuk e ka pyetur Ebu Talibin pėr lindjen time; atėherė pse ta pyes ate?! Ma rrėfe Islamin!"
Kur ia rrėfen Pejgamberi, i thotė: "E pranoj (Islamin)!", dhe prej kėtij ēasti ai ndjen pėrgjegjėsi ndaj betimit tė dhėnė, ndaj adhurimit tė Zotit, ndaj sinqeritetit ndaj Muhammedit dhe ndaj dashurisė sė njerėzve. Shenjtėria e shpirtit ėshtė shenjė e ēuditshme! Ai i bashkohet zemrės dhe mendimeve tė Muhammedit nė mijėra e mijėra mėnyra, qoftė fshehurazi apo haptazi.
Tė gjithė e dinė kėtė!
Muhammedi ishte njohės mė i mirė i kėsaj gjendjeje! Ai ndjente mijėra rreze drite qė transferoheshin prej tij nė shpirtin e Aliut. Pėr kėtė shkak, kur shpirti i tij u mbush me dritėn e Pejgamberit mahnitet dhe dėshiron tė dijė se ēfarė ndjenjash ka Pejgamberi pėr te. Kėshtu, e pyet se cilin e do mė tepėr, vajzėn e tij Fatimetuz-Zehranė ose burrin e saj Aliun? Nė atė rast Pejgamberi u gjend nė njė situatė tė komplikuar ngase u ballafaqua me njė pyetje tė vėshtirė. Kur mendoi se pėrgjigjja ėshtė korrekte pėr tė dy, me njė buzėqeshje tė butė i tha: "Fatimeja ėshtė mė e dashur, kurse ti je mė i ēmueshėm!" Ndėrsa tash, dy nipat e tij Hasani e Husejni, qė janė fryt i njerėzve mė tė dashur, janė pėr tė gjithēka nė botė.
Pejgamberi asnjėherė nuk mundohej ta tregojė veten si mė tė dalluar nga tė tjerėt dhe gjithmonė thoshte: "Edhe unė jam njeri si ju! Dallimi i vetėm mes meje dhe jush ėshtė shpallja qė mė vjen!" Ai gjithmonė deklaronte se nuk e dinte tė fshehtėn, por e dinte vetėm atė qė i tregohej!
Ai gjithmonė pėrpiqej qė tė jetė sa mė modest para njerėzve.
Njė ditė i afrohet njė plakė pėr ta pyetur diēka, por fjalėt e mėdha qė i kishte dėgjuar pėr te, ndikuan te plaka dhe kėshtu, ajo nga frika ngurroi. Kur e vėrejti Pejgamberi gjendjen e saj, u ngrit dhe me njė zė tė butė i tha: "Oj nėnė, unė jam bir i kurejshites."
Pejgamberi, pėr tė cilin flet historia rreth madhėrisė sė tij dhe prej tė cilit frikoheshin mbretėrit, perandorėt dhe armiqtė, nė esencė ishte shpirtbutė dhe me zemėr pėrplot dashuri. Nė betejėn e hatashme tė Hunejnit kur armiku vendosi qė ta zhdukė, Pejgamberi korri sukses, zuri rob 6000 luftėtarė dhe 40000 deve, dhen e kafshė tė tjera. Nė atė rast ia sjellin njė grua, e cila i thotė: "Unė jam motra e Pejgamberit!" Kur e pyeti Pejgamberi se si e argumenton deklaratėn e vet, ajo ia tregon shenjėn ku e kishte kafshuar kur kishte qenė foshnjė. Rrėfimi i saj ndikon nė shpirtin e tij, ia rikujton fėmijėrinė dhe i shpėrthejnė lotėt. Pejgamberi ishte i tillė edhe brenda edhe jasht shtėpisė sė vet. Ai ishte njeri i xhihadit, i politikės, i udhėheqjes, i fuqisė dhe i madhėrisė, kurse nė brendi ishte prind sensitiv dhe bashkėshort i butė. Gratė, tė cilat ishin tė maltretuara nė atė kohė, te Pejgamberi ishin tė respektuara. Pejgamberi vetėm njėherė i kishte qortuar, gjegjėsisht atėherė kur ishin ankuar se nuk kishin stoli e zbukurime. Kėrkesa e tyre e hidhėron plotėsisht njė muaj, e pastaj i shpallet ajeti kuranor si pėrgjigje:
"O ti Pejgamber, thuaju grave tuaja:" Nė qoftė se lakmoni jetėn e kėsaj bote dhe stolitė e saj, atėherė ejani: unė po ju jap furnizimin (pėr lėshim) dhe po ju lėshoj ashtu si ėshtė e rrugės. E nė qoftė se e doni All-llahun, Tė Dėrguarin e Tij dhe botėn tjetėr, atėherė tė jeni tė sigurta se All-llahu ka pėrgatitur shpėrblim tė madh pėr ato prej jush qė bėjnė punė tė mira!" (el-Ahzābė, 28-29).
Pejgamberi a.s. asnjėherė nuk kėrcėnohej, por sillej ashtu si silleshin njerėzit tjerė. Nė Kuran thuhet:
"Unė jam njeri si ju, mua mė shpallet..." (el-Kehf, 110)
Ndonjėherė nė shtėpinė e vet bėhej shumė modest me qėllim qė ta kuptojė Aisheja, e cila ishte nė moshėn nėntėvjeēare, bile edhe ia puthte dorėn Fatimesė.
Ai e kishte zakon tė jepte disa karakteristika specifike rreth ndjenjave tė tij emocionale:
- Pėr Ammarin thoshte: "Ai ėshtė bebėza e syrit tim!"
- Pėr Aliun thoshte: "Aliu ėshtė prej meje, e unė prej Aliut".
- Pėr Fatimenė thoshte: "Fatimeja ėshtė pjesė e imja!"
Tash tė flasim pėr Hasanin dhe Husejnin!
Ah! Ētė bėjė Muhammedi me kėta dy fėmijė? Ai i donte fėmijėt aq shumė saqė askush nuk mund tė krahasohet me tė.
Zoti ia dhuroi vajzėn qė i dhuroi dy fėmijė, pėr tė cilėt ndjente dashuri tė pakufizuar, bile edhe njerėzit habiteshin me dashurinė e tij ndaj tyre.
Njėherė hyn nė shtėpinė e Aliut dhe Fatimesė, dhe i gjen duke fjetur, e Hasanin duke qarė. Nė atė rast, ai nuk i zgjon, por del, e mjel delen, i jep qumėsht dhe e vė nė gjumė.
Njėherė kur kalon afėr shtėpisė sė Fatimesė, dėgjon qarjen e Husejnit, dhe me tė shpejtė hyn nė shtėpi e i drejtohet Fatimesė dhe i thotė: "A nuk e di se qarja e tij mė trondit!"
Usame ibėn Zejd ibėn Harithi transmeton pėr dashurinė e madhe qė e kishte Pejgamberi ndaj dy nipave tė vet. Kur dėshironte ta shpreh dashurinė e tij ndaj tyre, thoshte: "Zoti im! Unė i dua kėta dy, i dua edhe ata qė i duan kėta dy!"
Fėmijėt e Zehras e konsideronin Muhammedin a.s. si gjysh, si shok, si tė afėrt, dhe si bashkėlojtar. Ata ishin mė tė lirė me tė se me prindėrit e tyre!
Njėherė Pejgamberi e ka zgjatur sexhden, e njerėzit kanė filluar tė mendojnė se i ka ndodhur diēka ose i ka zbritur shpallja, dhe kur e kanė pyetur pėr shkakun e zgjatjes, ai u ka thėnė: "Hasani mė kishte hipur mbi shpinė dhe meqė nuk dėshiroja tia prish gėzimin, durova dhe e zgjata sexhden".
Pejgamberi a.s. haptazi, para sahabėve, e shprehte dashurinė e madhe qė e ndjente ndaj Hasanit e Husejnit. Ai gjithashtu thoshte: "O Zot, mbroi ata! Gėzimi i tyre ėshtė edhe gėzimi im, gėzimi im ėshtė gėzimi yt! O Zot! Ai qė i dėmton, mė dėmton mua, e ai qė mė dėmton, tė dėmton edhe Ty!".
E nesėrmja do tė sqarojė se pse ai kishte aq lidhje tė ngushta dhe pse kishte aq dashuri ndaj anėtarėve tė familjes.
Fryti i parė ishte Fatimeja, pastaj Aliu, Hasani, Husejni e Zejnebja.
Nė vitin e pestė, pas Husejnit nė shtėpi erdhi Zejnebja, e pas dy vjetėve, edhe njė vajzė me emrin Ummu Kulthumi. Emrat Zejneb e Ummu Kulthum veē i kishte zgjedhur Pejgamberi a.s. pėr dy bijat e tij, tė cilat i kishin vdekur, dhe kėshtu, ai kishte mbetur vetėm me Fatimenė. Nė vitin e tetė Zoti i gėzon me njė djalė qė e quajti Ibrahim por, pa i mbushur njė vit, ai vdes. Vetėm Fatimeja kishte ngelur nga fėmijėt e tij. Nė realitet, jo vetėm Fatimeja, por edhe fėmijėt e saj.
Kėta ishin anėtarėt e Ehlul-bejtit tė Pejgamberit a.s.. Dashuria e Pejgamberit a.s. ndaj Hasanit e Husejnit ishte gjithmonė nė rritje e sipėr. Ēdo kohė tė lirė e kalonte nė pėrkėdheljen e tyre. Ēdoherė qė dilte nė qytet, nė rrugė apo nė treg, njėri prej tyre e shoqėronte. Bile edhe kur mbante fjalimet e tij nė minber, ata ishin afėr tij, kur ndjente frikė se mos po rrėzohen e vriten, e ndalte fjalimin dhe i afronte afėr vetes. Tė gjithė habiteshin pėr dashurinė e tij ndaj tyre! Bile ndodhte rasti qė edhe nė rrugė vraponte pas tyre e luante me ta! Nė njė rast pėr Hasanin thotė: "O Zot, shumė e dua!", kurse pėr Husejnin thotė: "Husejni ėshtė prej meje, e unė prej Husejnit!".
Njė shok i tij, njėherė thotė: "Shikoni Pejgamberin si vepron me nipat e tij! Edhe unė kam njė djalė, por asnjėherė nuk e kam puthur!" Nė atė rast, Pejgamberi zemėrohet nga vrazhdėsia e tij dhe i thotė: "Ai qė ska dashuri, nuk e gjen dot!"
Ditėt e netėt shkonin e vinin, e Fatimeja shijonte ėmbėlsinė e jetės sė saj. Ajo kishte filluar ti harrojė ditėt dhe ēastet e vėshtira tė jetės qė i kishte pėrjetuar mė parė!
Nė betejėn e Hajberit, hebrenjtė ia japin Pejgamberit Fedekun, e ai ia jep Fatimesė, dhe kėshtu, jeta e saj deri diku bėhet mė e lehtė.
Kur u ēlirua Mekka, Fatimeja e shoqėroi tė atin e vet ngadhėnjimtar dhe tė shoqin e vet trim, i cili e mbante flamurin. Nė atė rast, ata korrėn fitoren mė tė madhe nė Islam. Ata u kthyen nė vendin ku iu rikujtuan ngjarjet e mira e tė kėqija, tė cilat i kishin pėrjetuar. Fatimeja rikujtoi ngjarjet prej Mesxhidul-haramit, shtėpisė sė babait tė vet dhe jetės sė pėrjetuar deri te motrat e saj tė cilat kishin vdekur e te lindja e saj, dhe prej lindjes sė saj deri te varri i nėnės sė vet, Hadixhesė.
Ky rikthim ishte i pasur me fitore, dėshira, mburrje e hare. Babai i saj dalėngadalė iu pėrballon urrejtjeve tė armikut dhe depėrton nė tėrė Siujdhesėn Arabe. Bashkėshorti i saj prezentoi nė Uhud, nė Hendek, nė ēlirimin e Mekkes, nė Hunein e nė Jemen. Fėmijėt e saj janė fryt i jetės sė vėshtirė e tė mundimshme dhe i lidhjes sė sinqertė e tė mbushur me plot dashuri. Vetėm kėta e mbrojnė rrjedhėn e familjes sė babait tė saj! Ajo ėshtė zemra e familjes, vatra e shtėpisė dhe familja e pastėr e Pejgamberit.
Po, ky ishte njė shpėrblim pėr Fatimenė pas tė gjitha vėshtirėsive qė i pėrjetoi. Fėmijėt e saj gėzuan zemrėn e babait tė saj pas zbrazėtisė qė e ndiente nga humbja e fėmijėve tė tij. Ai nuk pati fėmijė tjerė nga martesat tjera, pėrveē koptes egjiptiane, e cila lindi Ibrahimin. Hasani, Husejni, Zejnebja e Ummu Kulthumi ishin njė kompensim i kėnaqshėm pėr Pejgamberin a.s., i cili tash ishte nė moshėn gjashtėdhjetėvjeēare. Nė kėtė moshė ai anonte edhe mė tepėr nga ata!
Jeta u pėrmirėsua. Njė buzėqeshje e kėndshme nė fytyrėn e Fatimesė. Mirėsia, hareja e gjeneroziteti mbretėrojnė nė shtėpi. Fatimeja tash ka fatin e mirė se pėrjeton kėnaqėsinė e papėrshkruar me babain e vet, me bashkėshortin e vet dhe me fėmijėt e saj. Kjo atmosferė ia plotėsonte dėshirat dhe synimet.
E gjithė kjo qetėsi ishte njė hap para rrėmujės! Rrėmuja fillon! Ajo ėshtė e zezė, e frikshme dhe e shkatėrron shtėpinė e saj!
Pejgamberi shtrihet nė shtrat dhe nuk mund tė ngrihet mė! Situata nė Medine filloi tė ndryshojė. Nė mihrabin e Pejgamberit dje foli Umeri e sot Ebu Bekri. Ushtria e Usames nuk lėvizė. Filluan tė dėgjohen reagime rreth udhėheqjes sė Usames nė ushtri.
Sot ėshtė e enjte!
Ēfarė e enjte!!!
Nė sytė e babait rrjedhin lotė. Ai kėrkoi njė copė letėr e njė laps pėr tua shkruar udhėzimin atėherė kur nuk do tė jetė mė, mirėpo tė tjerėt i thonė se garanci ėshtė Libri i Zotit!
Babai im humb fuqinė e tė folurit! Ai ėshtė nė shtėpinė e Aishes afėr shtėpisė sime. Kokėn e ka tė mbėshtetur nė gjoksin e Aliut. Ai mė tepėr mė flet me sy se me gojė!
Nuk mund tė duroj mė! Ai ėshtė babai im e unė isha nėna e tij! Si do tė jetoj nė vetmi...?
Ai nuk i largon sytė prej meje Ai mė tepėr mėrzitet pėr mua! Ai ndjen atė qė e ndjej nė zemėr! Fatimeja, ėshtė bija e tij, vajza mė e vogėl e tij dhe mė e dashur!
Ai mė pėshpėrit se sėmurja e tij do tė pėrfundojė me vdekje!
Kur ngre kokėn, ndjej nė vete se mė ka kapluar njė vėshtirėsi dhe barrė e rėndė! Dhimbjet e mia janė aq tė tronditshme saqė edhe zemrėn do tė ma copėtojnė! Pse mua? Ai ishte i pikėlluar pėr vajzėn e tij tė vogėl qė kishte nevojė pėr te. Sikur mė pėshpėriste: "Ti je e para prej familjes sime qė do tė mė bashkangjitesh!" Pastaj vazhdoi: "Oj Fatime, a nuk dėshiron tė jeshė epiqendėr e grave tė botės?"
Sa ngushėllim i prekshėm! Kėto fjalė ngushėlluese nuk mund tė krahasohen me diēka tjetėr! Zoti tė bekoftė, o baba! Sa bukur e kėshillon Fatimenė! Kuptoj se pse vetėm unė informohem pėr vdekjen e tij! Jam aq e mėrzitur saqė mund tė qaj e tė vajtoj!
Njeriu po vdes!
Po shkon mbrojtėsi i bonjakėve dhe i vejaneve!
Papritmas i hapė sytė dhe thotė: "Oj Fatime, kėshtu mė lavdėronte Ebu Talibi e ti nė vend tė poezisė, mė recito diēka nga Kurani! Recito ajetin:
"Muhammedi nuk ėshtė tjetėr vetėm se I Dėrguar. Edhe pėrpara tij pati tė dėrguar (qė vdiqėn ose u vranė). E nėse ai vdes ose mbytet, a do tė ktheheshit ju prapa (nga feja ose nga lufta)?" (Āli Imrān, 144).
Pastaj vazhdon: "Zoti i mallkon ata qė i shndėrrojnė varret nė vendadhurim!".
Pėrsėri pėshpėrit nė vete: "A ka vend nė xhehennem pėr diktatorėt kokėfortė?" Menjėherė vazhdon e thotė: "Shtėpitė e ahiretit janė tė caktuara pėr ata qė nuk dėmtojnė nė tokė dhe nuk merren me korrupsion!"
Politikanėt nuk e lejuan tė shkruajė gjė. Ata dėshironin prej tij fjalė e jo shkrim! Pastaj vazhdon dhe u thotė: "Ju lė porosi pėr tri gjėra: Dėboni idhujtarėt prej Siujdhesės Arabe, pritni prijėsit e fiseve ashtu siē i pritja unė", e kur erdhi radha e porosisė sė tretė heshti. Kur u kthyen ta shikojnė Aliun, e pashė tė thelluar nė mendime e heshtje. Babai heshti njė kohė bukur tė gjatė. Shikonte nė njė qosh me lot nė sy!
Ata shkuan!
Kur i thashė se: "Mjerohem pėr ty o baba", ai mė tha me njė zė tė qetė e tė sigurt: "Prej sot nuk ka mė mjerim pėr babain tėnd!" U ngjitėn buzėt e babait tim, buzė tė cilat e pėrcillnin shpalljen dhe e puthnin tė bijėn dhe fėmijėt e tė bijės sė vet!
Pėr njė ēast na shikoi, e pastaj i mbylli sytė! Nga goja i doli gjak. Kokėn e kishte nė gjoksin e Aliut. Aliun e kaploi njė heshtje e rėndė dhe iu bė se ai vdiq para Pejgamberit!
Pranė kokės sė tij qėndronte Aisheja me gratė tjera!
Po! Po!
Kėto ishin ēastet e heshtjes sė vdekjes! Papritmas i ngriti duart qė i kishte mbi kokėn e Usames, bėri dua e tha: "Te Zoti mė i lartė!"
Ēdo gjė heshti!
Baba, o baba! Ti pranove ftesėn e Zotit! Ti shkove te Xhibrili!
I tėrė qyteti filloi tė qajė. U dėgjua Umeri duke thėnė: "Jo, Pejgamberi nuk ka vdekur... Do tia pres kokėn atij qė thotė se Pejgamberi ka vdekur!" Kaloi njė kohė e ai u qetėsua. Pas njė kohe pashė Ebu Bekrin e Umerin duke hyrė nė dhomė. Ebu Bekri zbuloi fytyrėn e babait tim me lot nė sy e pastaj shkoi. Gjithashtu doli edhe Umeri. Aliu ishte i preokupuar me pėrgatitjen e kufomės sė tij. Bashkėshorti im e lante trupin e babait tim dhe qante! Mbi trupin e tij derdhte ujė, kurse zemra i digjej flakė!
Njerėzit e humbėn Pejgamberin e tyre; ata qė skishin gjė, humbėn pėrkrahėsin e tyre; sahabėt humbėn udhėheqėsin e tyre tė mėshirshėm!
Unė dhe Aliu humbėm gjithēka! Filluam tė ndjejmė se nė kėtė botė jemi tė huaj! Nė shpejtėsi u ndryshua ēdo gjė!
Fytyrat ndryshuan! Terrori hyri nga dera e muri. Politika zėvendėsoi sinqeritetin.
Tė gjithė u afruan afėr trupit tė ftohtė tė babait tim, gjegjėsisht tė Pejgamberit tė Zotit tė dėrguar pėr popullin!
Kjo ngjarje na preokupoi mua dhe Aliun aq shumė saqė nuk ishim nė gjendje tė mendonim pėr diēka tjetėr pėrveē vdekjes sė Pejgamberit. Nė qytet lindėn konflikte, komplote e fitne kurse pėr ne, papritmas ekzistenca u rrezikua. Xhaxhai ynė mė i vjetėr Abbazi erdhi tek ne dhe me njė zė tė tronditur e tė mėrzitur i tha Aliut: Ma jep dorėn qė tė ta jap besėn e tė thonė njerėzit se xhaxhai i Pejgamberit ia ka dhėnė besimin kushėririt tė Pejgamberit e tė tė pranojnė anėtarėt e shtėpisė sime.
- Ēka? A ka ndonjė qė e dėshiron kėtė post?
- Nesėr do tė dėgjosh.
Aliu ndjeu rrezikun por, ndjenjat e tilla ishin sikur dritat e xixėllonjės ngase nė brendėsinė shpirtėrore ai kishte njė vuajtje tjetėr. Aliu ishte i preokupuar me Muhammedin i cili ishte i afėrt, baba, mbėshtetės, vėlla, shok, Pejgamber, krenari pėr Aliun, pėr pasurinė e tij, pėr besimin e tij dhe pėr ndjenjat e tij. Pra, ai nuk dinte se ēndodhte jasht kėsaj shtėpie. Ai ndjente shpirtin nėn duart e tij tė ftohta. Ai ishte i preokupuar me Pejgamberin e unė me fėmijėt e tij, gjegjėsisht me fėmijėt e mi.
Hasani ishte shtatėvjeēar, Husejni gjashtėvjeēar, Zejnebja pesėvjeēare e Ummu Kulthumi trevjeēare. Kaderi kishte pėrcaktuar qė kėta fėmijė pas tij tė shijojnė vetėm urrejtjen.
Nė njė vend jasht qytetit, qė quhej Sakife, ensarėt ishin tubuar pėr ta zgjedhur halifin.
Muhaxhirėt e Mekkes ndjenin se kurejshitėt e Mekkes kishin ndėrmarrė do hapa planifikues.
Ebu Bekri, Umeri dhe Ebu Ubejde kishin shpejtuar e ishin takuar me ta dhe i kishin bindur se Pejgamberi a.s. kishte thėnė se halifi i popullit duhet tė jetė nga kurejshitėt duke argumentuar me faktin se halifi i Pejgamberit duhet tė jetė nga tė afėrmit e Pejgamberit. Kėshtu, nė Sakife e zgjedhin Ebu Bekrin.
Nėna e saj, Hadixheja, para se tė bėhej nėnė e Fatimesė dhe grua e Muhammedit, kishte qenė shoqėruesja dhe inkurajuesja mė e madhe e njeriut qė bartte mbi vete njė barrė shumė tė rėndė, qė ballafaqohej me vėshtirėsi pėr shkak tė misionit kundėr injorancės, orvatjes pėr udhėzimin e njerėzimit drejt Zotit, pėr shkak tė ēlirimit tė popullit nga zinxhirėt e robėrisė dhe pėr ēlirimin nga idhujtaria. Ajo tash ėshtė nėna e Fatimesė, por nė pėrgjithėsi e preokupuar me Muhammedin. Rreth saj filluan tė lindin shumė trazira e armiqėsi. Nėna e Fatimesė ishte e zėnė me vėshtirėsitė dhe me revolucionin e Muhammedit e Muhammedi jetoi nė mesin e vėshtirėsive dhe tė Revolucionit - mesazhi i Zotit pėr njerėzit.
Askush nuk mund tė ndjejė atė qė e ndjen tash Fatimeja. Dashuria e Fatimesė ndaj Pejgamberit ishte mė e madhe se dashuria e tė bijės ndaj prindit tė vet. Ajo quhej "nėna e babait tė vet". Ajo ishte me te nė ekzil e nė vetmi, nė mundime e nė tortura. Ajo i ndihmonte nė aktivitetet fetare. Ajo ishte bija e vetme e tij gjatė viteve tė fundit.
Pas vdekjes sė tij, ajo orvatej tė mbijetonte, ishte drita e shtėpisė, shtylla e vetme e familjes dhe nė fund, e vetmja nėnė e fėmijėve tė tij, e trashėgimtarėve tė tij. Ajo ishte edhe bashkėshorte e Aliut! Fatimeja kishte nevojė pėr dashurinė e nėnės e babait ashtu siē kishin prindėrit e saj nevojė pėr dashurinė e saj fėmijėrore. Kjo dashuri i pėrjetoi tė gjitha torturat e kėnaqėsitė me tė cilat u ballafaqua Muhammedi vite me radhė. Zemra e tillė e pėrjeton bashkėrisht tė mirėn e tė keqen.
Shoqėrimi i saj me Pejgamberin ėshtė i pakrahasueshėm. Dashuria qė e kishte ndaj babait tė vet krijoi njė vazhdimėsi dhe njė situatė tė papėrshkruar! Me shpirtin e babait tė vet ajo pati mundėsi qė tu pėrballojė viteve tė vėshtirėsive, urrejtjes, frikės e torturės. Babai i saj ishte viktimė e tė gjitha komploteve qė organizoheshin kundėr tij. Nė vendlindjen e vet u bė i huaj, nė mesin e atdhetarėve tė vet u bė i vetmuar dhe tė afėrmit e tij nuk e kuptonin gjuhėn e tij. Nė ēdo front e luftė kundėr injorancės e idhujtarisė ai ballafaqohej me parinė dhe pleqtė, tė cilėt vetėm dinin tė grumbullonin pasuri e ar dhe me urrejtje ti plaēkitnin njerėzit. Nė bartjen e mesazhit hyjnor gjatė rrugės qė fillon prej robėrimit deri nė liri, ishte i vetėm. Ai vetė hipi nė kodrėn Nūr. Zemra i vajtonte pėr shkak se ballafaqohej me urrejtjen, komplotet dhe torturat nga njerėzit. Trupi i tij ishte i dėrrmuar nga vėshtirėsitė dhe mundimet qė i pėrjetonte nga armiku.
Ai orvatej mė shumė se tė tjerėt qė nė mesin e njerėzve tė sjellė hare e lumturi.
Tė afėrmit e tij e mundonin aq shumė saqė e trajtonin si tė huaj.
Shpirti i tij ishte i vetmuar, i maltretuar dhe i nxitur nga xixat e shpalljes, nga rrėmuja e dashurisė, nga zjarri i imanit tė tė riut. Ai pėrjetoi armiqėsinė, izolimin e vetminė pėr hir tė amanetit qė e kishte mbi vete e qė e kishin refuzuar kodrat. Amaneti ishte aq i rėndė saqė edhe gurin ishte nė gjendje ta shkrijė. Kėtė amanet e kishin refuzuar qiejt e toka. Vetėm ky zjarr e shtyn qė tė zhytet nė mundimet e tilla e tė dalė ēdo ditė para njerėzve pėr ti udhėzuar, pėr tua tėrhequr vėrejtjen dhe pėr tua transmetuar mesazhin e tij. Ai thirrte pėr lirinė, zgjimin e ndjenjave nė Mesxhidul-haramin e nė Darun-Nedve, ku qėndronin udhėheqėsit kurejshitė dhe ku ishin tė vėnduar pėrafėrsisht 330 idhuj shurdhmemecė, tė cilėt i adhuronin njerėzit. Kur mbaronte dita, kthehej nė shtėpi i pikėlluar, duarzbrazėt, i mjeruar dhe i nėnēmuar! Nė shtėpi ishte njė grua e thyer nga vuajtjet e jetės, por e pasur me dashuri, sytė e sė cilės gjithmonė e pritnin me padurim.
Fatimeja e vogėl dhe e dobėt e pėrcjell babain e vet nė ēdo hap, nė ēdo rrugė dhe nė Haremi Sherifin. Kudo qė e pėrcillte, ballafaqohej me urrejtje, armiqėsi, nėnēmim, torturim e maltretim. Pejgamberi i ngjante zogut qė rrėzohet nga ēerdhja dhe bie para armikut, e Fatimeja edhe pse ishte e dobėt, e mbronte me dy krahėt e saj tė vegjėl dhe fshinte gjakun qė rridhte prej kokės sė babait tė vet. Ajo preket shumė nga plagėt e tij dhe mundohet ta qetėsojė njeriun qė bart fjalėn e Zotit. Ajo e sjell babain e saj nė shtėpi dhe me njė butėsi e dashuri qėndron mes nėnės sė pikėlluar dhe babait tė plagosur. Kur Pejgamberi kthehet prej Taifit, ajo ėshtė e vetmja qė e pret dhe ia ngrohė zemrėn me dashurinė e saj fėmijėrore. Pėrveē kėsaj, ajo i pėrjetoi tre vjetėt e izolimit krahė pėr krahu me babain e vet tė munduar e tė torturuar. Kėshtu, ajo pėrballon urinė, problemet, izolimin dhe vėshtirėsitė tjera tė shumta. Kur vdiqėn nėna e saj dhe xhaxhai i babait tė saj, ajo plotėsonte zbrazėtirėn brenda dhe jasht shtėpisė. Kur ishte babai i saj nė vetmi, ajo tėrė jetėn, ekzistencėn, dashurinė dhe besimin e vet ia kushtoi atij. Ajo e pėrkrahte babain e vet me imanin e saj tė fortė e tė thellė.
Kur kaloi nė vatrėn e Aliut, zgjodhi varfėrinė. Hasani, Husejni dhe Zejnebja ishin frytet mė tė bukura tė jetės sė saj dhe dhurata mė e kėndshme pėr babain e saj, tė cilit i kishin vdekur tre djem e tri vajza.
Gjatė tetėmbėdhjetė ose njėzet e tetė vjetėve tė saj, zemra e saj ishte mbushur me dashurinė qė ishte mė e madhe se ajo fėmijėrore, mė e pastėr se dėshira e bindja dhe mė e pasur se ēdo gjė tjetėr. Siē duket, njė fuqi mbinatyrore e kishte lidhur shpirtin e saj me tė babait tė vet.
Vdekja i kėputi kėto lidhje, dhe kėshtu, Fatimeja detyrohet tė jetojė pa te.
Sa i rėndė ishte ky grusht dhe sa e vėshtirė ishte kjo barrė qė ra mbi supet e saj tė dobėta?
Ah...!
Ajo jetonte nė dashurinė e babait tė vet dhe nė imanin e vet, me imanin e babait tė vet dhe pėr babain e vet?
Nuk ishte e rastit qė nė ēastet e vdekjes, Pejgamberi e qetėsonte me qėllim qė ta duronte vdekjen e tij. Ai e pėrgėzoi me vdekjen e saj, gjegjėsisht, pas tij do tė vdesė ajo para se tė vdesė ndokush tjetėr.
Kėshtu e kėshilloi pėr ti pėrballuar grushtit mė tė rėndė tė jetės!
Pėrveē grushtit tė parė, ajo pėrjetoi edhe njė grusht tjetėr tė rėndė, i cili ishte si i pari, bile edhe mė i rėndė.
"Njė tjetėr ishte zgjedhur pėr ta zėvendėsuar Pejgamberin!"
Nuk ishte me rėndėsi se a ishte Ebu Bekri apo ndokush tjetėr. Nė realitet, ai nuk ishte Aliu.
Ēdo gjė u bė e qartė.
Pse e paraqiti Pejgamberi Aliun nė Gadir Hum pas kthimit nga Haxhxhi i lamtumirės para muslimanėve qė e shoqėronin Pejgamberin? Tė gjithė ata ishin tė mendimit se vilajeti i Pejgamberit ishte si vilajeti i Aliut.
Pse para se tė hyjė Pejgamberi nė qytet, njė grup prej 12 vetash kacavidheshin nėpėr kodra pėr ta sulmuar, e ndoshta pėr ta sulmuar ate dhe Aliun: Kjo ngjarje ka lidhje me ngjarjen e Gadirit.
Ēdo gjė qė ndodhi me rastin e zgjedhjeve nuk ishte e rastit. Pse u fshehėn emrat e tyre, kur Pejgamberi e dinte ēėshtjen e tyre? Pėr jetėn time, kjo nuk ishte ngjarje e thjeshtė dhe e rėndomtė! Sahabėt e tij edhe ēdo rast mė tė vogėl e regjistronin me kujdes.
Pse Pejgamberi nė betejėn e Tebukut pranoi tė shkojė nė luftė kundėr romakėve tė fuqishėm nė pjesėn veriore, kur dihej se rreziku nga vdekja ishte i madh, posaēėrisht kur dihet se me vete i kishte marrė njerėzit qė ishin mė tepėr politikanė se ushtarakė. Pse e veēon Aliun, qė ishte luftėtar dhe e detyron tė qėndrojė nė Medine, edhe pse dihej se ai ishte njeri i shpatės, hero i shumė betejave, bartės i flamurit dhe ngadhėnjimtar nė shumė beteja? Pejgamberi a.s. i thotė: "Tė lė nė Medine pėr atė qė kam lėnė nė te. A nuk je i kėnaqur me atė qė tė jesh pėr mua ashtu siē ishte Musa pėr vėllain e vet Harunin, vetėm se ska Pejgamber pas meje?"
Pse i dėrgoi Ebu Bekrin, Umerin dhe tė tjerėt nga paria e ua caktoi komandant tė ushtrisė elite Usamen, i cili ishte nė moshėn 18 vjeēare?
Kur ishte nė ēastet e vdekjes, pse insistoi qė ushtria sa mė shpejt tė niset, ndėrsa me vete e ndali Aliun nė Medine?
Pse kėrkon nė ēastet e vdekjes njė letėr pėr tė shėnuar diē qė do ti mbrojė nga devijimi?
Pse nė ēastet e fundit tė jetės, kur Pejgamberi tha: "Kam tri kėshilla pėr ju", dy i tha kurse kėshillėn e tretė qė kishte tė bėjė me Aliun, nuk e ceku?
Kur vjen Bilalli e thotė se ėshtė koha e namazit, Pejgamberi i sėmurė e i paaftė tė qėndrojė nė kėmbė, thotė: "Thirre Aliun tė vijė!"
Pse? Pse? Pse?
Pse kur shkonte Pejgamberi nė beteja ballė pėr ballė me armikun ndihej i fuqishėm dhe me plot shpresė, kurse nė ditėt e fundit para vdekjes, kur ishte nė kulmin e fitores, ndihej i frikėsuar dhe thellohej nė mendime?
Pse shkon Pejgamberi nė varre natėn e fundit para se tė vdesė dhe i lutet Zotit: "Zoti ju mėshiroftė: Sa fat keni qė jeni tė vdekur dhe nuk shihni situatėn aktuale!"
Sa mė tepėr i afrohej vdekja, aq mė tepėr pėrsėriste se komplotet dhe konspiracionet janė nė dukje e sipėr nė mėnyrė tė vazhdueshme. Pse?
Aliu, me varrosjen e Pejgamberit, i varrosi edhe tė drejtat e veta!
Ata vijnė prej Sakifes nė xhami pėr tė proklamuar halifin, ndėrsa Aliu kthehet prej shtėpisė sė zbrazėt tė Pejgamberit nė shtėpinė e Fatimesė pėr tė filluar heshtjen, shembjen e vetminė njėzetepesėvjeēare.
Fatimeja ishte ajo qė duhej tu pėrballonte tė gjitha kėtyre vėshtirėsive tė mėdha. Babai i saj, mbėshtetėsi i saj dhe personi mė i respektuar i saj, tash nuk ishte mė me tė.
Aliu, i cili ishte bashkėshort, shok e vėlla i saj, ishte i pikėlluar e i thyer.
Kėta tė dy rrinin tė vetmuar nė shtėpi. Dukej se pas njė kohe disaorėshe do tė bėhen tė huaj, e Medina mė nuk do ti njohė.
Imani i saj nė Islam, edhe pse e dobėt dhe e vogėl, ndikon qė tė pėrpiqet pėr ta pėrforcuar Islamin gjatė kohės sė babait tė vet dhe tė martirėve tė parė. Bindja e saj e thellė gjithashtu ndikoi qė ajo tu pėrballojė vėshtirėsive, varfėrisė, barrierave tė jetės dhe torturave prej fėmijėrisė deri nė rritje. Me kėmbėt e dobėta ajo i ndjek hapat e muxhahidėve tė parė dhe tė haxhilerėve tė vėrtetė.
Ajo hapi rrugėn pėr ata qė dėshironin ta pėrcjellin.
Me imanin, fuqinė dhe ndjenjat e veta ajo ndihmon qė mesazhi i babait tė vet tė jetė i suksesshėm!
Ajo orvatet qė drejtėsia, e vėrteta, liria, sinqeriteti, devotshmėria, barabarėsia dhe lidhjet vėllazėrore mes njerėzve tė bėhen sa mė tė fuqishme, ashtu qė kjo bashkėsi e re, qė ishte pa fuqi, tė bėhet bashkėsi e diturisė, e vetėdijes, e drejtėsisė dhe e dėlirėsisė njerėzore. Kėtė rrugė ia zgjodhi Pejgamberi a.s. Ajo vepronte sipas urdhrave tė tij!
Por tash, ēdo gjė pėr Fatimenė ishte e qetė. U rrėnua ēdo fortifikatė, shtyllė e kala qė u ndėrtua.
Fati i Islamit caktohet nė Sakif, pa praninė e Aliut, Selmanit, Ebu Dherrit, Ammarit, Mikdadit etj... Tash, tė gjithė kėta njerėz janė tubuar te Fatimeja dhe janė tė hidhėruar.
Pse i qėndrojnė besnikė Aliut? Ata nuk u pėrkasin aristokratėve tė Evsit e Hazrexhit. Ata s'kanė as familje e as prestigj nė Medine. Kėta nuk kanė origjinė kurejshite. Ata nuk dėshirojnė tė jenė nė margjinat e hilafetit tė Pejgamberit. Kėta njerėz kishin prejardhje tė huaj, p.sh. Selmani ishte persian, Ebu Dherri ishte nga shkretėtira, Ammari e kishte nėnėn zezake kurse babain nga Jemeni. Kėta nuk kishin as prestigj e as pozitė, por ishin tė varfėr si Mejthem Et-Temmari. Nė kohėn e Pejgamberit, kėta ishin tė respektuar e tė dashur, kurse tash janė tė nėnēmuar.
Vlerat pėrsėri ndryshuan!
Strehimi i vetėm pėr ta ishte Aliu. Gjithashtu edhe Aliu ėshtė nė tė njėjtėn pozitė nė Medine. Ai po ashtu vuan nga riaktivizimi i vlerave tė vjetra.
Aliu ėshtė ky: i ri, tridhjetėvjeēar, duarzbrazėt, pa klasė, pa pėrkrahje tė fisit e pa pėrmbajtjen politike. Vlerėsohet nga devotshmėria, dituria, trimėria, qėndrueshmėria, mendjemprehtėsia, dallohet si analist, elokuent dhe mjeshtėr i shpatės. Ai u ballafaqua me rreziqe tė mėdha nė rrugėn e sinqeritetit ndaj Pejgamberit; karakterizohet me tė rėnat qė i bėnte nė xhihad, me gjakun qė ia derdhte armikut me urdhrin e Pejgamberit.
Tė gjitha kėto vlera e karakteristika ndikuan qė armiqtė ta urrejnė nė mėnyrė tė vetėdijshme ose tė pavetėdijshme.
Trimėria, sakrifikimi dhe heroizmi i tij nxitėn urrejtjen e armiqve.
E gjithė kjo i bashkoi kundėrshtarėt kundėr tij dhe i nxiti qė ta akuzojnė, ta nėnēmojnė, ta izolojnė e tia uzurpojnė tė drejtat.
Kur shpirti rritet mbi shkallėn e kohės dhe kapėrcen nivelin e popullit atėherė lihet nė vetmi. Nė njė anė mbizotėrojnė bukuria, lartėsia e pasuria kurse nė anėn tjetėr, gjėrat e kota, zbrazėtia dhe e keqja. Armiku dhe miku, nė mėnyrė tė vetėdijshme apo tė pavetėdijshme, bashkohen pėr ta shkatėrruar shpirtin e personalitetit tė madh ose pėr ti zhdukur tė drejtat e tij. Secili qė poshtėrohet, do tė pėrbuzet edhe nga shokėt e bashkėmendimtarėt e pėrbuzėsve. Kėta krijojnė zbrazėtirė nė personalitetin e tyre. Kėta vuajnė. Nėpėrmes mohimit tė vlerave tė personalitetit bashkohen armiqtė dhe orvaten ta zhvlerėsojnė personalitetin. Kėshtu u veprua qė Aliu tė degradohet e tė zhvlerėsohet.
Pėr kėtė shkak, fisi Emmevit, i cili ėshtė armik i emigrantėve, ndihmuesve dhe Aliut, thotė se: "Aliu ėshtė i biri i dheut", ose "Aliu nuk fal namazin". Emmevitėt janė shėnues tė shpalljes, tubuan Kuranin si dhe janė tė afėrt tė Pejgamberit. Vajza e Ebu Sufjanit ėshtė e shoqja e Pejgamberit dhe kėshtu, shtėpia e tij ėshtė e shenjtė. Ajo ėshtė njė zonė ku ndalohet lufta. Brendėsia e shtėpisė sė Ebu Sufjanit, sipas fjalėve tė Pejgamberit, ishte sikur shtėpia e Zotit nė Mekke, vendstrehim pėr tė gjithė. Kushdo qė fshihet aty, ai ėshtė i sigurt.
Si mund tė ndodhė qė Aliu tė vritet nė mihrabin e Xhamisė? Ēfarė lloj informate ėshtė kjo? Ēbėnte Aliu nė mihrab? Sa janė tė vėrteta thashethemet se "Aliu ėshtė i biri i dheut" dhe "Aliu nuk fal namazin?"
Si mund tė ndodhė njė gjė e tillė?
Tė tjerėt janė tė angazhuar nė shkatėrrimin e tij
Secili e di se urrejtja ndaj Aliut ėshtė rezultat i zilisė ndaj veprave tė tij heroike nė Bedėr, nė Hendek dhe nė betejat tjera.
Ēndodh me shokun? Ai i cili kishte marrė pjesė nė betejat e Bedrit e Hendekut, tash u ishte bashkangjitur kundėrshtarėve tė Aliut. Pse? Pėrderisa tė tjerėt e ulnin kokėn, Aliu 27 vjeēar ia kishte futur frikėn nė palcė armikut, edhe ate me shpatėn e tij dhe me pėrsėritjen e All-llahu ekber! Pėr kėtė shkak Pejgamberi a.s. nė atė rast thotė: "Goditjet e Aliut nė Hendek janė mė tė vlefshme se lutja e gjithė njerėzve e xhinėve". Goditja e shpatės sė tij i gėzoi ata dhe u ngritėn tė konfrontohen me armikun, mirėpo nė shpirtin e tyre fshihej xhelozia nė koshiencėn e tyre tė pavetėdijshme, e cila mė vonė filloi tė zgjohet edhe mė tepėr. Fara rritet nė degė tė mbushura me gjethe, tė cilat eventualisht, mbulojnė tėrė shpirtin dhe mendimet e tyre. Rrėnjėt e farės janė tė mbjella thellė nė eshtrat e tyre.
Nė Hajber Pejgamberi ia jep flamurin Aliut, edhe atė duke thėnė: "Nesėr do tia jap flamurin njėrit qė e do Zotin dhe Pejgamberin e Tij, dhe tė cilin gjithashtu e duan edhe Zoti edhe Pejgamberi i Tij!"
Kėshtu, me flamur nė dorė, Aliu korrė fitore dhe e hap fortesėn, e pas saj nisė qė tė hapė edhe fortesa tė tjera.
Nė Bedėr e Uhud Aliu ishte ai i cili luftonte ballė pėr ballė nė frontin luftarak, pa kurrfarė frike e dyshimi.
Ai gjithashtu e mbante flamurin edhe nė Hunejn!
Shpata e tillė e tij shkaktoi urrejtje tek tė gjithė. Edhe pse luftonin pėr njė qėllim, pėrsėri xhelozia ishte e pranishme. Shokėt dhe armiqtė u bashkuan kundėr karakterit, vlerave e fuqisė sė Aliut. Nė kėto raste miku ka nevojė pėr armikun e armiku pėr mikun, me qėllim qė tė bashkohen. Ky ishte edhe shkaku i pėrbuzjes sė Aliut:
Si?
Kėtu as nuk vlerėsoheshin vlerat islame e as nuk analizoheshin. Ai pėrshkruhej me fjalė qė nuk kishin kurrfarė lidhjeje me realitetin! Nė kėtė mėnyrė u krijuan pėrgojimet kundėr tij!
Nė qoftė se nuk mund tė ndikonin, heshtnin!
Kur i pėrmendnin pikat e tij tė dobėta i zmadhonin dhe i hiperbolizonin. Ata i shtypnin tė drejtat e tij dhe e shkatėrronin tė vėrtetėn.
Veprimet e tyre janė tė motivuara!
Rezultati: gjasat e tij janė shkatėrruar
Aliu?
Po, po, ai ėshtė ende ai! Le tė hyjė edhe pak nė moshė!
Aliu?
Po, ai ėshtė njeri i shpatės, i devotshmėrisė dhe i diturisė, por jo edhe i politikės. Ai ėshtė trim, por nuk e njeh shkencėn luftarake.
Aliu?
Po, por bėn shumė shaka.
Aliu?
Po, por momentalisht nuk ėshtė i pėrshtatshėm pėr tu zgjedhur ngase ka shumė armiq. Gjatė betejave nė kohėn e Pejgamberit ai ka vrarė shumė arabė me ndikim tė madh. Urrejtja ėshtė ende e freskėt.
Nuk preferohet!
Aliu?
Po, por ai ėshtė shumė i sigurt nė vete.
Aliu?
Po, por nėse i jepet hilafeti ai do ta udhėzojė kėtė deve nė rrugėn e drejtė. A ėshtė me tė vėrtetė serioz?
Rezultati?
Nė fund Aliu shkatėrrohet nga fisi Emmevit.
Fatimeja i di dhe i kupton shumė mirė kėto gjėra. Ajo nuk ėshtė prej atyre qė qėndrojnė nė shtėpi pa u interesuar fare se ēndodh jasht shtėpisė.
Fatimeja ishte ushtruar se si tu pėrballojė vėshtirėsive! Ajo di si ti kundėrvihet propagandės. Rinia e saj kishte pėrjetuar shumė rrėmuja politike! Ajo ėshtė grua muslimane; dėlirėsia etike nuk e lejon tė largohet nga pėrgjegjėsitė sociale.
Tash kishin kaluar disa orė nga varrimi i Pejgamberit. Aliu ėshtė nė shtėpi dhe i rrethuar me disa hashimitė e sahabė tė Pejgamberit, tė cilėt vazhduan t'i mbeten lojalė. Ata janė bashkuar pėr ta kundėrshtuar atė qė ka ndodhur nė Sakifė!
Vendimi i halifit ishte lexuar nė xhami!
Said ibėn Ubejde, lider i Hazrexhit dhe njeri me ndikim, nuk e kishte pranuar hilafetin e Ebu Bekrit dhe nė shenjė proteste e kishte lėshuar Medinen dhe ishte drejtuar nė Damask.
Pa marrė parasysh se ēndodhi, prej asaj dite shtėpia e Fatimesė ishte nė shėnjestėr dhe prezentonte qendėr tė rrezikshme pėr udhėheqjen.
Historia tash na rrėfen se nė Medine ekzistonin tri qendra tė durimit: xhamia, shtėpia e Fatimesė dhe shtėpia e Pejgamberit, e cila tash ėshtė e qetė. Ėshtė interesant se tė gjitha kėto qendra janė tė pėrqėndruara nė njė vend, murė pėrballė murit.
Po, vetėm muri i ndan!
Nė kėtė shtėpi jeton njė grua qė ka vendosur tė rezistojė. Edhe mė i rėndėsishėm ėshtė fakti se kjo shtėpi gjendet afėr xhamisė.
Xhamia ėshtė parlamenti i hilafetit, pallati i qeverisė. Shtėpia e Fatimesė ėshtė nė njė kėnd, ku mund tė shihen fytyrat e njerėzve qė ishin mė tė dashur pėr Pejgamberin.
Fatimeja, si zog i plagosur, ėshtė nėn presionin e dy tragjedive tė rėnda: vdekjes sė Pejgamberit dhe mbrojtjes sė Aliut. Koka e saj ėshtė e mbushur me pikėllim. Ajo rikujton tė kaluarėn. Ajo rikujton babain e vet, i cili gjithmonė mendonte pėr ardhmėrinė, pėr fenė dhe pėr drejtėsinė. Kujtimet e ėmbla e tė hidhura po e kaplojnė! Ajo ėshtė si zogu qė i hapė krahėt nė kafaz, e qė fluturon nė horizontet e kaluara pėr tė kėrkuar pak qetėsi nga tragjedia qė e kishte kapluar dhe qė ia kishte shkatėrruar shtėpinė.
Ajo ishte mėsuar me ēastet e vėshtira!
Ajo ishte rritur nė zonėn e rezistencės dhe orvatjes!
Ajo me fuqinė e saj tė fundit orvatet qė tu pėrballojė tragjedive!
Ajo orvatet qė ta mbrojė Aliun, i cili tash ėshtė i vetėm! Tė gjithė e dinin se Aliu ishte shumė i sigurt me Fatimenė. Ajo nuk lėshonte pe qoftė edhe me vdekje!
Pas vdekjes sė Pejgamberit, fati i Islamit bie nė duart e tė tjerėve. Aliu qėndron nė shtėpi dhe kalon kohėn duke e tubuar Kuranin, nga frika prej ardhmėrisė. Bilalli shkon nė Damask, Selmani vdes nė Medain, kurse Ebu Dherri dhe Ammari mbeten tė papunė.
Pa marrė parasysh se ēndodhi, Fatimeja nuk dorėzohet para tragjedive me tė cilat ballafaqohet por e gjithė kjo ndikon dhe e dobėson.
Medina tash sheh pasqyrėn mė tė bukur nė histori. Afėr Xhamisė sė Pejgamberit, nė errėsirėn e dendur tė natės, njė grua e mbuluar dhe e hipur mbi kalė kalon nėpėr rrugėt e shprazėta tė qytetit. Aliu ecte nė kėmbė kurse Fatimeja, e cila ishte bija e dashur e Pejgamberit, ishte mbi kalė. Ēdo natė ata dilnin prej shtėpisė pėr njė qėllim. Aliu, sė bashku me tė kėrkonte ndihmės, tė cilėt do tė ishin mė tė sinqertė se fisi Kurejshit. Ata pėrkrahnin njėri-tjetrin. Njė strukturė politike i bashkon. Fatimeja ēdo natė e shoqėronte Aliun nė sesionet e tij dhe bisedonte me ta. Ajo ua rrėfente dėshirat e Pejgamberit dhe pėrqėndrohej nė vlerat, peshėn dhe karakteristikat e Aliut. Ajo orvatej qė nėpėrmjet ndikimit tė vet shpirtėror, personalitetit tė vet njerėzor, shkathtėsisė politike, diturisė rreth Islamit dhe fuqisė sė rezonimit e logjikės, ti bindė tė tjerėt pėr tė drejtėn e Aliut. Ajo ua tėrheq vėrejtjen pėr neglizhencėn politike dhe i frikėson me njė ardhmėri tė errėt qė do ta destabilizojė Islamin.
Asnjė historian nuk e ka theksuar kėtė histori. Askush nuk ka transmetuar se argumentet e Fatimesė kanė qenė tė pakundėrshtueshme. Tė gjithė ata e pėrkrahnin dhe i jepnin tė drejtė. Tė gjithė i pranonin virtytet e larta dhe aftėsinė e Aliut pėr tė udhėhequr. Fatimeja kėrkonte qė ta pėrkrahin Aliun dhe ti ndihmojnė nė tė drejtat e tij. Ata thonin: "Sikur tė kishte qenė Aliu nė momentin e zgjedhjes, me siguri do ta zgjedhnim atė..."
Po, por Aliu i befasuar thotė: "A mendoni se ėshtė dashur ta lė kufomėn e Pejgamberit nė shtėpinė e tij e ti lė pasdore ceremonitė e varrimit pėr tė dalė jasht e pėr ta kėrkuar legjitimitetin!"
Fatimeja e pėrkrahė Aliun dhe kur sheh se ai e kishte sakrifikuar veten pėr Pejgamberin, thotė: "Aliu ka vepruar ashtu siē ėshtė dashur tė veprojė...!"
Tash ēdo gjė kishte pėrfunduar!
Fatimeja ishte pėrgatitur pėr ta pritur vdekjen. Ajo ndihet mė e vetmuar se kurrė mė parė! Ajo ndjen se tė gjithė ata qė kishin qenė afėr babait tė saj, tani ishin bėrė tė huaj dhe thithnin tjetėr ajėr. Medina mė nuk ishte qyteti i Pejgamberit, por aty mbretėronte politika e pavarėsia. Shpirti i madh i beduinėve ishte shkatėrruar! Ndjenjat e sinqerta, gjeneroziteti, mbrojtja e sė vėrtetės dhe vlerėsimi i vlerave njerėzore tash kishin pėrfunduar. Kishin filluar tė ringjallen pėrsėri traditat e vjetra fisore, lidhjet e gjakut, egoizmi, mburrja, adhurimi i vetvetes, vrasjet ndėrfisore, lojat politike inferiore dhe konservatorizmi. Tė gjitha kėto dukuri goditėn zjarrin e revolucionit, obligimin dhe angazhimit social, pėrgjegjėsinė, progresin, manifestimet e shpirtit dhe domethėnien e rezistencės sė pėrhershme kundėr presioneve nė jetė.
Aliu qėndron nė shtėpinė e Fatimesė. Shokėt e tij mė tė ngushtė tė cilėt kishin jetuar njė jetė pa klasa dhe tė cilėt kishin qenė tė respektuar nė sytė dhe nė zemrėn e Pejgamberit, tash ishin larguar. Ata tė cilėt kishin fituar autoritetin nė bazė tė sinqeritetit ndaj besimit, rezistencės e vetėdijes tash ishin nėn ndikimin e politikės sė re. Vetėm tė shkathtit dhe syhapurit pėrparojnė!
Veshėt janė aq tė preokupuar me bisedat rreth fuqisė, udhėheqjes dhe vetėmbrojtjes saqė nuk mund tė dėgjojnė mė butėsinė e emocioneve, shoqėrinė dhe sinqeritetin. Ėshtė vėshtirė tė dėgjohet zėri i Fatimesė. Kundėrshtarėt e saj janė mė tė fuqishėm se kurdoherė mė parė!
Ajo ishte ajo qė i kishte ndihmuar babait tė vet nė Mekke.
Vetėm ajo e kishte shoqėruar Pejgamberin atėherė kur ishte takuar me Senatin kurejshit nė Mesxhidul-haram dhe kur u kishte thėnė se me ndihmėn e Zotit ai do ti shkatėrrojė 300 idhujt e adhuruar dhe idhujtarėt e tyre.
Bashkėshorti i saj Aliu ėshtė hero i ditės kur nė betejėn e Hendekut tė gjitha fiset kundėrshtare, arabė e hebrenj, u bashkuan pėr ta sulmuar Medinen me qėllim qė ta shkatėrrojnė lėvizjen e re islame dhe pėrkrahjen e Muhammedit qė ua jepte luftėtarėve tė revolucionit. Aliu, i cili ishte njėzet e ca vjeēar, me trimėrinė e vet ndryshon rrjedhėn e betejės.
Kur plagoset Pejgamberi nė betejėn e Uhudit, ai rrotullohej rreth tij sė vorbull pėr ta mbrojtur nga kundėrshtarėt.
Aliu, i cili siguroi fitoren nė Hajber, tash qėndron ulur nė njė skaj tė shtėpisė.
Ēndodhi me shpatėn e tij tė famshme?
Sa herė qė kthehej nga ndonjė betejė, shpatėn e kishte tė pėrlyer me gjak, dhe shpeshherė, shpatėn e tij me tė Pejgamberit ia jepte Fatimesė dhe i thoshte me njė krenari e mburrje: "Fatime, pastroi kėto!"
Tash ai duket si i pajetė, dhe pas pėrpjekjeve dhjetėvjeēare, qėndron i shtrirė nė shtrat. Ai qėndron dhe nuk luan nga skaji! Aliu, i cili mė parė kishte qenė hero i shumė betejave luftarake, tash ėshtė i qetė kurse Fatimeja nė vetmi!
Lufta nė front ėshtė mė e lehtė se lufta e brendshme. Nė kėtė betejė ai nuk konfrontohet me Ebu Lehebin, Ebu Xhehlin, Ebu Sufjanin, Hindin, Utben, Umejje ibėn Halefin dhe Ikrimen...
Ėshtė evidente se kundėrshtarėt e rinj orvaten qė ta mbrojnė fuqinė e tyre, interesin, forcėn, tregtinė, karvanet. Kjo betejė zhvillohet mes despotizmit e revolucionit, mes skllavėrisė e lirisė, mes robėrimit e shpėtimit, mes nėnēmimit e respektimit dhe mes pastėrtisė e fėlliqėsirės. Pėrfundimisht, kjo betejė zhvillohet kundėr mbrojtėsve tė injorancės e errėsirės.
Aliu ishte ai qė prezentoi nė Mekke, Bedėr, Uhud, Hajber, Fet'hi Hunejn! Nė kėto vende morėn pjesė edhe shumė ensarė, muhaxhirė, ushtri, udhėheqės e themelues tė shtyllave tė Islamit dhe shokė e pionierė tė Pejgamberit.
Ēishte parimi i tyre? Jo idhujtaria, mosbesimi, politeizmi, mitologjia dhe mbrojtja e interesit kurejshit, por formimi i unitetit, pėrhapja e Islamit, tubimi i Kuranit, devotshmėria mohimi i grumbullimit tė arit, tė ndihmuarit e popullit, kėrkimi i pėlqimit tė Zotit, implementimi i ligjit fetar, praktikimi i haditheve tė Pejgamberit dhe bashkimi i muslimanėve. Parimi i fundit ishte mė i rėndėsishmi!
Nė mesin e tė gjitha kėtyre parimeve humbin tė drejtat e Aliut. Shumica e njerėzve kishin xhelozi ndaj kėtij tė riu tridhjetėvjeēar. Sjellja e tij ėshtė e atij lloji qė krijon personalitete ndikuese dhe efektive.
Kėshilla ishte se Aliu po, por jo nė kėtė moment tė Islamit! Goditja fatkeqe gjithmonė pėrdoret kundėr tė vėrtetės. Kėshilla pėrdoret si shpatė kundėr tė vėrtetės. Sipas ligjit hyjnor, kthehu nė drejtim tė Qabesė dhe thuaj: "Nė emėr tė Zotit!"
Sa thjesht!
Pa kurrfarė zhurme!
Pa kurrfarė kuptimi!
Pa kurrfarė dallimi mes atij qė fle e qė ėshtė i zgjuar!
Pa asnjė qė ngre vetėdijen e popullit!
Pa asnjė qė ka mundėsi tė dallojė tė drejtėn!
Nėse shoqėria pasurohet vetėm me kėshilla, asgjė nuk mund tė bėhet. Nė kėtė mėnyrė ndodhin tragjeditė mė tė mėdha njerėzore nė histori. Tragjedia e heshtur dhe e pambrojtur sakrifikon Aliun, Fatimenė dhe trashėgimtarėt e tyre. Fatimeja ndjen se njė gjė e tillė kishte filluar, por skishte mundėsi ta pengonte.
Ajo papritmas ndjen nė vete se rezistenca e saj jetėsore, durimi, torturat, varfėria, vėshtirėsitė dhe tė hidhurat e jetės sė saj kishin humbur. Ajo ndjen se ska mundėsi ta ruajė ate qė s'mund ta ruanin as Pejgamberi e as Aliu.
Tė gjitha netėt, qė vinin njėra pas tjetrės, nė sytė e saj ishin shumė tė turbullta.
Babai i saj e informoi pėr njė lajm tė ri gjatė ditėve tė fundit tė jetės. Koha ėshtė afruar.
Ēdo tė ndodhė nesėr?
Ēfarė ardhmėrie ka kjo shoqėri e re?
Nė duart e kujt do tė mbetet fati i popullit? Doket e vjetra pėrsėri filluan tė ringjallen. Aleanca zėvendėson komandmentin.
Si mund tė jetė vota e fiseve mė e pranuar se vota e Pejgamberit?
Ējanė ata njerėz qė herė ia japin votėn Seidit nė Sakife e herė Ebu Bekrit?
A janė tė vetėdijshėm se Muhammedi nuk ka nevojė tė ndėrhyjė nė politikėn e tyre?
Kėta janė ata qė jetuan afėr Pejgamberit nė qytetin e tij.
Frika pėr ardhmėrinė e Islamit
Ata bashkėrisht kishin shkuar nė xhihad. Ata e kishin mėsuar Islamin prej Pejgamberit, por e kishin zgjedhur Ebu Bekrin.
Nesėr, kur Islami do tė zgjerohet jasht Medines, dhe kur do tė vijnė gjeneratat tjera, atėherė ēfarė do ti sjellė aleanca e tillė udhėheqėsit tė popullit? Kush do tė votojė dhe kush do tė zgjedhet?
Kėta ishin ata qė e kishin lėnė Aliun anash dhe e kishin detyruar tė qėndrojė nė shtėpi.
Ēdo tė bėjė gjenerata e ardhshme me fėmijėt e mi?
Ēdo tė bėjė politika e sė nesėrmes kur njerėzit do tė jenė larg atmosferės sė besimit, devotshmėrisė e xhihadit?
Edhe tash mund tė parafytyrohet fati i Hasanit, i Husejnit e i Zejnebes.
Fillimi i qėndrimit tė Aliut nė shtėpi ėshtė edhe fillimi i historisė sė frikshme e tė pėrgjakur. E nesėrmja ėshtė e zezė, e frikshme dhe e pėrgjakshme. Tė nesėrmet suksesive do tė sjellin grabitje, vrasje e tortura!
Hilafeti i tė nesėrmes do tė jetė tragjedi e madhe pėr Islamin dhe tragjedi serioze pėr njerėzimin.
Por tash ēmund tė bėhet?
Fatimeja bėn ēmos vetėm qė ta ruajė gurin e parė tė vėnduar nė themel, por ska sukses. Ajo ndjen se veshėt e qytetit tė Pejgamberit nuk e dėgjojnė zėrin e saj! Zemra e tij nuk e ndjen heshtjen e Aliut.
Sa i keq dhe sa i dėmshėm ėshtė egoizmi! Egoizmi shkakton shkeljen e tė drejtave!
Fatimeja ishte lodhur nga pėrgjegjėsia ndaj barrės sė mesazhit tė babait tė saj, nga orvatja, nga xhahilijeti, nga dėnimi, nga rreziqet, nga varfėria, nga puna dhe nga pėrpjekja me qėllim afatgjatė. Ajo ishte lodhur edhe nga sprovat qė i kishte pėrjetuar me babain e vet gjatė jetės sė pėrbashkėt. Ishte lodhur edhe nga qėndrimi i Aliut nė shtėpi! Aliu ishte sakrificė e besimit, e shpatės dhe e sinqeritetit.
Ajo sot ėshtė e lodhur nga pėrpjekjet pėr ti rikthyer tė drejtat e humbura tė Ebu Hasanit. Ajo nuk pranonte as kėtė e as atė, por pa sukses!
Pėr te ishin tė vėshtira edhe shpresa edhe orvatja. Ajo e kishte vėshtirė ti pėrballojė asaj qė ndodhte brenda dhe jasht shtėpisė, nėn pullazin dhe nėn qiellin e saj. Ajo e kishte posaēėrisht vėshtirė ti pėrballonte qetėsisė qė mbretėronte nė shtėpinė qė gjendej afėr shtėpisė sė saj. Dritarja e saj sot ėshtė e mbyllur. Njėra prej dritareve, nga tė cilat gjithmonė shihej dashuria e sinqeriteti, tash ishte mbyllur. Vdekja ishte ajo qė e kishte mbyllur pėrgjithmonė: Nė njė anė vdekja e nė anėn tjetėr politika. Nė njė atmosferė tė mbyllur shtėpiake, ajo e shoqėronte Aliun e heshtur dhe e lexonte gjendjen e fėmijėve tė Pejgamberit. Gjendja e lexuar ishte pėrplot mjerim, pikėllim e frikė pėr ēdonjėrin prej tyre.
Tė qenurit gjallė ishte shumė vėshtirė pėr te.
"Tė vazhduarit" ėshtė njė barrė shumė e rėndė. Ishte shumė vėshtirė pėr Fatimenė e lodhur qė tu pėrballonte plagėve qė ishin tė thella nė zemrėn e saj. Ēdo moment, ēdo minutė dhe ēdo hap ishte i vėshtirė dhe i ngadalshėm pėr te.
Ajo prehjen e vetme e gjente tek varri i babait tė vet dhe me padurim e pritte lajmin qė ia dha: "Fatime, ti do tė jesh e para nga familja ime qė do tė mė shoqėrosh kėtu!"
Por, kur?
Shpirti i saj i pikėlluar i ngjan zogut tė plagosur dhe me krahė tė thyer. Ajo ėshtė e rrethuar me tri gjėra: me fytyrėn e heshtur e tė pikėlluar tė burrit, me fytyrat e mjeruara e tė heshtura tė fėmijėve tė vet dhe me dheun e ftohtė mbi babain e vet nė skaj tė shtėpisė sė Aishes.
Ēdoherė qė rritej pikėllimi e mjerimi nė zemrėn e saj, ajo ndjente nevojėn pėr sjelljen e butė e tė kėndshme tė babait tė vet.
Ajo e kėrkon atė!
Ajo bie mbi dheun qė ishte mbi babain e vet, dhe pėr herė tė parė i duket se e dėgjon jehonėn e vdekjes. Ajo fillon tė qajė!
Ajo orvatet qė ta prekė dhe i futė gishtėrinjtė nė dhe, por kot, sgjen dot gjė!
Ajo orvatet qė ta shohė atė nėpėrmes lotėve.
Nga dashuria e madhe qė e kishte ndaj babait tė vet, e merr dheun pėr ti marrė erė, dhe thotė: "Secili qė i merr erė dheut tė Muhammedit, ska nevojė pėr aromėn e ndonjė misku tjetėr".
O baba, sa vėshtirėsi tė mėdha mė kapluan pas vdekjes sate! Vėshtirėsitė janė aq tė errėta saqė edhe ditėn e kthjellėt do ta shndėrronin nė natė tė errėt! Dhe kėshtu, ajo ngrihej e qetė dhe pa fjalė. Dheu i babait tė saj rrėshqitte mes gishtėrinjve tė saj, e ajo e vėshtronte me keqardhje!
Ajo ishte shumė e pikėlluar nga vdekja e babait tė vet. Ēdo ditė i ngjante ditės sė parė tė vdekjes sė tij. Mosdurimi i saj ēdo ditė shtohej edhe mė tepėr!
Askush nuk mund tia zbutte pikėllimin.
Kėshtu kalonin netėt e ditėt.
Pėrderisa tė tjerėt ishin nė fuqi e lėvizje, Aliu jetonte i qetė e i pikėlluar, kurse Fatimeja jetonte me mendimet e vdekjes.
Ēasti i premtimit tė babait tash ėshtė afėr!
Ēdo ditė ajo e pret me padurim vdekjen.
Mėnyra mė e mirė pėr tė jetuar ishte prehja nė afėrsinė e babait tė vet.
Nevoja pėr njė prehje dhe njė qetėsi tė tillė ishte shumė e madhe. Prej ditės sė premtimit tė babait kaluan 95 ditė pa realizim.
Tash erdhi koha e premtimit!
Sot ėshtė e hėnė, dita e tretė e Xhumadijel-Ula, i njėmbėdhjeti vit i emigrimit dhe viti i vdekjes sė babait tė saj!
Ajo i puthė tė gjithė fėmijėt e vet. Hasani kishte shtatė vjet, Husejni gjashtė, Zejnebja pesė dhe Ummu Kulthumi tre.
Tash ėshtė momenti i pėrshėndetjes me Aliun!
Sa vėshtirė!
Aliu vazhdon tė jetojė nė vetmi edhe 30 vjet tė tjerė.
Ajo thėrret Ummu Rafien. Ajo e kishte pėrgatitur varrimin e Pejgamberit.
Ajo i thotė: "Oj robėreshė e Zotit! Mė pastro!" Ajo e pastron me njė kujdes tė madh e tė posaēėm dhe ia veshė teshat qė nuk i kishte veshur prej kohės sė vdekjes sė babait tė vet.
Dukej se ajo kishte lėnė ēdo gjė anash dhe pėrgatitej pėr tu takuar me njeriun mė tė dashur.
Ajo i thotė Ummu Rafies: "Vėndoje shtratin tim nė mes tė dhomės!" Me njė qetėsi e heshtje tė thellė, shkon te shtrati, kthehet nė drejtim tė Qabes dhe pret...
Ēastet kalojnė...
Papritmas fillojnė qarjet brenda shtėpisė e ajo takohet me ate qė e donte mė sė shumti!
Pikėllimi u shtua edhe mė tepėr nė shtėpinė e Aliut.
Aliu qėndronte vetėm afėr fėmijėve tė vet!
Ajo kishte kėrkuar prej Aliut qė ta varroste nė fshehtėsi, e Aliu kėshtu edhe kishte vepruar. Askush nuk dinte se ku do tė varroset; nė shtėpinė e saj ose nė Bākī!
Asgjė nuk ėshtė e qartė.
Por, kur nė Bākī?
I qartė ėshtė vetėm pikėllimi i Aliut qė qėndronte afėr varrit tė Fatimesė.
Medina ėshtė e qetė natėn! Tė gjithė muslimanėt flenė. Qetėsinė e natės e prishin vetėm pėshpėritjet e Aliut.
Aliu tash ėshtė edhe mė i vetmuar. Ai tash nuk e ka as Pejgamberin e as Fatimenė. I vetmuar ėshtė nė shtėpinė e vet. Kalon orė tė tėra afėr varrit tė Fatimesė.
Nata e qetė i dėgjon dhimbjet e pėshpėritjeve tė tij.
Gjithēka ėshtė e qetė. Pikėllimi i tij ėshtė i rėndė sa malet.
Era e natės i bart fjalėt qė dalin nga zemra e Aliut pėr Pejgamberin a.s.: "Pėr ty prej meje dhe prej vajzės tėnde qė pushon afėr teje e qė priste me padurim tė tė bashkangjitej! Pėrshėndetjet e mia, o Pejgamber i Zotit!
Durimi im ėshtė dobėsuar edhe mė shumė nga fati i personit tėnd mė tė dashur, o Pejgamber i Zotit.
Si tė duroj nė kėtė rast tė pikėlluar?
Edhe ti mungon!
Edhe pse Unė tė futa nė dhe, ti pėrsėri jeton nė zemrėn time!
Tė gjithė jemi nga Zoti dhe Atij do ti rikthehemi!
Pikėllimi im do tė jetė i pėrhershėm dhe netėt do tė jenė pėrplot pagjumėsi derisa tė mė bashkojė Zoti me ty!
Vajza jote do tė tė tregojė pėr ngjarjet nė kėtė botė!
Ajo do tė informojė pėr ēdo gjė qė ndodhi menjėherė pas vdekjes sate!
Pėrshėndetjet e mia pėr tė dy!"
Ai pėr njė ēast hesht. Ai pėrnjėherė ndjen shkurrimin e jetės!
Ai ndjen se ėshtė nė vetmi! Tash nuk di se si tė veprojė! Tė vazhdojė ende apo tė kthehet nė shtėpi? Si ta lė Fatimenė nė vetmi? Si tė kthehet i vetėm nė shtėpi?
Nė kokė i sillen lloj-lloj mendimesh!
Si tė qėndrojė? Ate e presin fėmijėt, populli, e vėrteta, pėrgjegjėsitė dhe misioni i vėshtirė. Dhimbjet ishin aq tė mėdha saqė e kishin shkatėrruar shpirtin e tij tė fuqishėm!
Ai nuk mund tė vendosė!
Tė shkojė apo tė qėndrojė! Ai ndjen se ska mundėsi tė bėjė gjė! Ai sdi ētė bėjė!
Ai i thotė Fatimesė: "Nėse largohem, kjo nuk nėnkupton se unė nuk dėshiroj tė qėndroj afėr teje! Nėse qėndroj, atėherė do tė bėhem i padrejtė ndaj fatit qė e premton Zoti pėr ata qė durojnė!"
Dhe kėshtu, Aliu ngrihet nė kėmbė, dhe shumė i emocionuar drejtohet nga shtėpia e Pejgamberit. Ai dėshiron ti thotė: "Dėgjo ate qė e thotė ajo! Pyete qė nė pėrpikshmėri tė tė rrėfejė ēdo gjė qė ka parė pas teje! Ēdo gjė me radhė!"
Fatimeja kėshtu jetoi dhe kėshtu vdiq.
Pas vdekjes sė saj, ajo filloi njė jetė tė re nė histori. Ajo paraqitet nė fytyrat e tė gjithėve qė janė tė shtypur.
Tė gjithė ata qė torturohen, qė vuajnė, e qė uzurpohen e kanė si shėmbėlltyrė Fatimenė.
Pėrkujtimi i Fatimesė u zhvillua me dashuri, emocione e besim tė plotė nė mesin e burrave dhe tė grave, tė cilėt gjatė historisė islame luftuan pėr liri e pavarėsi.
Zėri i tyre u ngrit pėr shkak tė zemrave tė tyre tė plagosura!
Pėr kėtė shkak Fatimeja u bė burim i inspirimit pėr liri, pėr drejtėsi dhe pėr rezistim kundėr presionit, ashpėrsisė, krimit e diskriminimit tė masave tė privuara.
Ėshtė shumė vėshtirė tė bisedohet rreth personalitetit tė Fatimesė.
Fatimeja ėshtė ashtu siē kėrkon Islami prej gruas qė tė jetė!
Koncepti i fytyrės sė saj ėshtė vizatuar nga vetė Pejgamberi a.s.
Pejgamberi e ka mėsuar si tu pėrballojė vėshtirėsive, varfėrisė e rezistencės, si tė kuptojė thellė dhe si tė jetė humane.
Ajo ėshtė simbol i tė gjitha sferave nė jetėn e gruas;
Simbol i vajzės kur takohet me babain,
Simbol i gruas kur takohet me burrin,
Simbol i nėnės kur takohet me fėmijėt dhe
Simbol i pėrgjegjėsisė nė shoqėri.
Ajo vetvetiu ėshtė udhėheqėse.
Ajo ėshtė shėmbėlltyra mė e bukur pėr ēdo grua qė dėshiron ta mbrojė personalitetin e vet.
Ajo e mėson gruan se si tė bėjė pėrpjekje nė mėnyrė permanente e tė rezistojė nė dy fronte, brenda dhe jasht, nė shtėpinė e babait dhe tė burrit, nė shoqėri, nė mendime, sjellje dhe nė jetė.
Unė sdi ētė them. Fjalėt janė tė pakta pėr ta thėnė ate qė dua!
Ajo qė mė impresionon mė sė shumti ėshtė shpirtgjerėsia e saj. Ajo ėshtė bashkudhėtare, hap pas hapi fluturon bashkė me shpirtin e Aliut.
Ajo nuk ka qenė vetėm bashkėshorte e Aliut. Aliu e konsideronte si pjesėmarrėse nė tė gjitha vuajtjet dhe nė tė gjitha dėshirat e tij. Ajo ishte prehje e tij! Ajo i dėgjonte fshehtėsitė e tij. Ajo ishte shoqėruesja e vetme nė vetmi.
Pėr kėtė shkak Aliu kishte njė respekt tė posaēėm ndaj saj dhe ndaj fėmijėve tė saj.
Pas Fatimesė Aliu ėshtė martuar me gra tjera dhe ka patur fėmijė me to, por qė nė fillim i ka ndarė fėmijėt e Fatimesė prej fėmijėve tjerė. Fėmijėt tjerė quheshin "Fėmijėt e Aliut", kurse ata tė parėt "Fėmijėt e Fatimesė".
Nuk ėshtė pėr tu habitur, ngase fėmijėt e Fatimesė i ngjanin nėnės.
Ne gjithashtu vėrejtėm se Pejgamberi kishte njė qėndrim tė posaēėm ndaj saj. Ai mė sė tepėrmi e disiplinonte Fatimenė. Ai mbėshtetej vetėm nė tė.
Qė nga mosha e re, ajo kishte pranuar thirrjen e madhėruar!
Sdi se ētė flas rreth saj! Mė kujtohen fjalėt e njė shkrimtari francez i cili nė njė konferencė rreth Merjemes, thotė: "Rreth 1700 vjet ėshtė biseduar rreth Merjemes; rreth 1700 vjet filozofėt dhe mendimtarėt e Lindjes e tė Perėndimit kanė folur rreth vlerave tė Merjemes; rreth 1700 vjet poetėt kanė thurur poezi rreth Merjemes; rreth 1700 vjet piktorėt kanė vizatuar piktura rreth Merjemes; por asnjėherė nuk kanė patur mundėsi qė ta pėrshkruajnė gjendjen e saj si nėnė e Krishtit".
Edhe unė dėshiroj tė filloj nė kėtė mėnyrė me Fatimenė. Dėshiroja tė them: "Fatimeja ėshtė vajza e Hadixhesė sė njohur". Ndjeva se ajo nuk ėshtė Fatimeja. Dėshiroja tė them: "Fatimeja ėshtė vajza e Muhammedit a.s.". Ndjeva se ajo nuk ėshtė Fatimeja. Dėshiroja tė them: "Fatimeja ėshtė bashkėshortja e Aliut". Ndjeva se ajo nuk ėshtė Fatimeja. Dėshiroja tė them: "Fatimeja ėshtė nėna e Hasanit dhe Husejnit". Ndjeva se ajo nuk ėshtė Fatimeja. Dėshiroja tė them: "Fatimeja ėshtė nėna e Zejnebes." Sėrish ndjeva se ajo nuk ėshtė Fatimeja.
Po, tė gjitha kėto janė tė vėrteta por asnjėra nga to nuk ėshtė Fatimeja.
FATIMEJA ĖSHTĖ FATIME.
DISA FJALĖ PĖR LEXUESIN
PJESA E PARĖ
FATIMEJA ĖSHTĖ FATIME
KUSH JAM UNĖ ?
jini autentikė dhe gjurmoni tė vėrtetėn
Njerėzit dhe teologėt
Urtėsia dhe dashuria
Lotėt janė dėshmi e dashurisė
KUSH ĖSHTĖ PĖRGJEGJĖS?
ĒKA U MUNGON?
Familja e Aliut: Intelektualėt ballė pėr ballė popullit
Islami
Shiizmi
Ē'TĖ BĖHET?
Vlera dhe jovlera
Tri metoda tė qarta pėr zgjidhjen e problemeve
Metoda e veēantė e Tė Dėrguarit e cila buron nga Tradita e Tij
Realizmi: Mjet pėr shėrbim tė idealizmit
Konkubinat
As idealizmi as realizmi, por qė tė dy
CILIT MODEL I PĖRSHTATEN: TRADICIONALES APO ABSURDES?
Femrat tė cilat nuk mund ti njohim
Cila ėshtė gruaja bashkėkohore? Shėrbimi vetvetes kundruall shėrbimit tė tjerėve
Vetmia
Krijimi i familjes
Gratė nė shoqėrinė konsumuese: Seksi nė vend tė dashurisė
Ndėrkaq, nė Lindje
ĒFARĖ ROLI KISHIN GRATĖ GJATĖ SULMIT?
Persekutuesit dhe tė persekutuarit
Klithma e tė eksploatuarve
Ē'duhet tė bėjmė?
PJESA E DYTĖ
HYRJE
Zakonet shoqėrore tė Hixhazit
Lindja e Fatimesė
ISLAMI REVOLUCIONARIZON POZITĖN E GRAVE
Fjala e Kuranit, Kevther
Nderi i dhuruar robėreshės
Nderi i dhuruar bijės sė Pejgamberit
Nėnė e babait tė vet
VĖSHTIRĖSITĖ
LIRIA, TRAGJEDIA DHE PĖRFORCIMI SHPIRTĖROR
Vdekja e Hadixhesė
FILLIMI I HISTORISĖ SĖ RE
Hixhreti (emigrimi)
Nė Medine
Vulosja e lidhjes
Lufta fillon tė ripėrtėrihet
Ndėrmjetėsimi
PSE FATIMEJA?
Shpirti i Muhammedit (a.s.)
Vazhdimėsia e Muhammedit (a.s.)
ORVATJA E SAJ E FUNDIT
Pse jo Aliu?
Po Islami?
Aliu ėshtė strehimi i vetėm
Tė tjerėt janė tė angazhuar nė shkatėrrimin e tij
Rezultati: gjasat e tij janė shkatėrruar
Tri qendrat e durimit
Aliu mbetet i heshtur
Ku ėshtė shpata e tij?
Frika pėr ardhmėrinė e Islamit
Vdekja e Fatimesė
PĖRMBYLLJE